2024/10/11
Ээж ээ, та унтаж байна уу?
Орчуулга: Сүрэн (орос хэлнээс)
- Ээж ээ, та унтаж байна уу?
- Унтаагүй ээ.
Орноосоо босоод гүйж ирнэ.
- Ээж ээ, та надад хайртай юу?
- Хайртай.
Бодохоос ч илүү хайртай.
- Ном уншъя, тэгэх үү?
- Тэгье.
Хамгийн дуртай ном оо авчирна.
- Хар даа, трамвай нисэж байна.
- Түүнтэй хамт таван сар ч,
Чиний минь хүүхэд нас ч нисэн өнгөрнө.
- Унтахгүй байж болох уу?
- Болно оо.
Чимээгүй уртаар эвшээнэ.
- Орондоо орлоо.
- Ороорой.
Тэр дороо гар дээр унтаад өгнө.
Би унтаж байна уу?
Үгүй ээ, унтаагүй.
Цонхны цаана салхи чимээ чагнана:
«Би чамд маш их хайртай,
Бүхнээс илүү хайртай»
«Мама, ты спишь?»
Айсина Шуклина
- Мама, ты спишь?
- Не сплю.
Бежит из своей кровати.
- Ты меня любишь?
- Люблю.
Больше чем можно представить.
- Давай почитаем?
- Давай.
Несет свою лучшую книжку.
- Смотри как несется трамвай!
- С ним пролетит и май
И детство твое вприпрыжку.
- Можно не спать?
- Не спи.
Тихо, протяжно зевает.
- Я на кровать.
- Иди.
Тут же в руках засыпает.
Сплю ли я?
Нет, не сплю.
За окнами слушает ветер:
«Я тебя очень люблю,
Больше всего на свете».
2024/09/23
"Амьтдын ертөнц"-ийн ая
2024/09/01
Сагамхайн дайн
Юрій Гудименко “Сагамхайн дайн” (+18)
Орчуулга: Сүрэн (орос хэлнээс)
Оролцогчид:
Британийн Эзэнт Гүрэн — хүн ам 51 сая, цөмийн зэвсэгт улс.
Исланд — хүн ам 300 мянга, зэвсэгт хүчингүй улс.
НАТО — цэрэг, улс төрийн эвсэл. Англи, Исланд зэрэг гишүүн оронтой.
Бусад улс — ЗХУ, ХБНГУ, АНУ болон бусад.
Нэгдүгээр бүлэг, 1958 он
Исланд: Надад сагамхай загас хэрэгтэй байна.
Бусад улс: Наад, хм, бичкэн арлынхаа эргэн тойронд 4 миль устай биз дээ, тэндээ барьж байхгүй юу.
Исланд: Надад үүнээс илүү сагамхай загас хэрэгтэй байна.
(Исланд арлынхаа эргэн тойрон дахь 12 миль бүсийг Исландын эзэмшил гэж зарлана)
Бусад улс (нэгэн зэрэг): Өө зөө, зөө!
Исланд: Сагамхай, сагамхай, сагамхайхан минь...
Британи: Хөш, чи...
Исланд: (засна) Та.
Британи: Хөш, та. Би наана чинь загас барьж байсан чигтээ барих болно. Ойлгов уу?
Исланд: Ална шүү.
Британи (шоконд): Юу гэнэ ээ?!
Исланд: Ал-на шүү.
Британи: Би цөмийн зэвсэгтэй шүү.
Исланд: Намайг яг онож харагдаач.
Британи: Би тэнгисийн цэрэгтэй.
Исланд: Удахгүй усан цэргийнхээ тухай одоо цагт ярьж байснаа сайхнаар санагалзах болно.
Британи: Чиний хүн ам миний усан цэргийн тооноос бага шдэ!
Исланд: Зүгээр ээ. Сагамхай англи маханд сайн таргална аа.
Британи: Чи муу...
(Английн загасчид Исландын тэнгисийн бүсэд загасчилсан хэвээр байна)
Исланд: (бодлогошронгуй) Ална аа.
(Исландын эргийн хамгаалтынхан Англи онгоцнуудыг хүрээлэн загасны торыг нь тайрна)
Британи (сүүтэй цайндаа хахаж цацан): Та нар чинь галзуураа юу!...
Исланд (сэтгэл хангалуун): Британи одоо л Исландыг “та”-лж байна уу даа.
Британи: Надад сагамхай хэрэгтэй!
Исланд: Үгүй ээ. Сагамхай загас Исланд бас Зөвлөлт Холбоот Улсад хэрэгтэй. Хөөе, Зөвлөлт Холбоот оо, жаахан загас авах уу?
