23. Австрали, Timbertop & romance

Өмнөх тэмдэглэлд "Timbertop-д сурах хугацаанд охид хөвгүүд үерхэж үл болно" дүрмийн тухай хальт дурдсаныгаа жаахан дэлгэрүүлье.

Timbertop-ийн дүрэм хатуу. Хүүхдүүд зөвхөн өөрийн unit-дээ орох эрхтэй. Бусад unit руу орохыг тас хориглоно. Тиймээс ондоо unit-ийн хүүхдүүдтэй хичээлийн гадуур цагаар уулзах ямар ч боломжгүй. Хэрвээ анги ондоо бол уулзах боломж бүр ч байхгүй. Хүүхдүүдэд өдөр, оройн хоолны өмнө жаахан чөлөөт цаг гарна. Тэр үед бүгдээрээ хоолны томоо гэгчийн байрны өмнө цуглана. Цугласныхаа дараа хонхны дуугаар бүгд нам гүм болж, малгайгаа авч жагсаад хоолонд орно. Би анх хараад ёстой алмайрсан - зуу гаруй хүүхдүүд хажууд нисэж буй шумуулын дуу сонсогдохоор чив чимээгүй болохыг амьдралдаа анх удаа харах минь тэр. Ингэж жагсах гол шалтгаан нь хүүхдүүд эхэндээ хатуу дэглэмд дасахгүй, оргож дүрвэдэг учир багш нар нь нэг нэгээр тоолж бүртгэдэг гэнэ.

Гэхдээ хоолны цагаар хүүхдүүдийн хувьд цэрэг аятай жагсаж, загас аятай дуугаа хураах нь яахав. Хамгийн гол яг энэ үед хайр дурлал, үерхэл romance өрнөдөг гэнэ. Охид, хөвгүүд үерхэж үл болно гэсэн хатуу хорио байдаг ч хайр гэдэг хазааргүй, сэтгэл гэдэг жолоогүй. Тиймээс Ромео, Жульетта хоёртой нас чацуу охид хөвгүүд мэдээж бие биедээ сайн болно. Цай хоолны цагаас бусад үед уулзах ямар ч боломжгүй учир хажуу ангийн харц булаам охин, хөрш unit-н хөөрхөн хөвгүүнд захиа занаа, message зурвасаа хоолны өмнөх хорин минутанд амжуулж дамжуулна. Захиа занаа, болзоо урилгын хариуг ч энэ үед уламжилна.

Харин багш нарын хувьд хоолны цагаар тэр бүх romantic development-г ажиглаж, барагцаалж, тааж мэдэх нь чухал. Нэг төрлийн spy game гэх үү дээ... хэхэ. Найз маань багш учир хүүдүүдийг ажиглаж зогссон. Хүүхдүүд мэдээж хэн нэгэнд сайн болсон сэтгэлээ ил тод, илэн далангуй илчлэхгүй, голдуу найз нөхөддөө тэрхүү хүндэт үүргийг үүрүүлнэ. Тиймээс багш нарын хувьд хэн хэнтэй их уулзаж байна, мөн хэн хэнтэй найз болохыг мэдэх нь чухал аж.

Найз маань "Би өөрөө нөхөртэйгээ 15 насандаа үерхэж эхэлсэн учир нэг талаас энэ дүрмийг үнэнхүү мангар гэж бодно. Нөгөө талаас, эд нар чинь энерги хүч нь багтаж ядсан арван тавтангууд. Иймээ тиймээ юм болвол бүх хариуцлага unit-н багшид ирнэ. Тэгээд ч энэ хавьд ямар дэлгүүр байх биш, хэрэг боллоо гэхэд хэрэгтэй юмаа авч чадахгүй ш дээ" гэж байлаа. Багш нар хүүхдүүдийн үерхлийг мэдэж барьсан ч загнаж зандарч, ичээж айлгаад байхгүй, маш сайн анхааруулж ярилцаад, ээж аав нарт нь мэдэгддэг гэнэ. Timbertop-д ирэхээсээ өмнө үерхэж эхэлсэн хоёр гурван хос байдаг, тэд нарын тухайд ээж аавтай нь цуг уулзаж, урьдчилан ярилцаж тохирсон бөгөөд "they promised to be good" гэсэн. Whatever that means :D

Харин хүүхдүүдийн хувьд баригдахгүй үерхэнэ гэдэг нэг ёсны нэр төрийн асуудал бололтой. Бүх арга заль, оюу ухаанаа дайчилдаг гэнэ (мэдээж шд). Зарим нь сургууль дахь сүүлийн өдрөө бид хоёр хагас жил найзалсан гэж бардам гэгчийн зарлаж, багш хүүхдүүдэд гайхуулдаг гэнэ.

Хүүхдүүдийг хараад амьдралдаа ганц удаа, хагас дутуу хөдөлмөр зуслан явснаа санаж билээ. Охидууд "голын хажууд ийм тийм улиас, бургас, хусны дэргэд уулзъя" гэсэн зурвас аваад гол дээр очиж ав адилхан хус, улиасан дунд аль нь бол гэж будилж төөрч... Бас бус болзоонд яарсан, эсвэл хэн нэгнийг хүлээсэн хүүхдүүдтэй таарч сандарч, бие биедээ азаартаж... гэх мэт эргүүлж санахад хөгтэй хөгжилтэй явдлаар дүүрэн байж :D

-----------------------------------------------------

Энэ өдрийн хамгийн их инээсэн нь гэвэл нэгэн багш нэгэн ааааааааймаар залхуу сургачийнхаа тухай: He is so lazy, soooo lazy, he'll have to marry a pregnant woman!

22. Австрали, Timbertop-ын сэтгэгдэл

Өмнөх тэмдэглэлүүддээ Timbertop-н үүсэл гарал, дүрэм журам, дүрс зураг гээд ерөнхийд нь танилцуулсан билээ. Өнөөдөр харин сэтгэгдлээсээ хуваалцъя.

• Зөвхөн 14, 15 насны хүүхдүүд сурдаг нь тун учиртай санагдсан. Нөгөө гайхал шилжилтийн нас. Бие организмд бөөн гормонууд тэсэрч дэлбэрч, ээж аавтайгаа таарахаа байж, элдэв бүрийн шүүмжлэлийг эрээ цээрээгүй урсгадаг нас (би хувьдаа тэгж байснаа санахгүй юм, гэхдээ сурах бичиг, хүмүүсийн яриагаар бол тэгдэг юм шиг байгаам...хэхэ) Хүүхдүүдийн шилжилтийн насны багтаж ядсан тэр их энергийг дарж дарамтлах биш биеийн тамир, спорт зэрэг тун peaceful юм уруу чиглүүлж буй нь үнэлүүштэй.

• Интернет, утас, зурагт, видео тоглоомгүй амьдралыг хүүхэд насаа хөдөө нутагт өнгөрөөсөн хэн бүхэн мэднэ. Багад байхад аппарат гэвэл араажаваас ондоо юмгүй болдог л байлаа. Харин хотын хүүхдүүд энэ тухайд жаахан өрөөсгөл ойлголттой өсдөг мэт. Амьдралыг байшин савгүйгээр төсөөлөхгүй, өдөр бүр идэж уух мах, сүү нь гал тогооных нь ширээн дээр газрын хаанаас гараад ирснийг онолын хувьд төсөөлөх ч өөрийн нүдээр харж үзэж мэдсэн нь бага. Харамсалтай нь, үнэлэх нь ч төдий зэрэг бага. Ялангуяа өнөөгийн Монголд хөдөө л гэвэл хоцрогдсон бүдүүлэг гэх үзэл ноёрхох нь гайхалтай (за, энэ сэдвээр дараа тусад нь бичих үү дээ, далийх нь). Хамгийн гол нь хотын хүүхдүүд байгалиас холддог. Хүүхдүүдийг байгальтай ойртуулах гэдэг үүднээс энэ сургуулийг үнэлээд баршгүй гэж бодсон. Гэхдээ зүгээр нэг хөдөө хээр пикник хийх биш, уул модон дунд бүтэн нэг жилийг өнгөрөөж, эргэх дөрвөн улирлыг харж мэдрэнэ гэдэг тун чухал experience гэж бодогдох.

• Интернет, утас, зурагт, видеогүй бүтэн нэг жил болно гэдэг өнөө цаг үед бол алт, мөнгөнөөс үнэтэй бэлэг. Хүүхэд энэ бүхэн байхгүй ч амьдрал будаа болохгүйг бодитоор мэднэ. Гэхдээ тэр яахав, илүү чухал зүйл байна. Юу вэ гэвэл, бүтэн нэг жил хүүхдийн тархи толгойг элдэв янзын хэрэгтэй хэрэггүй мэдээллээс бүрэн тасархай байлгах явдал. Далийхад, ээж аав эгч гурав хүн хөдөө очоод бүтэн нэг сар болж байж сая сайн амарсан болно гэдэг. Энэ "онолоо"тэд ийнхүү тайлбарлана: Хүн хөдөө очиход эхний долоо хоногт ажил энэ тэрээс эхсүүлээд хотын элдэв төрлийн "шуугиан" байнга толгойд эргэлдэнэ. Хоёр дахь долоо хоногоос тэр бүгд холдож эхлэнэ. Гурав дахь долоо хоногоос үе үе бодогдох ч бага багаар маргтагдана. Дөрөв долоо хоноход тархи ерөнхийдөө цэвэршинэ. Тиймээс үр дүнгээ бататган ахиад нэг долоо хоног болоод, улаа бутарсан хацартай уушиг дүүрэн амьсгалсан хүн хот уруугаа буцах нь зөв гэж тайлбарладаг. Үүнийг нь би нэг үе намайг хөдөө нэг сар "хорихын" тулд зохиосон онол гэж боддог байлаа. Харин сүүлд янз бүрийн номноос 40 хоног гэдэг тун утгатай болохыг мэдэж билээ. Норбековын эмчилгээ ч тэр, 49 хоног ч тэр. Гол сэдэв рүүгээ буцаж орвол, хүүхдүүдийг нэг жил хөдөө байлгана гэдэг бие бялдрыг нь хөгжүүлэхээс гадна хамгийн эгзэгтэй насанд тархийг нь маш сайн амраан цэнэглэж  буй мэт санагдсан.

