Сонголт: үйлдвэр, торго, машины дугуй

　　Япон улсын Угсаатан судлалын музей нэлээд дээхэн "XX зууны монголчууд" цуврал ном гаргасан юм. Энэ музейг гэхдээ энд тэндээс олон юм олж тавьсан байшин гэж эндүүрүүзэй. Учир нь энэ музей бол Япон улсын хамгийн том угсаатан зүй судлалын институт юм: http://www.minpaku.ac.jp/english/

　　“XX зууны монголчууд” хэмээх цуврал номыг бас Баабарын номтой андууруузай. Учир нь энэ цуврал бол “Oral history” төслийн хүрээнд социализмын үед янз бүрийн ажил хийж, янз бүрийн алба хашиж улс орныхоо бүтээн байгуулалтад хувь нэмрээ оруулсан настан бурлуудтай хийсэн ярилцлагын эмхтгэл юм. Өнөөдөр энэ номноос Аж үйлдвэрийн яамны сайдаар олон жил ажиллаж, Монгол улсад аж үйлдвэрийн салбар бий болгоход хүчин зүтгэсэн Паавангийн Дамдин гуайн ярилцлагын нэг хэсгийг толилуулъя:

　　The twentieth century in Mongolia : Interviews about the way to socialism
　　Yuki Konagaya, I. Lkhagvasuren

　　... яг энэ үеэр манай засгийн газар Японы засгийн газартай хэлэлцээр хийж Японоос дайны төлбөрт 17 сая ам. доллар авахаар болсон юм. Би дайны төлбөрт авах тэр мөнгөөр үйлдвэр байгуулах ёстой доо! гэж бодож байлаа. Яам болгон л өөртөө юм авахаар төсөл боловсруулсан юм. Тэр үед тендер зарладаггүй, тендер гэж мэддэг ч үгүй байсан. Гэхдээ одоогийнхоор бол тендер маягийн юм болж байлаа.

　　Барилгын яам цементийн үйлдвэр, шилний завод байгуулах төсөл боловсруулсан байсан. Харин Хөдөө аж ахуйн яам их сонин төсөл хийсэн байлаа. Бүх малчин өрхөд 2, 3 төрлийн торго, сум нэгдлийн дарга нарт УАЗ-469 машины дугуй өгөх төсөл хийсэн байсан. Тэр үед УАЗ-469 машины дугуй маш ховор байсан байх. Зөвлөлтийн дугуй хийдэг үйлдвэрийн ажил муудсан уу, ямар ч байсан 2-3 жилийн запас дугуйтай болох төсөл хийгдсэн байлаа. Ийм хачин төсөл хүртэл хийгдээд, тэгээд бараг тэр УАЗ-469 машины дугуй авах төсөл шийдэгдэх шахаж байлаа. Бас айл болгонд 2-3 дээлийн торго гэдэг чинь ёстой том юм шүү дээ.

　　Яамдаас гаргасан энэ хэдэн арван төсөл дотор хэрэггүй юм ерөөсөө байгаагүй. Бүгд улсад маань хэрэгтэй төсөл. Би бүх дарга нарт ноолуурын төслөө танилцуулаад яваад байсан. Зарим нь “Зүйтэй” гээд дэмжиж байна. Харин зарим нь “Тэртэй тэргүй манайх ноолуураа гадаадад гаргаад валют олж байгаа шүү дээ. Ноолуураар хийсэн бүтээгдэхүүнийг маань харин авах ч юм уу, үгүй ч юм уу. Ноолуур бол баталгаатай авна шүү дээ !” гээд дургүй байсан...

　　 ----------------------------------------------------------------------------

　　Аж үйлдвэрийн яамны төслийг Цэдэнбал дэмжснээр ноолуурын "Говь" комбинат баригдах болсон тухай хэлэх илүүц биз, хүн болгоны мэддэг түүх & мэддэг үйлдвэр учир. Ингэхэд, одоо хүн ардад хэдий хэмжээний мөнгө төгрөгийг хэрхэн яаж тараах гээд байгаа билээ... 70-аад оны малчдад дээлний торго, дарга нарт дугуй тараана гэсэн төсөлтэй төстэй юу, үгүй юу?