ЗХУ (холоос): Загас аа? Авъя, авъя!
Британи: Сда.
(Англи загасчдаа гарган, Исландын 12 миль бүсийн онцгой эрхийг хүлээн зөвшөөрнө)
Хоёрдугаар бүлэг, 1972 он
Исланд: Надад сагамхай загас хэрэгтэй байна.
Британи: Дахиад уу?!
Исланд: Надад. Сагамхай. Хэрэгтэй.
(Исланд онцгой эрх нь арлын эргэн тойрон дахь 50 миль бүсийг хамарна гэж зарлана)
Бусад улс (нэгэн зэрэг): Чи галзуураа юу!
Исланд: (засна) Та.
Британи: Муу амьсгаа чинь, ёстой дургүй хүргэчихлээ.
Герман: Миний ч бас. Надад ч сагамхай хэрэгтэй байж мэднэ!
(Их Британи, Герман хоёр Исландын далайн бүсэд загасчлахаа үргэлжлүүлж тэнгисийн цэргийн онгоцоор загасчдаа хамгаална)
Исланд (бодлогошронгуй): Ална аа. Аль алийг нь.
(Исландын эргийн хамгаалалтынхан Англи загасчдын торыг таслах гэж оролдсон боловч Британийн тэнгисийн цэргийн анхааруулах буудлагад өртөнө)
Исланд: Үгүй, хий санагдсан байх.
ЗХУ: Сагамхай гэхдээ байна уу?
Исланд: Байхгүй. Живчихсэн.
ЗХУ: Харамсалтай юм.
АНУ: Хөөе, Исландын усан бүсэд байгаа хоёр оо!
Британи, Герман (нэгэн зэрэг): Юу?
АНУ: Наанаасаа зайлцгаа, плз.
Британи: Гэхдээ сагамхай...
АНУ: Сагамхай цээж хорсгоно.
Британи: (цөхрөнгүй) Сда...
(Британи, Герман хоёр Исландын далайн бүсээс гарна)
Исланд: Дараагийн удаа алаад өгнө өө.
Гуравдугаар бүлэг, 1975 он
Исланд: Надад сагамхай хэрэгтэй байна.
Британи, Герман хоёр (эргэж харснаа шивнээгээр): Тонил цаашаа.
Исланд: Надад. Сагамхай. Хэрэгтэй.
(Исланд онцгой эрх нь одоо арлын эргэн тойрон дахь 200 миль бүсийг хамарна гэж зарлана)
Бусад улс: Исланд чи чинь... биш ээ, та чинь...
Исланд (дундаас нь таслан): Ална шүү.
Герман (тайвнаар): Алаад өгөх байх.
Британи: Жулдрайнууд аа, хараад сурцгаа.
(Британи Исландын далайн бүс дахь загасчдаа хамгаалахын тулд дахин тэнгисийн цэрэг оруулна)
Исланд (бодлогошронгуй): Би долоон онгоцтой. Британи зуугаад онгоцтой. (Алгаа үрэн) Бид викинг өвөг дээдэстээ агуу ялалтаар бэлэг барьна!
Герман (шивнээгээр): Исланд солиорчхож, мэдрэлийн эмч дуудаарай.
Исланд: Эргийн хамгаалалт гаргаарай!
(Хуучин “Тор” онгоц арайхийн булангаас гарч, Английн гурван онгоцны замыг хааж зогсоод тулалдаж эхэлнэ)
Бусад улс (нэгэн зэрэг): Исланд солиорчхож, мэдрэлийн эмч дуудаарай.
Исланд (муухай хөхрөн): Вальхаллагийн ордон биднийг хүлээж байна, тэнд бид өвөг дээдэс Одинтэй(*1) хамт үүрд нэг ширээний ард найрлах болно!
Бусад улс (шивнээгээр): Будаа.
(Исланд, Английн хөлөг онгоцнууд нэг нэгээ хөөж буудалцана)
АНУ: Сда. Та хоёр чинь...
Исланд: (үл сонсон) Байлдацгаа англи хархнyуд аа! Та нар саарал Нифльхэймд агуу Хэлийн өлмий дор байхдаа таарсан улс! Хар хэрээний тугийг харцгаа! Агуу Тор бидэнтэй цуг! (*2)
АНУ: (сандран) Хүүе, та хоёр чинь хоёулаа НАТО-ийн гишүүн шдэ!
Исланд: (эргэж харан) Одоо бол үгүй чиш.
АНУ: (aйдаст автан) Юу гэсэн үг юм?!