• Хүүхдүүдийг интернет, утас, зурагтгүй байлгахын бас нэг үр өгөөж нь хүүхдүүдийн тархийг жинхэнэ утгаар "ажиллуулахад" орших мэт. Хүний тархи гэдэг байнга юм бодно. Байнга юм болгонд response хийнэ. Харин ердийн амьдралдаа response-ддэг аймшгийн кино, hollywood-н жүжигчин зэрэг нь алга болонгуут өөрийн эрхгүй анхаарал ондоо юманд чиглэнэ. Ургамал мод, хад чулуу гээд гадагшаа чиглэх хүүхэд байх. Өөрийн бодол, дотоод ертөнцөө ажиж анзаарах хүүхэд ч байх. Мөн бүтэн жил чөлөөт цагаараа ном уншина, уншсан зүйлээ бодно. Бусад хүмүүс юу гэж бодсоныг гүүгэлдэж мэдэх аргагүй тул өөрийн эрхгүй өөрөө бодно, найзуудтайгаа бодлоо хуваалцана. Түнээс гадна Timbertop нь "Art unit" хэмээх урлагийн байшин буюу тэнхимтэй. Тэнд дуу хөгжим, зураг, баримал гээд төрөл төрлийн чиглэлээр сурах боломжтой. Тиймээс Timbertop сургууль хүүхдүүдийн тэнцвэрт хөгжлийг ихэд анхаардаг ажээ.

• Маш хатуу дэглэмтэйг нь эхэндээ маш гайхсан. Харин хоёр дахь өдрөөсөө ойлгож эхэлсэн. Дутуу нойртой хүүхэд онц сурч чаддаггүй гэсэн судалгаа байдаг. Тэгэхээр хамгийн их дэглэм алдагдах насанд хүүхдүүдийг өдөр бүр 10 цагт унтуулж 7 цагт босгож дэглэм, дисциплинд оруулж буй нь сургамжтай санагдав.

• Тimbertop-ын сурагчид нь бүгдээрээ боломжтой гэр бүлийн эрх танхил хүүхдүүд. Анх удаа аав ээжээсээ тусдаа амьдрахдаа нэг талаас жаахан бие дааж, нөгөө талаас ээж аавынхаа энэрэл хайр, ач тусыг илүү их мэдэрдэг болов уу. Мөн Timbertop-д өнгөрүүлсэн нэг жилээ хожим бүгд сайнаар дурсдаг гэх тул ээж аавдаа хэзээ хойно ч болов үнэхээрийн их талархдаг байх.

21. Австрали, Timbertop Campus (зураг)

1. Зүүн дээд зураг:

Хүүхдүүдийн гол өрөө. Намайг очиход их цэвэрлэгээний өдөр болж таарсан. Өрөөгөө цэвэрлэж, тоос шороогоо арчих нь яахав, хаа сайгүй л байдаг зүйл. Гол нь хүүхдүүдийн орон дээр бөөн юм овоолоостой. Яаж байгаам? гэж асуутал хамаг хувцсаа гаргаж байгаад цэвэрхэн буцааж эвхэж хураана гэсэн. Бас тийм учир тун замбараагүй байгаа гэсэн :)

2. Баруун дээд зураг:

Хичээлийн өрөө. Хүүхэд бүр өөрийн ширээ, булантай. Зарим нь ээж аав, эгч дүүгийнхээ зураг нааж, зарим нь дуртай дуучин, хамтлагийнхаа зураг хадаж, зарим нь найзуудынхаа зураг өлгөж... зарим нь харин хичээлийн хуваарь :)  

3. Доод баруун & зүүн зураг: 

Түлээ модны саравч. Хүүхдүүдийн байшин бүр хажуудаа ийм саравчтай. Усанд орох усаа халаахын тулд өөрсдөө түлээ модоо хагалж бэлдэнэ.

20. Австрали, Timbertop Campus онцлог

Timbertop-ын гол онцлог:

1.　Маш хатуу журамтай

• Гар утас, интернет, зурагт, видео тоглоом бүгд хориотой. Гэрийхэнтэйгээ нэг л аргаар харьцах бөгөөд тэр нь захидал занаа. Гэрийхэнтэйгээ жилийн дотор нэг ч удаа уулзахгүй.

• Усанд орох усаа өөрсдөө түлээ мод хөрөөдөж, тайрч хагалж халаана. Байр, сургуулиа өөрсдөө цэвэрлэнэ. Хичээл бүрийн дараа монгол сургуулийн адил жижүүр хүүхдүүд ангидаа үлдэж цэвэрлэгээ хийнэ.

• Хүүхдүүд өөрсдийн амьдардаг unit-с бусад unit уруу орох хориотой. Тиймээс ондоо unit-н хүүхэдтэй зөвхөн хичээл дээр л уулзана. Багш нарын unit уруу орох байтугай дөхөж ч очихгүй.

• Тогтоосон тодорхой тооноос илүү зөрчил гаргавал шууд баяртайски. Ээж аав нь ирээд мянга түм гуйгаад ч нэмэргүй, мөнгө төгрөг өгөөд ч бүтэхгүй.

• Миний хувьд мангар санагдсан нэг журам: Timbertop-д байх хугацаанд охид хөвгүүд үерхэж үл болно.

2.　Биеийн тамир нэг номерт

Хүүхдүүдийн бие махбодийн хөгжил, биеийн тамирыг маш чухалд үзнэ. Толгойд нь тэдэн онд тэр оронд тийм хаан нас барсан гэх мэт мэдэлэл info чихэхээс илүү чухалд үзнэ. Ер нь Timbertop-н гол зорилго бол хүүхдүүдийг тэвчээртэй, тэсвэртэй болгоход орших мэт санагдсан. Тэр зорилгоо биелүүлэх хэрэгсэл нь биеийн тамир бөгөөд биелүүлэх орчин нь хүнгүй зэлүүд Timbertop уул ажээ. Тодруулбал:

• Долоо хоногт хичээл дөрвөн өдөр орно. Үлдсэн гурав хоногийг ууланд өнгөрөөнө. Хүүхдүүд ирээд удаагүй, дасаагүй байхад өдөртөө буцаж ирэх поход хийнэ. Эхэн үед зүгээр л өдөржин тодорхой маршрутаар алхана. Удалгүй гэхдээ алхах нь шогших поход болж хувирна. Яваандаа шогших хугацаа, зай нь уртасна. Хамгийн сүүлд сургуулиасаа Timbetop уулын орой өөд гүйж гараад, товлосон газар гарсныгаа батлах бичиж үлдээгээд, гүйсээр буцаж ирнэ. Тэр нь Сүхбаатарын тайлбайгаас Богины амын орой хүртэл гүйж гараад, гүйсээр бууж ирэхтэй адил тул яггүй даваа. Намайг очиход найз маань удахгүй шогших походтой учир жаахан бэлтгэл хиймээр байна, бас чамд уулын оройгоос эргэн тойрныг харуулмаар байна гээд Timbertop-ын орой өөд намайг дагуулж гарахаар болов. Бид хэд гэхдээ уулын хормой руу машинаар очоод тэндээс дээш гарсан л даа. Тийн атал Сүрэн байн байн амарч амьсгаадаж, ам хошуугаа сарвайлгаж үйлээ үзсэн. Өөрийнхөө өчүүхэн чинээ чадалгүйг үнэнхүү мэдсэн өдөр байв. Харин найз маань түрүүлж гүйгээд л, буцаж ирж намайг тойрч гүйгээд л... ёоооо л гсн.

• Өдөртөө буцаж ирэх поход яваандаа ууланд хонох поход болно. Хүүхэд бүр гурван өдрийн ус хүнс, аяга таваг, солих оймс, шүдэнз г.м. дор хаяж 10 орчим кило юм үүрч явна. Гурав эсвэл дөрвөн хүүхэд нэг баг болж шөнө унтах майхан, хоол хийх хийн  плитка энэ тэрээ ээлжээр бас үүрнэ. Оны сүүлд төгсөхийнхөө өмнө аварга буюу долоо хоногийн поход хийснээр Timbertop-г амжилттай дүүргэсэнд тооцно.

• Поход гэдэг нь зөвхөн алхаж гүйхийг үл хэлнэ. Өвлийн улиралд country ski буюу цанаар "марш бросок" хийж арваад километр гулгана.

