Мөнгөн гүйлсийн үрс

　

Олигтой халаагүй учир энэ жилийн зун онцгүй санагдаж билээ. Ой тооны шүүгээнд 2015 он японд үзсэн хамгийн хүйтэн зунаар орно. Навчис унах улирал харин "Надаас хүсэж хүлээдэг бүхнийг чинь гүйцээгээд өгье" гэх шиг жинхэнэ өгөөмөр загнаж байна.

Намар цаг ид хүчээ аваад гадуур явахад урамтай, навчис мод өнгөтэй гого байна аа. Ууланд гарахад, цэцэрлэгээр зугаалахад улбар-шаргал-чангаанз-боронз-шар-бор-ногоон-хүрэн-улаан-ноогоолин өнгийн найр хавтгайраад, би найгаж согтон дэн дун хүн л гэртээ ирж байна. Модтой газрын намар угаасаа наян өнгийн наадам байдаг, эндэхийн намар сунаж сунжирдаг учир бүр ч сайхан. Модод навчсаа бага багаар унагаж гээсээр бараг зул сар хүртэл гангарна шүү дээ.

Өөрийн эрхгүй уянга халил руу халтирчих гээд байх юм, оршлоо өндөрлөөд гол сэдэвдээ орвол, миний хайртай мөнгөн гүйлс (ginko) мод удахгүй навчсаа унагах гэж байна. Нарны өнгөөр алтран шаргалтан зогсож байснаа гэнэт зориг шулуудсан мэт нэг, хоёрхон өдрийн дотор хамаг навчсаа унагачихдаг сонин мод байгаа юм. Зарим жилийн намар нэгхэн шөнийн дотор бүх навчсаа унагахыг яана...

Төгссөн Хитоцүбаши сургуулийнхаа мөнгөн гүйлсийн зургийг оруулъя гэтэл байдаггүй шүү. Ганган шар даашинзтайгаа уддаг юм чинь гээд тоохгүй явсаар нэг мэдэхнээ л нүцгэн моддыг харан алмайрч зогсдогсон... Дөрвөн жилийн намрыг тийнхүү өнгөрөөсөн хүнтэй юу ярих вэ, тээ. Гэхдээ сургуулийнхаа цэцэрлэг, мөнгөн гүйлс моддын дурсамжид зориулан шидэт Миязава Кэнжигийн нэгэн үлгэр-өгүүллэг орчуулснаа толилуулъя.

　

　　Миязава Кэнжи “Мөнгөн гүйлсийн үрс”

　　宮沢賢治「いちょうの実」
　　Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Тэртээ дээрх тэнгэрийн орой сайтар хатаагдсан ган төмөр аятай цэл хүйтэн байлаа. Од мичид анилвалзан байвч дорнын тэнгэр захаасаа хонхон цэцгийн дэлбээний зөөлөн хөх өнгөөр гэрэлтэж эхлэв.

　　Үүр цайх тэнгэрийн доор, өдрийн шувууд нисэн үл хүрэх тэртээ өндөрт хүйтэн цан хүүргийн хурц хэлтэрхийнүүд салхинд туугдан өмнө зүг рүү сар сар хийн хийсэн одов. Тэр үл мэдэг ялимгүй чимээ дов толгойн орой дээр ганцаар мөчир навчаа дэлгэн ургах мөнгөн гүйлс модонд хүртэл сонсогдом анир чимээгүй, цэлмэг тунамал өглөө байжээ.

　　Мөнгөн гүйлсийн үрс нэгэн зэрэг нойрноосоо сэрцгээв. Сэрсэн даруй бүгдийнх нь бяцхан зүрх нэгэн зэрэг лугшив. Өнөөдөр гарцаагүй бүгдээрээ аян замдаа гарах өглөө билээ. Энэ өдрийг тэд эртнээс мэдэн хүлээж байв. Урд орой нисэн ирсэн хоёр хар хэрээ ч сануулж хэлсэн юм.

　　- Унахад нүд эрээлжлэх болов уу? гэж нэг самархүү асуув.

　　- Нүдээ анисан байхад яах ч үгүй ээ гэж нөгөө нь хариулав.

　　- Өө яанаа, усны саваа дүүргэхээ мартчихаж.

　　- Би усны саваас гадна гаатай ус бас бэлдсэн. Жаахныг тасалж өгөх үү? Аянд гарсны дараа дотор муухай оргивол жаахан балгахад сайн гэж Ээж хэлж байсан.