Исланд: Бид муу сайн хулчгар Англи хархнуудтай мөр зэрэгцэхгүй. Бид НАТО-оос гарч байна.
Бусад улс (нэгэн зэрэг): Алчдийм байна!...
АНУ: (хувхай цайн) Үгүй та нар чинь хойд тэнгис дахь НАТО-ийн цорын ганц бааз шдэ!
ЗХУ: (гэтэж очин) Наад хэсгээ жаахан тодруулна уу...
АНУ: Сда! Британи! Чамтай хоёр үг сольж болох уу?
Британи: (дурамжхан) За бас юу болов?!
АНУ: Зайл наанаасаа!
Британи: Энэ бол зарчмын асуудал!
АНУ: Ална шүү!
Исланд: АНУ зайл даа, би наадхыг чинь түрүүлж харсан!
АНУ: Чи бүр солиорчээ!
Исланд: (сагамхайгаар даллан) Баавгай түүхий загасанд дуртайг мэдэх үү. Түүхэн факт шүү.
ЗХУ: За-а-а-га-а-а-а...
АНУ: Сда! Британи!!
Британи: (сэтгэл дундуур) Новш гэж...
(Их Британи тэнгисийн цэргийн хөлөг онгоцнуудаа татаж, Европын бусад орны араас Исландын 200 миль бүсийн онцгой эрхийг хүлээн зөвшөөрнө).
-----------------------------------------------------------------------------------------
*1 Вальхалла – “үхэгсдийн ордон”, “үрэгсдийн ордон” – скандинавын домгоор тэнгэрийн хот Азгард дотор байдаг ордон; дайны талбарт үрэгдсэн цэргүүд энэ ордонд очиж баатарлаг амьдралаа үргэлжлүүлнэ хэмээдэг. Один – дайн, тулаан, ялалтын бурхан.
*2 Нифльхэйм – Герман-скандинавын домог зүйд есөн ертөнцийн нэг; мөс, манангийн орон. Хель – үхэгсдийн орныг захирах бурхан. Тор – аянга, цахилгааны бурхан.
2022/09/12
Ш. Абэ & төрийн үдэх ёслол
Японд өрнөж буй нэг маргаан танилцуулъя. Юу вэ гэвэл, Ерөнхий сайд асан Абэ Шинзогийн салах ёсыг 9 сарын 27-нд гүйцэтгэхээр товлосон боловч энэ тухай сонин сэтгүүл, интернэтээр нэлээд ширүүхэн үзэж байна. Уул нь 7 сардаа хэлэлцэж хэрэлдэж дуусаад 8 сарын дундуур гэхэд нэг тийш болох болов уу гэж бодож байсан юм. Гэтэл үгүй шүү, цаг дөхсөн атал улс төрчид маргасан хэвээр & хүмүүс эсэргүүцсэн хэвээр. Хэрэг явдалд шаардагдах зардлын тоо ихсэх тусам эсэргүүцэх хүмүүсийн эгнээ ч нэмэгдэж буй бололтой.
国 葬 улсын салах ёс
国民葬 түмний салах ёс
合同葬 хамтын салах ёс
国 葬 state funeral / улсын салах ёс:
国民葬 national funeral / түмний салах ёс:
合同葬 joint funeral / хамтын салах ёс:
Нэг иймэрхүү.
--------------------------------------------------------------------------------------------
P.S.
国 葬: Төрийн үдэх ёслол
国民葬: Түмний үдэх ёслол
合同葬: Хамтын үдэх ёслол
гэж орчуулж бас болох юм.
2021/10/11
Italia
Хотя не знаю, не уверена... у меня же еще хронический недостаток Италии во всем теле. Италии не хватает катастрофически – во всех уголках, закоулках и трещинках. И даже невидимые глазу чакры вопиют – подайте воды, то бишь Италию! И если этот недостаток не восполнить в ближайший год, боюсь, организм откажется функционировать. Одним словом – хочу в Италию!
2021/09/27
Ч. Бат-Уянга "Анидча" шүлгийн түүвэр
Ч. Бат-Уянга
Зүрх өвдөнө.
Нарны тухай
Намрын тухай
Намайг мартсан чиний тухай
Бодно.
Бодоод өвчнөө мартана.
Мартаад
Амьдралын тухай
Аз жаргалын тухай
Аль эрт гээсэн мөрөөдлийн тухай
Бодно.
Бодоод зүрх өвдөнө.
Ch. バトオヤンガ
心が痛む
太陽について
秋について
私を忘れたあなたについて
考える
考えれば
痛みを忘れる
忘れて
人生について
幸せについて
とっくになくした夢について
考える
考えれば
心が痛む
Ч. Бат-Уянга
Больно.