Энэ хүртэл ерөнхийдөө introduction байлаа, Timbertop-д гурав хоносон сэтгэгдэл & бодогдсон зүйлийг дараагийн тэмдэглэлд бичье.

Note: Хүүхдүүдийг энэ бүх походонд амжилттай авч явдаг багш нар бүгд эрүүл чийрэг биетэй, булчин шөрмөстэй ихтэй, тамирчид гэмээр сайхан залуус байна лээ.

19. Австрали, Geelong Grammar School

Geelong Grammar School,　
Timbertop Campus

Австралийн нэртэй хувийн сургуулиудын нэг болох Geelong Grammar School-д багшилдаг найзтайгаа уулзахаар Сиднигээс Мэльбурн хүртэл нисэв. Geelong Grammar School хэд хэдэн campus-тай, найз маань хөдөө газар уулсаар хүрээлэгдсэн Timbertop campus-д ажиллана. Газрын зургаас олоход хэцүү юм билээ, тиймээс Мэлбурны ойр хавиас Buller гэдэг уул хайж олоод тэр орчим гээд ойлгочихвол OK.

Энэ сургуулийн өвөрмөц сургалт сонирхол татаж, арван жилийн боловсролын системийн тухай нэлээдийг бодогдуулсан учир Timbertop campus-н тухай бичихээр шийдсэн болно. Оршлоо орхиод олон үггүй гол сэдэвдээ орвол :

150 жилийн өмнө байгуулагдсан Geelong Grammar School бол Австралид ч бай, хаана ч бай үнэтэйд орох хувийн сургууль. Бүтэн жилийн сургалтын төлбөр нь 50 мянган австрали доллар. Тиймээс сурч буй нь пүүс компаний эзэд г.м. бололцоотой айлын хүүхдүүд. Бололцоотойгоор барах уу, хүүхдийнхээ их дээд биш "арван жил" буюу суурь боловсролын төлөө жилд 50 мянган доллар өгнө гэдэг, нэг үгээр хэлбэл нэлээд баян ээж, аав нарын хүүхдүүд сурдаг сургууль юм. Сүүлийн үед Тайланд, Энэтхэг, Индонези, Японоос хүмүүс хүүхдүүдээ сургахаар явуулдаг болж, waiting list хүртэл бий болсон гэх. Тimbertop campus-д 1960-аад онд Английн Чарльз хунтайж хагас жил сурсан гэхээр ерөнхийдөө ямар хэмжээний сургууль болох нь ойлгомжтой.

Гэхдээ энэ сургуулийн тухай бичихээр болсон минь эртний & үнэтэй & нэртэй гэдэгтэй огт холбоогүй. Гол учир нь Timbertop уулын хажууд байрлах, тус уулын нэрээр нэрлэгдсэн хөдөөний бяцхан campus-д байна. Уулс дундах энэ сургуулийг төсөөлөхөд тун амархан. Найрамдал зуслангийн зуны байшингууд, аль эсвэл өөр ямар ч хамаагүй Монголын хүүхдийн зуны зуслан төсөөлөхөд OK. Монголын зуны зуслантай адил хүүхдүүд ээж ааваасаа холдож байгаль сайхан газар хэсэг хугацааг өнгөрүүлнө. Ялгаатай нь тэнд өнгөрүүлэх хугацаа нь нэг сар биш нэг жил бөгөөд бүрэн хэмжээний сургууль гэдэгт оршино. Өөр ялгаа гэвэл:

1.　Timbertop-д зөвхөн дунд сургуулийн 3 дугаар ангийн хүүхдүүд нэг жил суралцана. Австралийн бага сургууль 7 жил, дунд сургууль 3 жил, ахлах анги 2 жил тул Тимбэртопд 14-15 насны буюу ид шилжилтийн насандаа байгаа хүүхдүүд ирж суралцана.

2.　Timbertop сургууль нийтдээ хүүхдүүд, багш нарын хэд хэдэн байшин, хичээлийн байшин, хоолны зал, мөргөл & цуглаан зохион байгуулах бяцхан сүмээс бүрдэнэ. Note: сургуулийг бүх байшин барилгыг барилгачид биш 1960-аад оны эхний ээлжийн сурагчид, багш нар хамтран барьсан болно.

3.　Хүүхдүүдийн амьдрах байшинг unit гэж нэрлэх бөгөөд нэг unit-д ойролцоогоор 15 хүүхэд байрлана. Unit нь дотроо 15 ор эгнэсэн томоо гэгчийн унтлагын нэг өрөө, хичээл хийх том өрөө, ойр зуурын цай хийж уух өрөө, шүршүүр усны өрөө, томоо гэгчийн зуухтай галын өрөө, аяны үүргэвч цүнхээ тавих зоорь маягийн өрөө гээд ерөнхийдөө 2 том өрөө, 4 жижиг өрөөнөөс бүрдэнэ. Мөн unit болгон дэргэдээ wood shed гэгдэх түлээ модны саравчтай.

Мянга уншихаас нэг хар гэдэг тул дээрхи зураг үзнэ үү. Мөн ерөнхий танилцуулгаа үүгээр өндөрлөж гол сэдэв буюу энэ сургуулийн сургалтын системийн тухай дараагийн тэмдэглэлд бичье.

18. Австрали, Prime Minister Apology Speech

Австралид очиход зурагтын бүх сувгаар Ерөнхий сайд гараад "Sorry" гэж ард түмэндээ хандаж хэлээд бөөн юм болж байлаа. Японд байдаг мань хэдэд Японы ерөнхий сайд "Sorry" гээд зурагтаар гарвал ердөө хоёрхон зүйл л бодогдоно: 1) Засгийн газар нь дампуураад баагий огцрох гэж байна, 2) Мань эр өөрөө эсвэл ойр хавийнхан нь авилгал энэ тэр гээд элдэв хэрэгт холбогдсон байна.

Харин Австралийн хувьд байдал тэс өөр, энэ улсын түүхэнд гарцаагүй ул мөрөө үлдээх үйл явдал болж байлаа. Магадгүй хамгийн чухал, түүхэн мөчийн нэг ч байж мэднэ. Учир юу вэ гэвэл, Ерөнхий сайд Австралийн уугуул иргэдэд өдий хүртэл учруулсан хор хөнөөл, аллага таллага, доромжлол, гадуурхал, ялгаварлал... бүгдийнх нь төлөө анх удаа аборигэнудаас албан ёсоор уучлал гуйсан юм. Бүрэн apology speech-ийг эндээс уншаарай. 

Дашрамд, Австралийн өмнөх ерөнхий сайд одоогийн ерөнхий сайдад суудлаа өгсөн гол шалтгаан нь: томуу ханиад (инфлуэнза) дэгдэхэд дорвитой арга хэмжээ аваагүй, аборигенуудаас уучлал гуйхгүй гэсэн хатуу бодлого баримталж байсан, хамгийн гол нь Кёотогийн Протоколд гарын үсэг зураагүй учир байгаль орчноо хайрладаг ухамсар өндөр австраличуудын уурыг ихэд хүргэсэн байж. 　

Өмнөх тэмдэглэлд white хүмүүсийн тухай хальт муугаар дурдсан билээ. Одоо эсрэгээр буруугаа хүлээж чаддаг, түүнийхээ төлөө уучлал гуйж чаддаг чанарыг нь бас дурдах нь зүйтэй болов уу. Хятадын ерөнхий сайд хэзээ нэгэн цагт Төвд, Өвөр монгол болон бусад бага ястан үндэстэнд хандаж адил speech хэлнэ гээд бод доо... буухгүй байгаа биз. Эсвэл Япон улс олон таван тайлбайргүйгээр Солонгос, Хятадаас уучлал гуйх г.м. Герман, Италийг бидэнтэй дайтаж байлдсан гээд Орос, Польш, Европын ямар ч улс гомдол нэхэхгүй байхад аль хэдийн дууссан дайны хэрэггүй ачааг Япон өдий болтол үүрсэн хэвээрээ. Нөгөө талаас цаад улсуудын чанар ч бас байгаа байх. Бусад их гүрнүүд гэвэл Америк Вьенамын дайны төлөө уучлал гуйсан билүү юу билээ. За, бараг үгүй байх. Америк гэхдээ бүткү л дээ, дэлхийн даяар яг одоо юу дэгдээж байгааг нь харахаар. Оросууд Ази, Европын зааг болоод тэр үү, их улсын үндсэрхэг үзэл нь их хүчтэй, уучлал гуйхдаа бас муу. Оросын хувьд юун уучлал, юун буруугаа хүлээх, тэр тухай яриа битгий хэл бодол ч байхгүй мэт. Байгаа нь "бид бас зовсон шдээ, бидэнд бас хэцүү байсан шдээ, оросуудыг дандаа гадуурхах юм" гэсэн үнэн далий боловч психологи талаас нь ойлгож болох хачирхалтай реакци... хэхэ.  　　　　

Хувь хүн ч бай, туурга тусгаар улс ч бай, түр тар хийхээ больж уучлал гуйх нь гуйгаад, уучлах нь уучлаад хорвоо ертөнц амгалан болж, хотол түмнээрээ нам тайван жаргаасай билээ... тээ.　　