　　- Ээж надад яагаад өгөөгүй юм бол.

　　- Би өгнө гэж байхад. Ээжийн тухай муугаар бодож болохгүй шүү.

　　Тийм ээ, мөнгөн гүйлс эдгээр хүүхдүүдийн ээж нь билээ.

　　Энэ жил мянган алтан шар хүүхэд төрүүлсэн бөгөөд бүх үрс нь аян замдаа гарах өдөр ийнхүү ирсэн байлаа. Үүнд мөнгөн гүйлс хайлан гунигласан учир дэвүүрийн хэлбэрт алтан шаргал үсээ урд шөнийн дотор унагаж орхижээ .

　　- Би хаана очих бол? – нэг охин тэнгэр өөд ширтэн шивнэх аятай хэлэв.

　　- Мэдэх юм алга гэж нөгөө нь хариулав. – Гэхдээ хаашаа ч явмааргүй байна.

　　- Би ч гэсэн, юу ч болсон хамаагүй Ээжтэйгээ л баймаар байна.

　　- Тэгж болохгүй. Салхи өдөр бүр сануулж хэлээ биз дээ.

　　- Муухай юм аа.

　　- Тэгээд бид бүгдээрээ тал тал тийш таран салцгаана.

　　- Тэгнэ... надад одоо өө юу ч хэрэггүй ээ.

　　- Надад ч бас. Өдий хүртэл дураараа аашилсанд минь уучлаарай.

　　- Харин би л, би л уучлал гуйх ёстой. Намайгаа уучлаарай.

　　Дорнын тэнгэрийн хонхон цэцгийн өнгө хүч буурч өглөөний цайвар гэгээ татаж эхлэв. Одод нэг нэгээр цөөрөн хулжих ажээ.

　　Модны хамгийн, хамгийн өндөр мөчирт мөнгөн гүйлсийн хоёр хөвгүүн ийн ярилцаж байлаа:

　　- Үүр цайжээ. Ёстой гоё. Би алтан од болно!

　　- Би ч од бас болно. Эндээс унахад Умард Салхи шууд тэнгэр өөд биднийг аваачих байх даа.

　　- Би лав Умард Салхи гэж бодохгүй байна. Ааш нь таагүй шүү дээ. Миний бодлоор хар хэрээ л биднийг аваачих болов уу.

　　- Яг тийм, нээрээ л хар хэрээ байх. Хар хэрээ ёстой мундаг. Эндээс тэртээ хол өөд, бүр харагдахгүй болтлоо нэг амьсгаагаар дүүлэн нисдэг шүү.

　　- Хэрэв гуйвал биднийг ч бас нэг дүүлээд л хөх тэнгэр өөд хүргэж өгөх байх даа.

　　- Тэгье, гуйж үзье. Хар хэрээ хурдан ирээсэй!

　　Жаахан доохно өөр хоёр жаал ийн ярилцах ажээ:

　　- Би хамгийн түрүүнд Тоорын хааны шилтгээнд очно. Тэгээд Тоорын булбарай гүнжийг хулгайлсан булай хар мангасыг дарна. Тийм мангас хаа нэгтээ байгаа даа.

　　- Байгаа л байх. Гэхдээ аюултай биш үү? Мангас чинь маш том. Биднийг нэг тургиад л хийсгэчихнэ шүү дээ.

　　- Надад ёстой догь юм байгаа. Тийм учраас алзахгүй. Үзүүлэх үү? Үүнийг хар даа.

　　- Энэ чинь ээжийн үсээр хийсэн тор байна шдээ.

　　- Тийм, ээж надад өгсөн юм. Айж сандарвал дотор нь орж нуугдаарай гэж байсан. Би энэ торыг өвөртөө хийгээд мангас дээр очно. Тэгээд “Тог, тог. Сайн уу? Чи намайг залгиж чадах юмуу? Чадахгүй шдээ” гэж хэлнэ. Мангас машид хилэгнэж намайг шууд залгичих байх. Би харин мангасын ходоодонд оронгуутаа тороо гаргаад дотор нь орно. Дараа нь мангасын ходоод гэдсийг ёстой болгож тавьна. Тэгэнгүүт мангас гэдэсний хижиг өвчин тусаад мажийчихна. Харин би гарч ирээд Тоорын гүнжийг дагуулж шилтгээнд очно. Тэгээд хурим найр хийж гүнжийг эхнэрээ болгоно.