Думаю
О солнце,
Об осени,
О тебе, меня забывшем.
Думаю и боль свою забываю.
Забыв,
Думаю
О жизни,
О счастье,
Об утерянной мечте,
И боль сердца воскрешаю.
2021/03/22
Сэй Шёонагон "Дэрний дэргэдэх тэмдэглэл"
**********************************************************************
Сэй Шёонагон хийгээд түүний үүсгэсэн зүйхицү төрлийн тухай эндээс уншина уу.
2021/02/16
С. Есенин "Ногоон гэзэгт..."
Ногоон гэзэгт... Ногоохон гэзэгтэй, Цагаахан цээжтэй Найлзуурхан хус минь, Цөөрмийн мандлыг юунд ширтэнэ вэ? Салхи чамд юу шивнэнэ вэ? Эргийн элс юу өгүүлнэ вэ? Эсвэл чи минь мөчир гэзгэндээ Саран сам-гоёл зүүхийг хүсээ юү? Нууцхан моддын бодлоо Нуулгүй надад хэлэхгүй юү? Намар цагийг гуниглан айлтгах Наад чимээнд чинь би дуртай. “Сониуч зантай найз минь, Урд шөнө оддын доор Малчин хүү энд ирээд Машид удаан уйлсан билээ. Саран авхай сүүдэр дэвсэж байлаа, Саруул гэрэлд ногоо туяарч байлаа. Нүцгэн өвдгий минь тэр тэвэрч, Нөр гүнзгий санаа алдсанаа, Навчис сэрчигнэх чимээнээр “Хойтон жилийн тогорууд хүртэл Хонгор минь баяртай” гэсэн билээ. | Зеленая прическа... Зеленая прическа, Девическая грудь, О тонкая березка, Что загляделась в пруд? Что шепчет тебе ветер? О чем звенит песок? Иль хочешь в косы-ветви Ты лунный гребешок? Открой, открой мне тайну Твоих древесных дум, Я полюбил печальный Твой предосенний шум. И мне в ответ березка: «О любопытный друг, Сегодня ночью звездной Здесь слезы лил пастух. Луна стелила тени, Сияли зеленя. За голые колени Он обнимал меня. И так, вдохнувши глубко, Сказал под звон ветвей: «Прощай, моя голубка, до новых журавлей”. |
2020/11/23
“Хос хэлний сурган хүмүүжил” гэж юу вэ?
“Хос хэлний сурган
хүмүүжил” гэж юу вэ?
Б.Түмэн-Өлзий
Нэг: “Хос хэлний сурган хүмүүжил”-ийн мөн чанар
“Хос хэлний сурган хүмүүжил”, “Хос хэлний заан сургалт”, “Хос хэлээр хичээллэх” мэтээр нэрлэж байгаа зүйл бол 双语教育 гэх хятад нэрийн орчуулга юм. Энэ хятад нэр нь “bilingual education” гэсэн англи нэрийн орчуулга бөгөөд хоёр хэлээр боловсрол хүртэх гэсэн утгатай. Өрнө дахины боловсролын системд хоёр хэлээр зэрэг хичээл заах тохиолдол байдаг. Хоёрдугаар хэлний орчин байхгүй нөхцөлд тухайн хэлийг цэвэр, сайн сургахын тулд зарим хичээлийг хоёрдугаар хэлээр заадаг онцгой үзэгдэл болохоос биш, түгээмэл зүйл огт биш юм. Ийм сургалт нь юуны түрүүнд сурагч, аав ээж нарын хүсэлт, сайн дурд суурилдаг. Засаг төрөөс албадан тохируулдаггүй. Нэг л сургуульд, нэг л ангид хэсэг хүүхэд хоёр хэлээр, өөр хэсэг нь зөвхөн эх хэлээрээ хичээллэж болдог. Сургууль хоёр хэлээр боловсрол олгох загварыг хэрэгжүүлэх явцад сурагчийн дургүй хүрвэл дундаас нь больж, эх хэлээрээ хичээллэхийг өлгөн авч болно.
Гэвч хятадуудын монголчуудад тулгасаар ирсэн “Хос хэлний сурган хүмүүжил” гэгч нь тэс өөр зүйл – эхлээд монгол, хятад хоёр хэлээр хичээллэж байгаад удалгүй монголоор хичээллэхийг хасаж, зөвхөн хятад хэлээр хичээллэх, өөрөөр хэлбэл хичээллэх хэлийг солих явцыг заасан нэр юм. Хэрэв тийм зорилт агуулаагүй бол хичээллэх хэлийг хоёр болгож будлиантуулах ямар ч шаардлагагүй. Өвөр Монголд хятад хэлний орчин алга гэвэл инээд хүрэм биш үү.