Анхааруулга:

Аль дивангарын Ромын эзэнт улс, Чингисийн байлдан дагуулал, Османы түрэмгийлэл, Их Британы эзэрхэг бодлого зэрэг дайн байлдаан & тэдгээрийн төлөөх уучлал яриагүй юм шүү. Хүмүүсийн ухамсар өсөж, дайн дажингүй нийгэм энэ дэлхийдээ байгуулъя гэх хэлэлцэн ярилцах болсноос хойшхи үе буюу 20-р зууны тухай ярьж байна.

17. Австрали, Домог болон зүүд цаг

Өмнөх тэмдэглэлд бичсэн хоёр домогтой төстэй домог олон үндэстэн, ястны үлгэр домгийн санд байх учир аль нь ч Австралийн уугуул домог байж болох. Гэвч Австралийн язгуур хүмүүс (indigenous people) буюу аборигэнуудын домог нь хоёр дахь нь. Эхнийх нь бол нэлээд хожуу зохиогдсон white хүмүүсийн домог.　　

Австралийн уугуул иргэд энх тайван байдлыг эрхэмлэн дээдэлж, элдэв янзын шалтгаанаар илд барьж дайтдаггүй байжээ. Мөн байгаль дэлхийгээ шүтэн биширч хүний ч амийг, амьтны ч амийг эрхэмлэн дээдлэх учир идэхээсээ илүү хэмжээний амьтан загас хүртэл агнадаггүй байв. Хий дэмий өвс хүртэл тасдахгүй хүмүүст хүүхэн булаахын төлөө алалцана гэдэг үнэн утгагүй асуудал. Тиймээс эгч дүү гурвыг хүчээр булаана, булааж авахын тулд овог аймаг хоорондоо амь тамаа үзэж байлдана гэдэг тэдний хувьд төсөөлөшгүй явдал ажээ.

Нөгөө талаас эхний домгоос white хүмүүсийн дайчин түрэмгий зан, хүссэнийхээ төлөө хүний амь хөнөөхөөс түдгэлзэхгүй байдал мөн хайр дурлалыг хачин янзаар “армаанчикладаг” нь харагдна гэж бодогдном. Tristan Isolde, Helen of Troy-г дуурайсан домог гэх үү дээ.　　

Ер нь австралийн язгуур хүмүүсийн соёлд Dreamtime (зүүд цаг) болон домгууд их чухал байр суурь эзэлнэ. Dreamtime болон dreaming нь тэдний ертөнцийг үзэх үзэл бөгөөд галав юүлэх үед хорвоо дэлхий хэрхэн бүтэж бий болсон тухай цэгц ойлголт юм.

Австрали явбал музей орж аборигенуудын урлаг заавал сонирхоорой. Язгуур хүмүүсийн зураг хөрөг, баримал сийлбэр, онгон шүтээн нь үнэхээр сонин агаад содон. Гайхмаар, аймаар, айдас төрүүлэм, бишрэл төрүүлэм, баяр төрүүлэм, сүжиг төрүүлэм, энгийн атлаа их хүчтэй... гээд нэг үгээр тодорхойлж хэлэхэд хэцүү бөгөөд хэдэн цагаар сууж хармаар санагдана. Зарим баг, онгон шүтээнээс айгаад, нүд дальдраад, эгч харж ч чадаагүй... заримыг нь харин арав хорин минутаар ширтэн суусан. Зарим нь надтай яриа дэлгэсэн... Одоо бодоход би ер нь хөнгөн хэлбэрээр ховсдуулсан байсан гэх үү, эсвэл өөр хэмжээсийн орчинд түр жаахан саатсан гэх үү...

Бүгдийг бичнэ гэхээр үгний баялаг дутах юм, сэтгэл сэтгэгдлээ үг үсэг болгон буулгах чадвар маруухан юм... зохиолч болж төрөөгүйгээс хойш өнөөдрийн тэмдэглэлээ үүгээр өндөрлөе.　

16. Австрали, Three sisters legend

　　

Өмнөх тэмдэглэл бичсэн Эгч дүү гурав хадны тухай хэд хэдэн домог байдгаас гол хоёр домгийг танилцуулбал:

1. Эртэээ урдын цагт үзэсгэлэнт гурван эгч дүү аж төрөн амьдран сууж байв. Эгч дүү нарт ондоо омгийн гурван залуу дурласан боловч өөр омгийн хүнтэй ханилах хориотой учир залуус эгч дүү гурвыг булаан авахаар шийдэв. Тийнхүү хоёр омгийн хооронд дайн дэгджээ. Омгийн бөө эгч дүү гурвыг хамгаалж гурван хад болгон хувиргав. Дажин байлдаан дууссаны дараа бөө тэднийг дахин хүн төрд нь буцаах гэж байсан боловч дайны хөлд амь үрэгдсэн гэнэ. Охидыг эргүүлж хүн дүрд оруулах аргыг бөөгөөс ондоо хүн үл мэдэх учир охид тэр чигээрээ үзэсгэлэнт гурван хад болон үлджээ. 　　

2. Эрт дээр үед Хөх уулсын дунд үзэсгэлэнт гурван охинтой Tyawan хэмээх шидтэн аж төрөн амьдран сууж байв. Хөх уулсын тэртээ гүн агуйд мөн Bunyip гэгч аймшигт араатан (манайхаар бол мангас гэх үү дээ) амьдарч байсан агаад амьд бүхэн түүнээс айдаг байж. Шидтэн хол явахдаа охидоо хамгаалж хадан хавцалын ард, аюулгүй газар нуугаад явна. Нэг удаа шидтэн уулаас уруудаж байтал охидын нуугдсан газар томоос том сentipede (*)　гарч ирсэн учир том охин нь айж цочсондоо санаандгүй чулуу аваад шидчихэж. Тэр даруй өт хорхой, амьтан шувуу бүгд айсандаа амьсгаа даран чулуу хааш унахыг дагуулж харав. Чулуу унах дуугаар аймшигт Bunyip агуйн нүхнээсээ архиран гарч ирээд айсан охид руу дайрсан боловч аав нь шидэт ясаа шидэж алаг охидоо гурван хад болгож хувиргав. Уурласан Bunyip шидтэний хойноос хөөсөн учир Tuawan өөрийгөө Lyre шувууд хувиргаад аймшигт араатнаас мултарч чаджээ. Ийнхүү бүгд эсэн мэнд үлдсэн боловч шидтэн зугтааж явахдаа шидэт ясаа шигүү ургасан өвс бургасын дунд гээчихсэн байж. Bunyip явсаны дараа Tyawan гээсэн ясаа хайгаад хайгаад олоогүй бөгөөд одоо ч Хөх уулсын үүгээр түүгээр нисэн шидэт ясаа хайж буй. Харин охид аав нь ясаа олоод тэднийг эргүүлж хүн болгохыг тэвчээртэй хүлээсээр ажээ...

Энэ хоёр домог уншихад аль нь Австралийн уугуул домог мэт санагдаж байна ?　

(үргэлжлэл дараагийн тэмдэглэлд)

* centipede - монголоор юу гэхийг мэдэхгүй, зургийг нь дээр оруулсан жаран хөлттэй төстэй амьтан

15. Австрали, Blue Mountains, Three sisters

Сүрлэг сайхан уулс Blue Mountains.

Уулсын дунд дутуугүй дуулиантай "эгч дүү гурав" нэртэй гурван хад сүндэрлэнэ.

Яагаад "ах дүү" биш "эгч дүү" болохыг тааж ядах юмгүй. Үргэлж ширтэж суумаар үзэсгэлэнтэй сайхан учир.

14. Австрали, Blue Mountains

Тээр доор машин харах аймаар байсан ч харахгүй байж чадсангүй ...

13. Австрали, Blue Mountains

　

Эвкалипт модон ойтой цэнхэрлэн харагдах Хөх Уулс буюу Blue Mountains бол австралийн хамгийн үзэсгэлэнт газруудын нэг. Унаган төрхөөрөө байгаа эдгээр уулсыг харах гэж айлчин жуулчид алс холоос түм бумаар аялан ирнэ. 　　

Хөхөрч манарах холын бараа, тэнгэрийн хаяатай нийлэх уулс, хязгааргүй үргэлжлэх ногоон модон нөмрөг, эвкалипт модны сэнгэнэсэн сайхан үнэр, өвс модыг намилзуулах урьхан салхи, үзээгүй хараагүй сонин содон шувуудын дуу ...　　

Хүний нутгийнх ч гэлээ хөхрөн униартах энэ уулс өнгөт дэлхийн уярам сайхныг, өргөн хорвоогийн дуулам сайхныг улам их мэдүүлж мэдрүүлсэн билээ. Яагаад ч юм сэтгэл догдолж, санаа бодол бяцхан үймэрч, алс холын нутгаа аягүй их санасан өдөр байлаа...