　　- Ёстой гоё юм аа. Би хурим найранд чинь зочноор очиж болно биз дээ?

　　- Бололгүй яах вэ. Би чамд улсынхаа талыг тасалж өгнө. Бас ээждээ өдөр бүр чихэр бялуу явуулж байна.

　　Од мичид хэдийнээ ор мөргүй шуугджээ. Дорнын тэнгэр цагаан гэрлээр шатаж буй аятай цайран байлаа. Мөнгөн гүйлс ялимгүй сэрвэгнэн, үл мэдэг сэрчигнэв. Хүүхдүүдийнх нь аян замд гарах цаг дөхсөн ажээ.

　　- Миний гутал багадаад байна. За яршиг, хөл нүцгэн л явъя.

　　- Минийхтэй солих уу? Минийх жаахан том юм.

　　- Тэгье, сольё. Өө, яг таарч байна. Баярлалаа!

　　Нэг охин:

　　- Яанаа, би яах вэ? Ээжийн өгсөн шинэ пальтогоо олдоггүй гэв.

　　- Хурдан олоорой! Аль мөчирт орхисон юм бэ? гэж өөр нэг охин сандран хариулав.

　　- Мартчихаж.

　　- Одоо яана аа. Удахгүй маш хүйтэн болно. Заавал олохгүй бол болохгүй шүү.

　　Хажууханд нь хоёр хүү ярилцана: 　　
　　- Хар даа, гоё талх байгаа биз? Үзэм цухуйж байгааг харж байна уу? Бушуухан цүнхэндээ хийгээрэй. Нар удахгүй мандах гэж байна.

　　- Баярлалаа, талхнаасаа өгсөнд. Хоёулаа хамт явах уу?

　　Сандарч тэвдсэн охин: 　　
　　- Яана аа, би пальтогоо олдоггүй. Одоо би яана аа? гэхэд нөгөө нь

　　- Хоёулаа хамт явъя. Хааяа миний пальтог өмсөж байгаарай. Хөлдвөл тэгээд хоёулаа л хөлдъё гэв.

　　Дорнын тэнгэр цагаан дөлөөр цайвалзаж, найган ганхаж эхлэв. Ээж мод амьсгаа хураасан аятай хөдөлгөөнгүй зогсох ажээ. Гэнэт гэрлийн багц, алтан сум аятай харван ирэхэд хүүхдүүд нэгэн зэрэг цойлж үсрэв үү гэмээр шаргалтан гялалзав.

　　Умард зүгээс мөс шиг тунгалаг салхи хүйтэн амьсгалаар хүүгэж үлээхэд хүүхдүүд “Баяртай, ээж ээ! Ээж ээ, баяртай!” гэлцэн нэгэн зэрэг мөчрөөсөө бороо мэт үсрэн бууцгаалаа.

　　Умард салхи инээн:

　　- Энэ жил ч ингээд “Ээж ээ, баяртай!” гэх өдөр нь ирдэг байжээ хэмээгээд шилэн нөмрөгөө хийсгэн цааш одов.

　　Их наран бадран асах очир эрдэнийн адил дорнын тэнгэрт хөөрөн мандаж, ганцаар гуниглах ээж мод хийгээд аян замд гарсан үр хүүхдүүдийнх нь дээрээс байдаг илч гэрлээ ивээн илгээж байлаа.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

　　Жич:　Японы 銀杏 хэмээх модыг англиар ginko гэнэ, оросоор гинкго гэж орчуулна. Монголоор "мөнгөн гүйлс" гэдгийг нэлээд дээхэн гүүгэл гайхал хэлж өгсөн юм. 杏子 буюу aprikot-ыг гүйлс гэнэ. Хатаасан гүйлс нь чангаанз.
　　Уул нь apricot нь жимсний мод, gingko нь жижиг шар самартай самрын мод. Тэс ондоо төрөлд хамаарах хоёр модонд яагаад ийм нэр оноосон юм бол доо...

