26. Австрали, үнэгүй номын сан

Австралийн музей үнэгүй, номын санд ороход үнэмлэх хэрэггүй. Японоос ирсэн миний хоёр дахь culture shock бол энэ.

Хэдэн жилийн өмнө Канбэрра явж, Австралийн их сургуулийн оюутан найзындаа зочлохдоо хичээл нь дуусахыг хүлээж үүгээр түүгээр сайхан сэлгүүцдэг байв. Нэг удаа номын санд хүлээж байгаарай гэхэд нь япон & монгол заншлаараа найз маань намайг номын санд оруулахын тулд өөрийн үнэмлэхээ өгнө гэж бодов. Тэгсэн хотын номын сан ч бай, сургуулийн номын сан ч бай үнэмлэх энэ тэр хэрэггүй, над шиг явуулын жуулчин хүртэл чөлөөтэй орж гарах эрхтэй болж таарав.

Энэ удаа Австрали явахад номын сан орох хэрэг гарсагүй. Гэхдээ япон найзуудтайгаа дүрслэх урлагийн музей үзэхдээ сурсан заншлаараа билет худалдаж авах газар хайж, баахан нааш цааш холхиод. Билет зарж буй шинжтэй газар, шалгаж буй шинжтэй хүн хаана ч харагдахгүй байхаар нь аргаа ядахдаа info дээр очиж асуутал үнэгүй болж таарсан. Ийнхүү бид Австралийг аргагүй "хөгжил дэвшлийн" орон байна гэж ахин дахин шагшин магтсан.

Гэтэл Монгол... за гэхдээ Монгол ч яахав,  одоохондоо эдийн засгийн чадал буурай, олон нийтийн сервис үйлчилгээ муу, хүмүүсийн ухамсар ч нэлээд тиймэрхүү (номын сангийн ном урах г.м.) учир юу ярих вэ. Өндөр хөгжилтэй гэхэд Япон ямар билээ... Энэ талын асуудал үнэн муу гэдгийг хэсэг хугацаанд амьдарсан хэн бүхэн мэднэ. Сэтгэл дутдаг шиг санагддаг. Мөн юм бүхэнд "асуудал гарсны дараа учрыг нь олж, өөрчлөн сайжруулна" биш "анхнаасаа ямарваа нэгэн асуудал гаргаж үл болно" гэсэн байр суурьнаас ханддаг нь нөлөөлдөг болов уу. Япон хүний энэ няхуур зан үйлдвэр компаний үйл ажиллагаанд сайн боловч олон нийтий үйлчилгээнийн хувьд (public service) сайнаас муу нь их мэт.

Далийж зүйрлэвэл "Номын сан бүх хүнд нээлттэй, хүн бүхнийг орох эрхтэй болгочихвол орон гэргүй хүмүүс олноор ороод ирвэл яахиймбээ? Хулиганууд орж гараад байвал яахиймбээ?" гэх мэт... ийм ч хүмүүс ирвэл яана, тийм ч хүмүүс ирвэл яана гэх маягаар бодож, байж болохоос эхлэн болохгүй бүгдийг урьдчилан тооцож, тааж таамаглахыг хичээсний үр дүнд цөөхөн хэдэн хүнийг л номын санд орох эрхтэй болгочих жишээтэй. Ингэхдээ тухайн хотод homeless хүн огт байхгүй байлаа ч хамаагүй. "Манай хотод homeless байхгүй гээд бүх хүмүүст нээлттэй болчихвол бусад homeless-тэй хотууд яах юм. Хот болгон адил биш бол шудрага бус бөгөөд бусад хотын хүмүүс гомдол гаргана шдээ". Сайхан далийвал нэг иймэрхүү маягийн "reasoning" байдаг мэт санагддаг.

Япон хүн асуудал гаргахгүйн тулд тохиолдож болох муу бүхнийг урьдчилан бодож, төрөл бүрийн дүрэм журам зохиох бөгөөд тэр нь эцэстээ амьсгалах орон зай үлдээлгүй, утгатай утгагүй бөөн хориг цээр тогтооход хүргэдэг мэт.

Эргүүлж уншсан чинь... Австралийн олон нийтийг үйлчилгээг магтах гэснээ далийгаад Японы олон нийтийн үйлчилгээг баахан шүүмжилсэн байна... хэхэ.