12. Австралийн тэмдэглэл, Casino төгсгөл

Сүүлийн үед юм болгоныг дүгнэх хоббитэй болоод байгаа. Казино орсноо ч гэсэн энэ хоббинэсээ гажихгүй дүгнэе гэвэл ерөнхийдөө маш хөгжилтэй бас сургамжтай туршлага болов:

1. Өөрийгөө анхаарч ажиглахын чухлыг мэдэв. Болимоор санагдсан үед болих хэрэгтэйг ухаарав.
2. Хүмүүс яагаад казино ч бай, хөзөр ч бай, пачинко ч бай мөрийтэй тоглоомд хамаг юмаа алддагийг "мэдсэн" гэхээс өөрийн биеэр жаахан "мэдрэв". Данс 130$ хүрснээ 30$ болж буурахад миний нүдэнд тоглоом эхлэхэд байсан 50$ биш хожсон 100$, 130$ харагдаад, 20$ биш 80$, 100$ алдсан юм шиг санагдаад revenge хийж "өөрйн” мөнгөө буцааж авмаар болдог юм байна лээ... кк. Хүмүүс ийнхүү "өөрийн" мөнгөө буцааж авахын тулд үргэлжлүүлэн тоглоод хамаг юмаа алддаг байж магад.
3. Мөнгө хожно гэдэг их бага нь хамаагүй маш том адреналин. Хүмүүс мөнгөний тухай ярихад тархинд нь ялгарах сэргээш бодис секс, адал явдал, урлаг спорт, улс төр ярьснаас хэд дахин илүү байдгийг хаанахын ч билээ дээ, хэсэг эрдэмтэд туршилт хийж тогтоосон тухай сэтгүүлээс уншиж байсныгаа санаж & тун ортой санагдаж билээ. Гэхдээ л хааяа нэг тоглох бол гэмгүй fun байх аа... кк.
4. Казино яаж ажиллаж, хэрхэн тасралтгүй тоглоод баймаар орчин үүсгэдгийг "мэдрэв". Нэгд, казино цоглог хөгжимтэй, бүдэг хэрнээ өвөрмөц тод гэрэлтэй. Хамгийн гол нь цонхгүй бөгөөд цаг байхгүй. Орчин үед ямар ч байгууллга, барилгын хананд ядаж ганц цаг байдаг даа... харин казинод боль ноль. Тиймээс байнга өөрийгөө хянаж, цагаа харж байхгүй бол хэзээ ирж, хэр удаан тоглож, хэдэн цаг өнгөрсөнийг мэдэхгүй. Дөнгөж 40 мин болсон мэт санагдаж байхад үнэндээ аль хэдийнээ цаг хагас явчихсан байна. Энэ тухай гэхдээ онож тайлбарласан хүний үгийг иш татъя: "People enter the babel of illusion, deceived by the music and moving lights into feeling like they are doing something interesting. They lose track of time in the permanent indoor twilight unsure it’s night or day in the real world. They come to be numbed to their feelings and problems. The corrupting influence of this floating den of iniquity works its magic. Slowly their inhibitions relax."
5. Казинод тодорхой төрлийн “азтай” хүмүүс хождог мэт санагдсан. Тэр азыг нь юу ч гэж тодорхойлмоор юмбдээ... амьдралд хандах төрөлхийн хандлага гэх үү дээ. Жишээ нь их сургуульд манай ангид нэг банди байсим. Шалгалт болоход зуун асуултаас "Би зөвхөн 3-р асуултыг л мэднэ" эсвэл "1-10 асуултанд л хариулж чадна" гэнэ. Тэгээд оронгуутаа яг тэр уншсан ганц асуултаа суглана. Үнэн азтай, үнэн атаархмаар... Сүрэн тэгэхэд яах уу? 1-90 асуултыг ян тан мэдэж байлаа ч уншаагүй 90-100 дундаасаа л сугалдаг байхгүй юу. Өөрөө өөртөө үнэнхүү гомдмоор. Тиймээс над шиг хүмүүс казиногоос холхон байсан нь дээр байх. Гэхдээ манай тэр ангийн банди ч казинод хааяа орвол азтай, байнга орвол алдаатай мэт санагдана. Казинод тоглож амьдардаг хүмүүс байдаг л гэдийн... уулзаж үзэхиймсан. Аа тийм, согтуу хүн морьноос унасан ч бэртдэггүйн адил согтуу хүмүүс казинод их хождог гэсэн. Согтуу хүний сохор ухаан нь тэгж ажилладаг юм болов уу, бүү мэд. 
6. Хамгийн гол нь: настр муу, ажил муу, санхүү муу гэх мэт амьдрал барзгар үед хэрхэвч тоглож болохгүй. Учир нь тависан бүхнээ тавиад тууна. Сайн тайлбарлаж мэдэхгүй ч яагаад ч юм тийм жамтай мэт санагдсан. Ерөнхийдөө амьдрал гайгүй үед for fun гэж л тоглох хэрэгтэй байх, тоглохдоо хүрвэл.

11. Австралийн тэмдэглэл, Casino

Хамгийн сонин нь зочид буудалд ирсэний дараа болов.

Энэ өдөр өглөөнөөс эхсүүлээд өдөржингөө нэг дуу толгойд эргэлдээд. Дуучин нь жаахан сөөнгөдүү хоолойтой ч эмэгтэй, эрэгтэйг нь санадаггүй. Уянгалаг аятай ч санаанд зарим хэсэг нь тод, зарим нь байхгүй. Дууны үгнээс санаж байгаа нь зөвхөн "~Cincinnatti ♪" буюу ганц үг. Тэгсэн шөнө яг унтахын өмнө 60-аад оны "Cincinnati kid" хэмээх америк киноны дуу болохыг аягүй тод санав. Покер тоглодог gambler залуугийн тухай кино юм л даа. Casino явна гэдэг гэнэтийн шийдвэр байсан болохоор их сонин санагдаж билээ. Совин татсан ч юм шиг... совин татсан гэхэд хожсон мөнгө бага ч юм шиг... кк

Энэ тухай Норид хэлтэл "Нээрээ, би эхэндээ Макиког дагаж байснаа дундаасаа чамайг дагамаар санагдсан, 何だか妙な力を感じた (нэг л сонин юм мэдэрсэн)" гэж авдгийн. Макико болохоор "Эртхэн мэдсэн бол хожиж эхлэнгүүт чамайг дагадаг байж, тэгэхдээ чам шиг 5$ биш шууд 10, 20 тавих байсан" гэж инээд хүргээд.

Мelbourne-d бүх музей, ресторан зоогийн газар 8pm гээд хаагдчихна. Тиймээс хийх юмгүйдээ харихын өмнөх шөнө дахин нэг казино орж тоглов. Юм гэдэг сэтгэл дагадаг байх, Сиднид 45$ хожсоноо бодоод байсных уу, дахиад 45 хожив. Ингээд амьдралдаа анх удаа казинод тоглож нийт 90$ хожив.

10. Австралийн тэмдэглэл, Casino

Бүгдээрээ юун түрүүнд компьютер рулет тоглохоор шийдээд зэрэгцэн сууцгаав. Надаас бусад нь учир начрыг гялс олсон бололтой шууд л босоо эгнээ, хөдлөн эгнээ, тодорхой дөрвөлжин, тодорхой тоо гэх мэт янз янзын хувилбараар мөнгө бооцоогоо тавьж эхлэв. Сүрэн харин аягүй хаширлаж зөвхөн хар буух уу, цагаан буух уу гэсэн 50×50 магадлалтай, алдсан ч асар алдахгүй хожсон ч холдож баяжихгүй арга сонгов. Аргаа сонгосон ч аймхай юм болохоороо хэсэгтээ хар цагаан ямар дарааллаар бууж буйг ажиглаж зогсоод. Хэсэг ажигласны үр дүнд миний совин таамаг "эсрэгээр" ажиллаж байгаа мэт санагда. Учир нь цагаан бууна гэж бодохоор хар буугаад, хар бууна гэж бодохоор цагаан буугаад, ерөнхийдөө  аягүй мундаг таагаад байгаа хэрнээ тэр нь дандаа "эсрэг".

Ийнхүү жаал өөрийгөө & өрөөлийг ажигласны дараа мөнгөө санагдсанаас эсрэгээр тавьж эхлэв. Гэхдээ хажууд суух Таро шиг 10, 15, 20 $ биш, өчүүхэн юм болохоор тоглох minum 5$ л тавиад байлаа. Тэгсэн пөөөөөөөөөөөөөх... 50$ маань нүд ирмэхийн зуур 65, 75, 85 болоод явчхав. 90$ гарсны дараа жаахан амсхийж, ус уунгаа болих үгүйгээ хоромхон зуур бодсон ч 50-тай ирсэн юм чинь жаахан алдсан ч OK мэт санагдаад, бас найзууд хажуунаас "Сүрэн одоо азтай байна" гэж хөөргөөд. 100 доллараас цааш бол хааяа нэг алдсан ч ерөнхийдөө сайн таагаад нэг мэдсэн дансны дүн 130$ болчиов. Цэвэр 80$ хожоотой тоглоомоос гарах тухай жаахан бодсон ч үргэлжлүүлж тогломоор санагдаад... Ерөнхийдөө тархины нэг тал "одоо боль!" гээд, нөгөө тал нь "Яадаг юм, go-goе-тогло-тогло!" гэсэн байдалтай. За яахав, хожигдож эхлэнгүүт 100 хүргээд болино гэсэн “хатуу” шийдвэртэй эргээд тоглоомд оров. Тэгсэн пөөөөөөөөөөөөөөөөөөөөөөх... данс маань гэрлийн хурдтай 90, 80, 70, 60, 50, 40, 30 болчихдгиймдаа.