Орчин үеийн Хятад яруу найраг

Намрын нартай өдрийг яруу найргийн түүвэртэй өнгөрөөсөн учир блогийнхоо уншигчдад Тагтаа хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргасан орчуулагч Н.Энхбаярын "Орчин үеийн Хятад яруу найраг" номыг санал болгохыг хүслээ. Япон хэлтэй найзууддаа харин энэхүү түүвэрт багтсан энэ шүлгийг танилцуулъя:

　　　陳黎　戰爭交響曲（япон ханзаар 戦争交響曲）
　　　Чэнь Ли　"Дайны симфони"

　　

Миязава Кэнжи "Хур бороонд бууж өгөхгүй"

"Хур бороонд бууж өгөхгүй" нь яруу найрагч, зохиолч, үлгэрч Миязава Кэнжигийн (1896-1933) маш энгийн үгээр бичсэн япон хүн бүрийн мэддэг шүлэг юм. Өөд болсных нь дараа дүү нь тэмдэглэлийнх нь дэвтрээс олж, олны хүртээл болгосон учир амьддаа хэвлэхийг зорилго болгоогүй, өөртөө сануулга болгож бичсэн шүлэг болов уу.

2011 онд газар хөдлөхөд зүүд хойд нутгаас гаралтай Миязавагийн энэ шүлэг бие биедээ тусалж, хамтын хүчээр гамшгийг даван туулах нэг ёсны уриа болсон гэж болно. 2011 оны 4 сард Вашинтон хотын National Cathedral-д Зүүн японы их газар хөдлөлтийн улмаас зуурдаар нас барсан хүмүүсийг дурсах арга хэмжээнд энэ шүлгийн англи орчуулгыг уншсан нь ч учиртай.

Дашрамд сонирхуулахад, энэ шүлгийн тухай нарийн ширийнийг мэдье хэмээн гүүгэлдвэл, эсвэл зүгээр шүлгийн тайлбар сөхвөл "Миязавагийн энэ бүтээлийг шүлэг гэж үздэг", "Ерөнхийдөө шүлэг гэж дүгнэдэг" гэх мэт тодотгол анхаарал татна. Хэний ч нүдэнд "шүлэг болох нь" ойлгомжтой бүтээлийн тухай "энэ бол шүлэг шүү" гэж бичиж тайлбарлахгүй нь лавтай. Харин Миязавагийн энэ шүлгийг "шүлэг гэж үзэх үү, үгүй юу" сэдэвтэй ширүүхэн маргаан 1950, 1960-аад онд өрнөсөн юм билээ. Гэвч "шүлэг биш" гэж зүтгэсэн тал "утгагүй маргаан байсан" гэж эргүүтсэнээ хожим зөвшөөрсөн юм. Манайд ч заримдаа "энэ бол шүлэг биш, тэр бол шүлэг мөн" гэсэн маргаан үе үе өрнөж харагддаг. Цаг хугацаа хэмээх бэлээхэн сайхан шалгуур байна, маргаад юүхэв хэмээн энэ шүлгийг жишээ татан хэлмээр болдог ч...

Найзынхаа хүсэлтээр мөр бүрийн утгыг буулгаж орчуулахыг оролдов:

宮沢 賢治 　雨にも負けず 　　雨にも負けず 　　風にも負けず 　　雪にも夏の暑さにも負けぬ 　　丈夫なからだをもち 　　慾はなく 　　決して怒らず 　　いつも静かに笑っている 　　一日に玄米四合と 　　味噌と少しの野菜を食べ 　　あらゆることを 　　自分を勘定に入れずに 　　よく見聞きし分かり 　　そして忘れず 　　野原の松の林の陰の 　　小さな萱ぶきの小屋にいて 　　東に病気の子供あれば 　　行って看病してやり 　　西に疲れた母あれば 　　行ってその稲の束を負い 　　南に死にそうな人あれば 　　行ってこわがらなくてもいいといい 　　北に喧嘩や訴訟があれば 　　つまらないからやめろといい 　　日照りの時は涙を流し 　　寒さの夏はおろおろ歩き 　　みんなにでくのぼーと呼ばれ 　　褒められもせず 　　苦にもされず 　　そういうものに 　　わたしはなりたい