“Хос хэлний сурган хүмүүжил”-ийн мөн чанар нь монгол хэлийг боловсролын системд хорионд оруулж, улмаар монголчуудыг түргэн уусгах гэсэн колонийн инженерчлэлийн бодлогын хүрээнд хэрэгжиж буй нэг чухал төсөл юм. Эргэн санахад, хятад хэлээр хичээллэхийг тулгах гэсэн аль ч удаагийн үймээний үед монгол багш сурагч, аав ээж нараас санал авсан явдал огт үгүй.
Бидэнд эх
хэлээрээ хичээллэх эрх ч үгүй юм бол манай “Өөртөө засах эрх мэдэл” гэж чухам
юу вэ?
Одоо яг
хоёрдугаар алхамд явж байна. Гэхдээ энэ алхамд сүүлийн хоёр жил сая л орж
байгаа биш, аль хэзээнээс хөл тавьсан юм. Хоёрдугаар алхам биелчихвэл гуравдугаар
алхам тун амархан болно. “Адилхан сурах бичгийг адилхан хэлээр заахаас хойш монгол
сургууль гэж тусад нь байлгах нь үндэстний нягтралд ашиггүй” гээд шууд хааж
орхино. Хоёрдугаар алхам биелсэн нөхцөлд гуравдугаар алхмаар явах эсэх нь монголчуудын
хувьд ач холбогдол багатай болно. Өөрөөр хэлбэл, хоёрдугаар алхам нь монголчууд
бидний хувьд эцсийн алхам гэсэн үг юм.
1992 онд
хятадаар хичээллэх явуулга ахин дэгдэхэд миний бие Өвөр Монголын Сурган Хүмүүжлийн
Танхимд сэтгүүлчээр ажиллаж байлаа. Тэр үеийн Үндэстний Сурган Хүмүүжлийн Газрын
дарга Улаантуг, танхимын дарга Баян нар хятадаар боловсрол хүртсэн байсан
бөгөөд хятадаар хичээллэхийг идэвхтэй хөөрөгдөгчид байсан юм. Өвөр
Монголд монгол хүний язгуур эрх ашгийг хөндсөн ял нүглийг үйлдэхэд хятадууд
үргэлж араас жолоо барьж, өмнө нь хэдэн монголчууд бүжин дэвдэг. Үүний тод
жишээ бол 1967–1969 оны ӨМӨЗО-ы Хувьсгалын Зөвлөл хийгээд Улаанбагана (*2), За, Э (*3) зэрэг монголчуудын
хэрэг юм. Ийм жүжиг энэ хоёр жилийн монгол хэлийг халж хятадаар хичээллэхийг
санаархсан үймээн шуугиан дунд бас л давтагдаж байна.
1992 оны үймээнд
нэг онцлог хэрэг
гарсан болно. “Хорчины хэсэг багш нараас” илгээсэн
заалдах захидал Жян Зэминий ширээнд хүрчээ. Жян “Өвөр Монголын Намын Хороо, Засгийн
Ордон шийдвэрлэнэ үү” гэсэн цохолт хийснийг Өвөр Монголын Намын хороо Сурган Хүмүүжлийн
Танхимд (*4) дамжуулав. Танхимын
бүх кадрын хурал хийж, тэр заалдах бичгийг уншиж сонсгоход олны өмнөөс харж
суусан Баяны царай шороо болсон байв. Хятадын улс төрийн соёлд, хаан эзэн ямар
ч санал бичилгүй шууд доорх яам, түшмэд рүү түлхлээ гэдэг нь уг хэргийг сайшаан
дэмжсэнгүй гэсэн ойлголт юм. Энэ нь Өвөр Монголын колонийн засаг, тэдний цөөн
хэдэн монгол нохдын хятадаар хичээллэхийг баримтлах итгэлийг нэг үе сааруулсан
бололтой. Гэвч тэдний тэр удаагийн санаархал эцэстээ ялагдсан нь Жянгийн цохолтоос
биш, өмнөх дөрвөн удаагийн адил нийт монголчуудын дургүйцэл, эсэргүүцэлтэй тулгарсан
учир сүйрсэн юм.
Хятадаар хичээллэх гэсэн оролдлого Өвөр Монголын хэмжээнд 5 удаа болсноос (зөвхөн миний бүртгэл) гадна аймаг хошуудад орон нутгийн чанартай оролдлого ч цөөнгүй гарч байсныг тэмдэглэх хэрэгтэй.