Дахиад яах ийхээ бодлоо... тэгээд анхнаасаа л алдана гэж 50 $ кармалж ирсэн хойно дүүрч дүүрч гээд. Гэхдээ дансанд 30$ үлдсэн учир тоглохоо түр болиод дахиад өөрийгөө ажиглав. Жаал ажигласны эцэст аягүй болгоомжтой, гурав дараалж "эсрэг" зөв тааж байвал дөрөв дэх дээр нь тавих болов. Тэгж болгоомжилсон нь үр дүнгээ өгөв үү, аль эсвэл аз гэгч нь дахин сэргэв үү бүү мэд, юутай ч миний данс 40, 35, 50, 35, 45, 50 гэх мэт ухарч урагшлахыг хослон байж 75 хүрэв. Ёооооох, амсхийв.

Сүүлд Таротой жинхэнэ рулеттэй ширээн дээр очиж хоёулаа 10$ тавив. Энэ удаад ч хэсэгтээ өөрийгөө ажиглаж байгаад цагаан харыг эсрэгээр нь тааж эхлэнгүүт мөрийгөө тавьсан... хажууд Таро чамтай адил тавина гээд аягүй тэсвэртэй хүлээж зогсоод :) Үр дүн гэвэл: тавьсан 10 доллар 20 болж, дансны баланс 95$ хүрэв. Бусад хүмүүс гэвэл Таро 75, Нори 50, Макико харин хагас данстай. Ингээд хамгийн их хожсоноороо Сүрэн зочид буудал хүрэх таксины үнэ 10$ гаргахаар болов :)

Хамгийн сонин нь ...

9. Австралийн тэмдэглэл, Casino

Ингээд казино явах замдаа казино-гийн тухай мэдэх мэдэхгүйгээ бодож, мэдлэгээ цэгцэлэхийг оролдов. Хэхэ.. мэдлэг гэнэ шүү. Толгойд бодлын үндэс болох суурь материал юу ч байхгүй.

Санасан нь гэвэл арван жилд уншиж байсан Стефан Цвейгийн нэгэн өгүүллэг. Тоглох дуртай баян баагий казинод өөрийг нь хүлээж ядаад уйддаг эхнэртээ тоглохгүйгээр цагийг зугаатай өнгөрөөх арга зааж өгнө. Тэр нь тоглож буй хүмүүсийн царайг биш гарыг нь харж ажиглах. Ихэнхи хүмүүс сэтгэлээ барьж нүүрэндээ "юу ч болоогүй" баг зүүж чаддаг. Гэвч асар их мөнгөөр мөрий тавих, эсвэл хэмжээ бага ч сүүлийн мөнгөө тавих зэрэг "үхэх, сэхэх" шийдэгдэх үед гар хуруу нь янз бүрээр хөдөлж сарвагнаад эздийнхээ сэтгэл санааны байдлыг азаартуулчихдаг. Учир нь ихэнх нүмүүс зөвхөн нүүр царайгаа л хянаж анхаарна. Даанч poker face царайлах гэж чармайхдаа биеийн бусад хэсгээ мартчихна. Зохиолд эхнэр нь яваандаа тоглож буй хүмүүсийн гар хурууг ажиглаж, тэдний сэтгэлийн байдал, ааш араншинг таах хоббитой болдог. 

Өөр санасан зүйл гэвэл бас л нэг зохиол. "Confessions of yakuza" гэдэг япон зохиолд хөгшин якуза босс “One glance at a player is usually enough to tell you what kind of person he is. The loser in life is a loser at dice. He’s so keen to win he can’t see how things are in as a whole” гэж ярьдагийг яагаад ч юм цээжилчихсэн байж. Нэг иймэрхүү л "онолын мэдлэгэтэй" казиногийн үүд татав.

Казино ороод нэг гайхсан юм гэвэл хэдэн тасгийн дотоод дизайн тэр чигээрээ chinese style. Бүр Хятадад байна уу, хаана байна уу гэмээр. Үүднээс эхсүүлээд энд тэнд луу зураастай, улаан өнгийн ханз бичиг унжаастай. Хятадуудын 徹底的な拝金主義 болон Шанхайд хотын иргэдээс мөнгөний тухай санал асуулга авахад 90% нь мөнгө аз жаргал авчирна гэж хариулсан тухай япон сэтгүүлээс уншиж байснаа санав.

Тоглож буй хүмүүсийг харахад мань хэд шиг хараажийн танигдах жуулчид ч байна, нутгийн хүмүүс ч байна, гоёж гангарсан хосууд ч байна, гутлаа чичирсэн баагийнууд ч байна. Нэг удаад 500, 1000 доллар тавих ширээнд хятад, араб царайтай, голдуу хөгшин хүмүүс тоглож харагдсан. Тэдний дунд ганц хоёр хижээл насны авхай ширээг чимэж сууна, урдаа эрчүүдээс дутахгүй 100$ coin хэд хэдэн эгнээ өрөөстэй.

Мань хэд ч яахав, хүмүүсийг харж баахан алмайрч байгаад дор бүрдээ 50 доллараар тоглохоор шийдэж 50$ дуусангуут казиногоос гаръя гэж ярилцаад тоглоомын ширээ өөд дөхөв.

8. Австралийн тэмдэглэл, Sydney, casino

 

Өдөр: Опера Хаус　

Опера хаус харж  бүгдээрээ ногоон зүлгэн дээр гэдсээ элж гэдэргээ харж баахан хэвтэв. Токиод ингэж тэрийж хэвтэх боломжтой газар байдаг ч болоосой гэж баахан мөрөөдөв.

Хажууд Тарог siesta-даж хурхирч байх хооронд бүсгүйчүүл бие биедээ аж амьдралынхаа эрээн бараан, ээдрээтэй эргэлзээтэй, эргэчихсэн эргэлдчихсан бүхнийг report хийцгээв. Японд байхдаа бүгд завгүй, тухтай уулзах завсаргүй тул боломж олдсон дээр гэсэн шиг гурвуулаа амаа ар дээрээ гартал бурцгаав.

Орой шөнө: Казино

Гол санаачлагч бол Таро. Дагалдан баясагчид нь хоёр япон & нэг монгол, нийт гурван бүсгүй. Тодруулга: гурван cute бүсгүй. Бүсгүйчүүл урд өмнө нь казино орж байгаагүй учир "ганцаараа биш бол гайгүй, андуудтайгаа бол айлтгүй" гэсэн уриан доор казино явах санаачлагыг бүрэн дэмжиж, бас эхний удаа "туршлагай" Тарогоор учир начрыг заалгаад авбал дараа хаа нэг газар казино таарвал ганцаар айлтгүй орно гэсэн давхар нарийн тоцоотой...кк 

7. Австралийн тэмдэглэл： Sydney & UB

Sydney-д байхдаа өөрийн эрхгүй цагийн сайханд “Азийн цээжинд гэрэлтэх сувд” гэгдэж байсан ч эдүгээ утаа манан бурантаг болж хувирсан Утаанбаатар хотоо бодож явав. Ноднин “Financial Times” муу хотыг минь “Ulan Bator is not a nice city from the arhitectoral point of view. It is a clash of old ugly Soviet architecture and a monumental modern buildings with a tasteless Chinese flavour” гэж бичсэнийг уншаад хөөрхий хотоо "өмөөрмөөр санагдавч үг олдохгүй" гэгч болж билээ. Бас үг нь олдож өмөөрлөө ч "үнэн үг хэлсэн хүнд үхэр хүртэл өшөөтэй" гэгчийн үлгэрийн өөрийн биеэр үзүүлчих мэт. Бас нэг танил япон モンゴルはゴビ砂漠、ウランバートルはゴミ砂漠 гэж байсныг чөлөөт байдлаар орчуулбал "Монголын говь бол элсэн манхан, Улаанбаатар хот бол хогийн манхан".

Барилгын ажил дэндүү замбараагүй явагдаж буйг хэн хүнгүй хэлж ярьж шүүмжилж байна. Гэхдээ яг ямар бодлогын дагуу, юуг чухалчилж, юуг золиослож хотоо барилгажуулах вэ гэдэг асуудлаар тодорхой яриа discussion өрнөхгүй байгаа мэт? Тиймээс хэдэн санаа хэлэхэд:

1.　Миний бодлоор УБ-т зайлшгүй хадгалж үлдээх ёстой хэдэн байшин бий:

Өндөр хоршоо буюу одоогийн Дүрслэх урлагийн музей, талбайн хажуугийн хуучин хэвлэлийн үйлдвэр (тэнд Сүхбаатар ажиллаж байсан шүү дээ), анхны хувьсгалчдын нууц цуглаан хийж байсан дүнзэн байшин. Энэ хэдэн байшинг үзэмж муу гэж ад үзэж, сүүлийн үед их оролдох болсон. Цаашилбал Төрийн ордны эргэн тойрон тэр чигээрээ: Төв шуудан, Нэгдүгээр сургууль, Байгалийн музей, Дуурийн театр, СУИС хүртэлх бүх намхан байшингууд... гээд нэрлэвэл зөндөө мэт. Гэхдээ Европ болон бусад улсын хоттой харьцуулахад манайд хамгаалмаар хуучны хэдэн байшин даанч цөөхөн. Гэтэл цөөн хэдэн байшнаа хотын төвд газар булаалдаж устгах гээд байдгийг юу гэх вэ? Соц үеийг сүүлийн үед их муулдаг ч өнөөгийн байдал бол ардчилсан нэрээр ухаанаа алдаж, улсаа зарж, улаан зоосны нүхээр бүхнийг харах болсон мэт.