Дөрөв: Тойрч гарах уу, туулж гарах уу?
Энэ удаагийн хятадаар хичээллэх үймээн хэдэн сар үргэлжилсэн боловч Хятадын засгаас гаргасан албан бичиг харагдсангүйд монголчуудын дунд болон олон улсын нийгэмд үнэн худлын эргэлзээ төрж байна. Миний санахад ийм албан бичиг аль ч удаад байгаагүй юм. Яагаад гэвэл ийм албан бичиг буулгах нь дэндүү улайм цайм олон улсын болон өөрийн улсын хуулийг зөрчсөн хэрэг болох тул Хятадын Засгийн газар улаан тамгаа дарж монголчууд болон олон улсын нийгэмд сүүлээ бариулах юм хийхгүй. Нөгөө талаар, Хятадын төр засгийн зүгээс одоо болтол ямар ч тодруулга хийхгүй байгаа нь хамгийн сайн нотлол юм.
Үймээн дэгдсэнээс
хойш өнөөдрийг хүртэл Өвөр Монголын хэлний эрдэмтэд өгүүлэл бичиж хүн эх
хэлээрээ боловсрол хүртэхийн давуу тал, монгол хүн монголоороо сураад чадвартан
болсон жишээнүүд, монгол хэлний боловсролын систем бүрэн төгөлдөр болсон
зэргийг жагсааж, хятадуудыг амгуулах аясаар бид монголоор хичээллэсэн ч хятад
хэлийг чинь сайн сурч чадна, монголоор хичээллэхийг зогсоовол намын төрийн
бодлогод осолдоно, Хятад улсын хөгжилд харшилна, Ши даргын шинэ загварыг зөрчинө
гэж хүртэл бичсэн харагдана.
Дургүйцсэн үг
нэг ч хэлэхгүйгээр дургүй гэсэн санаагаа илтгэх нь Өвөр Монголд “тэмцэл”-ийн
хэлбэр болж тогтжээ. Тойруулж хэлнэ гэсэн л үг. “Манай улсын нийгэм журмын
үеийн (*5) утга зохиол урлагийн
хувьд маш өндөр төвшинд хүрсэн, яагаад гэвэл төр засгийг шууд шүүмжилж болохгүй
тул тойруулж хэлэх гэж маш их ур ухаанаа шавхдаг байжээ” гэж Монгол улсын
зохиолч надад хуучилсан билээ. Уран зохиолын хүрээнд нээрэн тийм байж магадгүй,
гэвч нэг үндэстний бичиг хэлээ хэрэглэх эрхийн төлөө тэмцэхэд тойруулаад байвал
юунд ч хүрч чадахгүй. Тойрч гарахгүй, туулж гарна гэж үг байдаг, бидэнд өнөө яг
ийм сонголт нүүрлээд байна. Монголоор хичээллэх эрхээ авч үлдэж чадах эсэх нь
бидний сонголтоос шалтгаална.
2011 оныг эргэн
санахад илүүдэхгүй болов уу. Нэг монгол хүнийг дайрч алсны төлөө хэдэн мянган
монголчууд гудамжинд гарч, хэд хэдэн хошуу хотод эсэргүүцлийн цуглаан гаргасны
хүчээр яргачин Ли Лин Дүнийг 27 хоногт цаазлуулж, Өвөр Монголын захирагч Хү Цүнь
Хуа монгол дунд сургуулийн богино саравчаар шургаж сурагчидтай “хэлэлцээ” хийжээ.
Засгийн газар бэлчээр эвдэж, ардыг хохироож байсныг тодорхой төвшинд яллаж цэгцэлсэн
юм.
Хятадын хүчний
байгууллагын хатуу хяналтад байгаа эх оронч Хад гуай ойрд интернетээр “Өвөр
Монголын сурган хүмүүжлийн танхимыг шүүхэд өгөх” сануулгыг дурджээ. Хууль
цаазыг ашиглах нь монголоор сурах эрхээ авч үлдэх зөв арга замуудын нэг мөн.
Хилийн гаднах монголчууд өөр өөрийн боломжоор эсэргүүцэл тэмцэл хийж байна: олон улсын нийгэмд мэдээлэх, том гүрнээр Хятадын Засгийн газарт дарамт үзүүлэх, гарын үсэг цуглуулах гэх мэт. Гэвч эцсийн эцэст эх хэлээр хичээллэх эрхээ монголчууд авч үлдэж чадах уу үгүй юу гэдэг нь эх орондоо байх монголчуудаас, монголчууд ямар тэмцлийн арга хэлбэрийг сонгохоос л шалтгаална.
2020.08.06.
- “Монгол хэл бичиг” сэтгүүл, 1986, 9 дугаар
- Улаанбагана (1946–2006): 1960-аад онд ӨМӨЗО-ы Зохиолчдын Эвлэлийн даргаар ажиллаж байсан зохиолч. Хятадын засаг Өвөр Монголын Ардын Намын хэргээр монголчуудыг үй олноор хоморголон устгах үед худал гэрч зохион монголчуудаа хэлмэгдүүлж, Хятадын гар хөл болж байв. Хожим Өвөр Монголын Ардын Намын хэргийг цагаатгах үед Хятадын Засгийн газар бүх хариуцлагыг Улаанбаганад түлхэн 15 жилийн ял эдлүүлж, харин уг хядлагын ерөнхий командлагч генерал Тэн Хайчин (滕海清) ямар ч ял, хариуцлага эс хүлээсэн төдийгүй эсрэгээр зэрэг хэргэм дэвшсэн байдаг.
- За, Э – Соёлын хувьсгалын үед монголчуудыг хэлмэгдүүлэхэд оролцсон этгээдүүд боловч хэрэгт татагдаагүй учир нэрcийг үл дурдав.
- Сурган хүмүүжлийн танхим – Өвөр Монголын боловсролын яамтай дүйцэх байгууллага
- нийгэм журмын үе – социализмын үе
2020/07/26
Хятад: монгол хэлний боловсролыг халах хориг
"Чихний чимэг болсон аялгуу сайхан" монгол хэлээ,
"Үсэг болгон эрдэнийн шинжтэй, үе болгон эрдмийн шимтэй" монгол бичгээ
үеийн үед уламжлан өвлүүлэхийн төлөө...
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Хятадын ЗГ-ын ӨМӨЗО-д монгол хэлний боловсролыг хориглох шийдвэрийг Япон улсад суугаа монгол эрдэмтэн, багш нар эсэргүүцэн гарын үсэг цуглуулж буй учир энэ линкээр орж гарын үсгээ зурж, өвөрлөгч түмнийг дэмжихийг хүсье. Далайд дусал гэгчээр ганц гарын үсэг ч хэрэгтэй бөгөөд тустай гэдгийг санана уу. Баярлалаа!
2020/06/27
Дино Буццати "Долоон элч"
Дино Буццати “Долоон элч”
Орчуулга: Сүрэн (итали хэлнээс)
Энэ аянд гарахдаа би гуч гаруйтай байсан бөгөөд өнөөдрийг хүртэл найм гаруй жил, тодруулбал найман жил долоон сар арван таван өдрийг аян замд өнгөрөөжээ. Гэрээсээ гарахдаа би хэдхэн долоо хоногийн дотор хаант улсынхаа хаяанд хүрнэ гэж бодож байсан боловч замд байнга шинэ тосгод таарч, тэнд амьдрах хүмүүс миний хэлээр ярьж, өөрсдийгөө миний албат хэмээж байлаа.
Бид харин урагшилсаар байлаа. Эдүгээ толгой дээгүүр хөвөх үүлс миний бага насны үүлтэй адил, холын хотын минь тэнгэр энэ дээрх хөх тэнгэрээс ялгаагүй, амьсгалах агаар өөрцгүй, салхины сэвшээ ч адил, шувуудын жиргээ ч ижил хэмээн дэмий л өөртөө итгүүлэхийг хүснэ. Гэвч үүлс, тэнгэр, агаар, салхи, шувууд – бүгд шинэ, бүгд өөр бөгөөд би харин өөрийгөө харь элгийн нэгэн мэт санах болов.
Урагшаа! Урагшаа! Замд таарах тэнүүлчид улсын хил холгүй гэцгээж байв. Би хүмүүсээ зоригжуулж, эргэлзэж тээнэгэлзсэн үгс амнаасаа унагахыг хориглож байлаа. Аянд гарснаас хойш дөрвөн жил улиран оджээ. Замын уртад ямар их ядраа вэ. Нийслэл хот, өссөн гэр, өсгөсөн аав – бүгд итгэхийн аргагүй ер бусаар алсран холдлоо.