2.　Устаж үгүй болсон цөөхөн хэдэн сүмээ одооноос бодож эхэлмээр санагддаг. Гандан өндөрлөг газар байгаа болохоор одоохондоо гайгүй байгаа ч яваандаа эргэн тойронд нь элдэв өндөр байшин босож хотын маань унаган төрх алдагдчих вий гэж айна. Чойжин ламын сүмд яг тулгаад Silk Road ресторан барьчихсантай адил.

3.　Бүх орон сууц хүүхдийн тоглох талбайтай байх ёстой гэсэн хууль баталж гаргамаар. Одоогийн байдлаар угаасаа цэцэрлэг модоор тарчиг хот маань яваандаа огт хүүхдийн гулгуур, дүүжин савлуургүй болох шинжтэй (зарим хэсэгтээ аль хэдийн тийм болчисон байна).

4.　Хэдий социализмын үеийн байшингууд "тиймэрхүү" ч гэлээ Улаанбаатар хотын түүхийг өгүүлэх нэгэн өвөрмөц төрх мөн билээ. 50 жилийн дараа түүхэн чухал дурсгал болно. Ugly гэвэл гуравдугаар юмуу нэгдүгээр хорооллын орон сууцны байшингуудыг тэгж хэлж болох. Харин төвийн хэдэн намхан намхан байшингууд маань надад лав хөөрхөн харагддаг, хайрлам санагддаг. Хичээл тараад тэр хавиар зугаалж явахад сайхан л байсан... Оронд нь баахан өндөр шилэн байшин босчихвол харамсалтай биш гэж үү. Даанч энэ тухайд санал нийлэх хүн бага юм даа. Ярьсан болгон л хуучин юмаар юу хийх юм, өндөр өндөр байшин л гоё гээд хотын төвөө Шибүя шиг болгох юм ярьна... үнэ цэнэ, үнэлэмж үнэнхүү үл нийлэх учир санаа алдана.

6. Австралийн тэмдэглэл, Sydney

1. Сидни хот барилгаа хайрлана

Газарчилсан австрали залуу "Манай улс Европ, Азитай адилгүй. Дэлхийн түүхийн хэмжээнд авч үзвэл байшин барилга нэлээд хожуу баригдсан. Дорвитой хуучны байшин гэж харуулах юм бусад улстай харьцуулахад бага. Тийм учир анх цагаан хүмүүс ирж барьсан байшин, барилгаас үлдсэн бүхнийг хадгалахыг хичээж байгаа" гэж ярьсан нь санаанд хамгийн тод үлдэв.

Эртний байшин, гүүр, гудамж гэдэг хотын архитектурын түүхэн өв сан. Тиймээс тусгай хамгаалалтанд байх ёстой. Тусгай хамгаалалт гэдэг нь хүвь хүн, пүүс компани дураар буулгаж нураах бүү хэл, дур мэдэн засвар хийж шинэчилж өөрчлөх ч эрхгүй. Гэхдээ хүмүүс нь эртний байшин барилгадаа хайртай учир юун нураах, юун ашиг хонжоо хөөсөн юм барих... тийм яриа Австралид гарах ч үгүй аж (манайхтай адилгүй).

Улсын хамгаалалтанд зөвхөн ямарваа нэгэн түүхэн үйл явдал болсон нэртэй цуутай дурсгалт байшин биш, хуучны гэмээр бүх байшин ордог юм байна. Газарчилсан австрали залуу ямар байшинг хуучин барилгын тонд оруулах тухай нарийн хэмжүүр байдаг, хот судлал хийгээд хот төлөвлөлтийн мэргэжилтэн нарын гаргасан бүртгэл лист байдаг гэж ярихыг сонсоод атаархаж байлаа. Нэгд, мэргэжилтнүүд нь хамгаалах ёсой байшингийн бүртгэл хийсэн байх нь. Хоёрт, хотын захиргаа нь тэднийхээ үгийг сонсдог байх нь. Гуравт, хүмүүсийн ухамсар өндөр учир пүүс компаний эзэд хуучин байшин нурааж шил толь босгоно гэж зүтгэдэггүй байх нь.

Darling Harbor-с уруудаж явах замд таарсан нэгэн хана нэлээдийг бодогдуулав. Харахад зүгээр нэг шар өнгийн шавар хана. Цагийн сайнд гайгүй том байшингийн хана байсан бололтой. Дундуураа цуурч муураад энд тэнд тойпуу уначихсан харагдана. Эргэн тойронд нь хэдэн арван метрийн зайнд юу ч байхгүй, тойруулж гоёмсог олс татсан төдий. Учрыг асуутал Сидни хот барилга байшингаа алаг цоог үздэггүй гэнэ. Зөвхөн бүтэн байшин барилгаа хамгаалаад зогсохгүй эртний барилгын үлдэгдэл бол ганц хана ч байсан хамаагүй хойч үедээ үлдээхийг боддог гэнэ. Ганц цэрэг юү гэдэг билээ дээ, түүн шиг ганц хана ч гэсэн хотын түүхийн нэгэн хэсэг. Тийм учир нураах битгий хэл эргэн тойронд нь тодорхой зайнд газар доргиулсан барилгын ажил явуулахыг хүртэл хатуу хорьдог гэнэ.

2. Сидни хот модоо хайрлана.

Айл бүрийн хашаан дахь модны тоо албан ёсны бүртгэлтэй. Хэдий өөрийн хашаа байшин, хувийн өмчийн газар гэлээ модоо дур мэдэн тайрах эрхгүй. Мод өвчилсөн зэрэг яах аргагүй тайрах шаардлага гарвал заавал тусгай зөвшөөрөл авна. Ургаа модыг бүхэлд нь тайрах байтугай ганц хоёр мөчир хүртэл дур зоргоор тайрах хориотой.

5. Австралийн тэмдэглэл, Sydney

Сидни хотын анхны сэтгэгдэл: 　　

Ази, Африк, Европ, Энэтхэг, Непал, Турк, Араб... 　　
Өнгө өнгийн арьс, түмэн янзын царай, төрөл бүрийн хэл. 　

Цоглог, золбоолог, нарлаг, найрсаг.　　

Нүүр дүүрэн инээмсэглэл, цээж дүүрэн позитив энерги. 　　
Бүсгүйчүүлийн анхааралд: very fashionable.

4. Австралийн тэмдэглэл : Хурим

        

Хурим ба хувцаслалт (далийлт)　　

Би энгийн эсгүүртэй, хуучны кинонд гардаг шиг дээлэнд дуртай. Сүүлийн үед янз бүрийн загвартай, бие барьсан, галбир гаргасан дээл хийх болсонд ерөнхийдөө дургүй талдаа. Гадныхан ч china dress гэж андуураад байдаг нь ядаргаатай. Тэр болгонд нь "Хөөе, тийм биш ээ, үүх түүхийг нь яривал миний энэ дээл ч бай, хятадуудын биеэ барьсан china dress ч бай, аль алиных нь загварыг цэвэр монгол, эсвэл цэвэр хятад гэж хэлэх аргагүй. Хоёр зуун жилийн өмнө манжийн нөлөөгөөр одооны энэ загвар тогтсон байхгүй юу" гэж тайлбарлах болно. Даанч ийм тайлбар сонсоод ойлгох хүн ховор тул үргэлжлүүлж тайлбарлана.

"Манжийн ноёрхолд эхлээд Хятад, дараа нь Төвд, дараа нь Монгол орсон. Тэгээд манж нар бүгдийг нь хүчээр дээлнийхээ загварыг өөрчлөхийг шаардсан юм. Гэхдээ монголд лам нар одоо ч гэсэн хуучин загвартай монгол дээлээ өмсдөг. Гол ялгаа нь дээлний хэлбэр гэхээс, энгэрийн хэлбэрт оршино. Манж нар зөвхөн лам хүнд монгол энгэртэй дээл өмсөхийг зөвшөөрсөн тул манжид эзлэгдсэний дараа омог бардам олон эрчүүд манж энгэртэй дээл өмсөхгүй гээд лам болж байсан түүхтэй. Дээлний энгэр солиулна гэдэг хэний ноёрхолд байгаагаа байнга санаж явтугай гэсэн дарамт утгаас гадна, Монголд бурхны шашин улам дэлгэрүүлэх гэсэн давхар бодлого байсантай бас холбоотой.

Монголчууд гэхдээ зүгээр үг дуугүй дээлний энгэрээ солиогүй шүү, оронд нь эсэргүүцлээ илэрхийлж шинэ загварын малгай хийж өмсөх болсон юм. Тэр малгайн бараг оёос болгон Монголын эрх чөлөөг билэгдсэн нарийн учиртай (дээрх зураг). Харин дээлний энгэр яваандаа манж гэдэг нь мартагдаж, за бараг одоо үед малгайны учир ч мөн адил мартагдсан даа..." гээд яриад байвал дуусашгүй.

Даанч Монгол улс, монголын түүхийг сонирхдоггүй л юм бол энэ бүх тайлбарыг ойлгох хүн цөөн. Зарим нь, ялангуяа барууныхан манж гэхээр хятадтай хольж хутгаад ямар үндэстэн угсаатан болохыг ч мэдэхгүй. Суурин биш монгол, казах, киргиз нартай адил нүүдэлчин ард түмэн байсан гэхээр нүд нь орой дээрээ гарна, тайлбарлах гэж ядаргаа болно, гэхдээ л Сүрэн гандан буурахгүй тайлбарладаг юм..кк..