Маргааш Домэнико сүүлчийн удаа мордоно. Тэмдэглэлийн дэвтэртээ тооцоолж үзвээс, хэрэв бүх юм саадгүй сайн хэвээр бөйж, би аянаа алжаалгүй үргэлжлүүлж, Домэнико ч аянаа асуудалгүй үргэлжлүүлбэл, бид хоёр дахин гучин дөрвөн жилийн дараа л уулзах юм байна. Тэр үед би далан хоёр хүрсэн байна. Гэвч бие минь ядарч эхэлжээ, Домэникотой уулзахаас өмнө үхэл намайг өөртөө авчих байх. Тийм учир би түүнийг дахиж харахгүй л болов уу.
Домэнико, чи бол намайг тэдэнтэй холбох сүүлчийн холбоо. Хэрэв тав дахь элч Этторэ бурхны тааллаар нэг жил найман сарын дараа сааталгүй хүрч ирвэл эргэх хугацаа байхгүй учир дахиж нийслэл хотыг зорьж мордохгүй. Тиймээс Домэнико минь, хүсэн хүлээсэн хил хязгаарт хүрдэггүй л юм бол чиний дараа нам гүм болно. Гэвч урагшлах тусам хил зааг байхгүй гэдэгт би улам бүр итгэнэ.
2020/05/17
The sign of infinity
Me: So, what’s at the very, very, very end?
Sister: There is no “very, very, very end!”
Me: Something should be! You said there were stars!
Sister: Yes, there are stars – many stars. One star after another and another and another, and there is no end to it. Got it?
Me: No.
Sister: Let’s start from the beginning.
Me: Ok.
Sister: Our planet, the Earth, is in the Solar system.
Me: No, let’s start from the very beginning.
Sister: And that is?
Me: The Earth.
Sister: I started from the Earth.
Me: No you didn’t.
Sister: Well, then you start.
Me: If we go north we’ll reach Russia. And if we keep going straight, we’ll reach the North Pole. Then there would be Canada, South America and Antarctica. Then some Asian countries, then China and finally, we’ll come back to Mongolia.
Sister: Yes, because the Earth is round.
Me: So, if we reach the Sun and keep going and going and going, shall we return to Earth someday, one day?
Sister: No. Who told you that the universe was round?
Me: Then what's it like?
Sister: Endless.
Me: And what's that like?
Sister: There is a star behind a star, one constellation after another, and even if you go for millions and millions of years, you will never reach the end. Got it?
Me: No.
Boy: This magnifies how much?
Me: Ten thousand times.
Boy: Is this the most powerful one?
Me: No, not at all. In the hierarchy of electron microscopes, this one is kind of a low rank. There are microscopes that magnify one million times, for example. Have you heard the word ‘nano’?
Boy: Where is it?
Me: Sorry, we didn’t bring it here. It’s very huge and heavy, you know.
Boy: If you magnify something one million times, you’ll get to its smallest part?
Me: Hmmm… you see, there is no “smallest part”. You can magnify something one million times, and sure, you’ll get to a very small part of it, but it won’t be the smallest.
Boy: Then I magnify more and more and more and reach a part that cannot be magnified any more. What is it like?
Me: There is no point beyond which you cannot magnify.
Boy: How come?
Me: You see, it’s endless. There is no end to how far you can magnify something. The only question is whether we can make such equipment, and even if we could, whether there is a use for it or not. Got it?
Boy: No.
V. Khlebnikov
...in Nature’s shifting glimmer-glass
Stars are nets, we their haul,
and gods are shadows on a wall…
2020/05/06
Үнсний сав шүүмжлэгч
Мүкоода Күнико "Бүсгүйн долоовор хуруу" эссэйн түүврээс
Үнсний сав шүүмжлэгч
2020/01/26
Фүшигүро-сэнноо
Окано Хирохико "Фүшигүро-сэнноо"
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Шүтэн-доожи – Ооэяма нь Киото хотын барун хойд зүгт байдаг уул. "Шүтэн-доожи" нь Ооэяма ууланд амьдардаг, ероолгүй мэт архи уудаг (нэрнийх нь эхний хоёр ханз "архи уух" гэсэн утгатай), уулнаас бууж хүмүүсийн эд хөрөнгө, охид хүүхнүүдийг хулгайлдаг гэх үлгэр домгийн мангас.
- ри – зай заах нэгж, 3.9 км.
- юката – дан даавуун зуны хөнгөн кимоно.
- эма – хүслээ бичиж сүмд өргөдөг нэг талдаа зурагтай модон хавтан; сүм бүрийн эма хавтаны хэлбэр, зураг өөр өөр.
- 蟻地獄 – үгчлэн орчуулбал "шоргоолжны там". Тэмээлзгэний төрлийн шоргоолж идэштэй шавж, англиар "ant lion", оросоор "муравьиный лев" гэдэг.