Энэ бичлэг & өмнөх тэмдэглэлийг Австралийн гэж арай л боломгүй. Гэхдээ яахав, Австрали явснаас үүдэн бичигдсэн тул энэ бүлэгт байж байг.

3. Австралийн тэмдэглэл : Хурим

Хурим ба хувцаслалт (залуучуудад сонирхолгүй).

Австрали явахаас өмнө бид хэд garden wedding, casual wedding гэхээр юу өмсвөл зохилтой вэ, ер нь юу өмсдгиймбээ гэж Гретаг жаал шалгаагаад. Мань хүн даанчиг тоохгүй. "Зүгээрээ, тун энгийн, casual хурим болно. Та нар хаа хол Японоос элдэв юм авчрах хэрэггүй. No necktie учир ерөөс санаа зоволтгүй" гэх төдий. Тэгэхээр нь залхуу хүн биеийн амрыг нэг номерт бодоод, чемоданд эзлэх зайг хоёр номерт бодоод бэлдсэн дээлээ цааш хийж зуны нэг муу юбка сонгов. Хуримын өмнөх өдөр гэрээр нь зочлохдоо мань хэд “наад casual гээд байгаагаа нэг сайхан тайлбарла даа, яг яадаг хурим вэ” гэж дахин шалгаав. Грета  авч хэлэлцэхгүй хэвээрээ. “Өө, аягүй энгийн хурим хийнэ, та нар одоогийн наад хувцастайгаа яваад очсон ч ОК, жийнс шорт футболкатай байсан ч хамаагүй” гээд инээхээс цаашгүй.

За тэгээд 70–аад хүн цугласан хуримын өдөр. Жийнс футболкатай хүн бол зөвхөн манай Таро. Би & япон найз бүсгүйчүүл маань япон үзэмжээр гоёмсогдуу боловчу австрали олны байдалтай харьцуулахад хамгийн даруу, хамгийн энгийн, хамгийн ... тиймэрхүү хувцаслалтай.

Ингээд сургамж 1 : Хурим найранд better be overdressed than underdressed.

Грэтагийн ээж “Ямар харамсалтай вэ, чамайг би монгол сайхан үндэсний өмсгөлөө өмсөнө гэж бодсон юмсан, гэхдээ холоос авчрах хэцүү байсан байлгүй дээ” гээд.

Ингээд сургамж 2 : Гадаад хүний хурим найранд монгол хүн дээлээ өмсөх нь хамгийн зөв. Уул нь бусад бүх найзуудынхаа хуриманд байгаа хэдэн дээлээ ээлжлэн өмсч элээж байсан л даа. Даанч энэ удаа “casual” гэдэг үгэнд жаахан хулхидуулчихлаа. Бас залхуу зан минь надаар тоглочихлоо ...

2. Австралийн тэмдэглэл : Хурим

Австрали руу энд их сургуульд хамт сурч байсан япон гурван найзтайгаа дөрвүүлээ явсан юм. Гол зорилго бол хамт сурч байсан Грета бүсгүйн хуриманд очих. Грета бид хэд нэг сургуулийн нэг семинарт харьяалагдаж байсан учир нэг ангийн хүүхдүүд гэх үү дээ. Грета бид хоёр бас оюутны байранд нэг жил хамт амьдарч, нэг бус удаа ууж наргиж... нэлээд юм болж явсан улсууд... 

Явахаасаа өмнө бид хэд цуглаж оюутан насныхаа паянгаа баахан дурсаад. Грета маань Окинавад болсон ゼミ合宿 үеээр нэг сайн согтсон гавьятай. Бүгдээрээ нийлж согтох нь тоогоо алдсан л даа... гэхдээ тэр удаагийнх бол тасархай. Яасан гэвэл ингэсийм: согтсон Грета нам унтаад, маргааш нь гар өвдөөд байна гэсээр босч ирэв. Манай семинарыхан яахав дээ "Яасим болааа... Маргааш Токио буцна шдээ, тэсчих үү?" Грета ч "Нээрээ буцахын хооронд тэсье, тэсье". Тэгсэн буцаж ирээд эмчид үзүүлтэл гарных нь яс нь хугарсан болж таардгиймдаа. Булгалт, булчин тасралт, ясны цууралт этр биш. Бүрэн дүүрэн ясны хугаралт. Мань хэд ёстой хэлэх үггүй алмайрсаншд. Грета харин хэдхэн хоногийн дараа "Хүүе, осолын даатгалын мөнгө авчихлаа, бүгдээрээ хичээлийн дараа ууцгая" гээд зогсож байсан.

Англи хэлний хичээлд явах замд Гретатай тааралдвал “Хоёулаа явж нэг юм идье, англи хэлний хичээлээ тэр олон хүүхдүүдтэй хамт биш ганц надтай хийчих, плз плз плз” гэж хоёр гурав гуйлгуулаад хичээл пялж, кафед чалчиж суух бол давтамж ихтэй үзэгдэл. Тэгээд яг хичээл хийж харагдана шдээ, хоёулаа японоор залуучуудаас эхлэн баахан дэмий юм ярихаас цаашгүй ... кк

Миний 送別会 дээр Грета "Сүрэн чи энэ өдрийг хэзээ ч битгий мартаарай" гээд ширээн дээр байсан хэдэн тавгаас шууд аваад цүнх рүү шургуулчихав. Би чинь тэрүүхэндээ 小者, үйлчлэгч харсан бол яаанаа ийнээ... гээд догдлоостой. Ийнхүү Монголд манай гэрийн гал тогоонд Ватамигийн хоёр таваг заларсан боловч нарийн учрыг ээж аав хоёр үл мэднэ. Нутаг буцахад найзууд минь олон сайхан бэлэг өгсөн, гэхдээ Гретагийн энэ бэлэг бол дантоцү нэг номерт. Гагцхүү Ватамид ажиллаж байгаа/байсан хүн л манайд бүү ирээсэй. 

　

Найзуудтайгаа "Ийм паянтай явсан Грета одоо Ерөнхий сайдын тамгын газар ажиллаж байгаа шдээ, Австрали улс гайгүй л байгаа даа" гэж нэг яриад, "Манай Грета байсан цагт Австрали орон алзахгүй" гэж нэг маргаад. Манай хэд бас болоогүй, чамайг Монголдоо буцаж улсын ажил хийвэл бид хэд семинаараараа очиж Сүрэнгийн паянг сүрэг олон монголчуудад дэлгэнэ гэсэн... тиймээс хэсэгтээ энд байна аа :)

1. Австралийн тэмдэглэл 2008.02.14-24

Австрали янзын сайхан яваад ирлээ. Бүр дэндүүүүүүү гоё яваад ирлээ. Ингэж гоё явах бас онцгүй юм байна... Эргээд ирсэн чинь бүтэн долоо хоног нүдний өмнө уул хад, эвкалипт мод, уудам тал харагдаад, Сидней Мельбурн хотуудын хөл хөдөлгөөн зүүдлэгдээд, үлгэрийн орноос ирсэн юм шиг бодит ертөнц бор саарал санагдаад ... алгын чинээ өрөө, аймаар шахцалдаантай өглөө оройны богоондоо эргэж дасах гэж бөөн юм боллоо. Тэмдэглэл бичихээс жаахан цааргалсан ч найзууд урмын үг хайрласан тул арван хоног явснаа арваад тэмдэглэл болгохоор шийдэв.

----------------------------------------------------------

Depart 　14 Feb. 21:15 Narita　

Arrive　 15 Feb. 10:45 Sydney 　　

Өглөө 5 цагт Кэанз (Cairns-ийг ингэж галиглах зөв үү?) дээр онгоц сольж аягүй нойрмуу хүн Сиднейд буув. Сиднейгээс найзуудын хурим болох Канбэрра нийсэлэл рүү автобусаар гурван цаг. Хот хоорондын автобус хүлээх хуцагаа 45 мин.

Хийх юмгүйдээ охид бүсгүчүүлийн fashion check, залуучуудын "буяны юмны" check хийсэн шигээ нааш цааш холхих хүмүүсийг харж баахан зогсов. Бүр уйдахдаа замын нөгөө талд баригдаж буй барилгын зургийг татаж нэг аваад, ойртуулж нэг аваад... найзаасаа зээлсэн зургийн аппаратыг янз янзаар судалсан шигээ.

Тэгтэл тээр дээрээс томоо гэгчийн хавтан буулгаж байсан барилгачид гэнэт бүгдээрээ миний зүг гараа даллав... Андуурсан болов уу гээд ахиад хартал яах аргагүй над уруу гараа даллаж байна! Баярласандаа болооод барилгачдын зураг бас баахан дарав. Иийнхүү буугаад цаг ч болоогүй байхад Японоос тэс ондоо газар ирснээ буудлаас шууд мэдрэв. Бүх юм сайхан санагдаж, нэг л гоё  болоод. Хүн баярлахад их юм хэрэггүй, хаа холоос хэн нэгэн даллахад л хангалттай :) 

P.S. Зурган дээрх барилгачид бүгдээрээ маш сайхан залуучууд гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Харамсалтай нь яг даллаж буйг нь авч амжсангүй - намайг алмайран гайхаж байх хооронд эргээд ажилдаа орцгоосон юм.