Миязава Кэнжи “Хур бороонд бууж өгөхгүй” 　　Хур бороонд бууж өгөхгүй 　　Хуй салхинд бууж өгөхгүй 　　Цас, зуны халуунд ч бууж өгөхгүй 　　Эрүүл саруул биетэй 　　Хүсэл шунал үгүй 　　Хэрхэвч уурлаж уцаарлахгүй 　　Хэзээд тайвнаар инээмсэглэнэ. 　　Өдөрт дөрвөн аяга бор будаа, 　　Мисо шөл, жаахан ногоо идээд 　　Өөрийгөө үл тоон, 　　Сайн харж, сайтар сонсож 　　Элдэв бүхнийг эргэцүүлж ойлгоно. 　　Мөн үл мартана. 　　Нарсан шугуйн нөмөр сүүдэрт 　　Намхан сүрлэн овоохойд амьдарч 　　Дорно зүгт хүүхэд өвдвөл 　　Дор нь очиж асарч тойлно. 　　Өрнө зүгт ээж ядарвал, түргэн очиж 　　Тутрагын баглааг нь хүргэж өгнө. 　　Өвөр зүгт үхлүүт хүн байвал 　　Айх хэрэггүй хэмээн аргадаж тайвшруулна. 　　Умар зүгт хэрүүл тэмцэл өрнөвөл 　　Хэрэггүй юмны төлөө больцгоо гэж учирлана. 　　Гангийн халуун наранд нулимс дуслуулж 　　Гайхам зуны хүйтэнд байж ядан холхиж 　　Тэнэг амьтан гэгдэж 　　Хэнээс ч магтаал сонсохгүй 　　Хэнд ч гай болохгүй 　　Ийм л хүн болохыг 　　Энд би хүсэж байна.

Жич тайлбар:

"Гангийн халуун наранд нулимс дуслуулж, гайхам зуны хүйтэнд байж ядан холхиж" – энэ хоёр мөр хойд нутгийн тариачдын амьдрал тухайн үед хамгийн ядуу байсантай холбоотой. Тариачдын амь зуулга дан ганц ургацаас хамаарна. Зун нь ган болж, эсвэл нар гарахгүй хүйтэн зун болвол ургац хураахгүй учир өвөл өлсгөлөнд нэрвэгдэнэ. Миязава бүхий л насаараа тариачдад туслахыг хичээж, хөдөө аж ахуйн шинэ технологи, үр тарианы шинэ төрлийн тухай зааж байсан төдийгүй "Үр тарианы тухай ерөнхий мэдлэг" хэмээх зохиол хүртэл шүлгээр бичиж байв.

Хочу лета!

Утром в полудреме слушаю шум дождя и улыбаюсь. Улыбаюсь я лету. А оно, мое долгожданное, спряталось за углом нескольких недель сезона сливовых дождей. В июне я вся, целиком и полностью – ожидание. Ожидание лета не могут испортить июньские дожди, дожди, и еще трижды раз дожди с пасмурным небом и зашкаливающей влажностью. Все о’кей – через несколько недель будет жарко и будет счастье. А пока лежим и улыбаемся.

И на этой вот радужной ноте меня стряхивает с небес на землю, и я окончательно просыпаюсь. Мысленно потерев ушиб от приземления на токийский асфальт, aka в эту реальность, понимаю, что на дворе вот уже десять дней как стоит сентябрь. И в этом самом сентябре уже который день нескончаемым потоком льется с небес вода... И после будут только холода.

Грустно.

И гори все синим пламенем

(офисные заметки)

Сижу на работе и, естественно, работаю. Хотя мысли витают непонятно где – сегодня они заняты чем угодно, но только не работой. Сегодня день ленивый – в офисе мало народу, телефоны не разрываются, принтеры не надрываются, и мейлы с разными степенями тяжести проблемами, требованиями, просьбами, решениями и напоминаниями не висят над моей головой, как дамокловы мечи.

Так что после обеда я объелась шоколада и разомлела. Когда же в последний раз была такая благодать? Смутно кажется, что прошлой осенью, но деталей не вспомнить. И почему именно сегодня, когда нечего делать, мне хочется стать драконом? Не, не так. ДРАКОНОМ – вот, чем мне хочется стать. Не обязательно, трехглавым, но, желательно, огнедышащим. Во что бы я тогда офис превратила – дух захватывает представить себе размах и веселье всеочищающего праздника огня. Хотя это неправильно. Драконом надо хотеть стать в совсем другие дни.

Надо хотеть стать ДРАКОНОМ, когда утром получаешь сто десять новых мейлов, краткий просмотр которых показывает, что твое имя не в копии – вопреки робким надеждам. Когда телефоны трещат не прерываясь, а коллеги оставляют на столе записки от не дозвонившихся и просивших перезвонить людей – пока ты говоришь по телефону. Когда принтеры либо без перерыва выплевывают тонну бумаг, либо ломаются на пустом месте, раздражая и без того уже напряженный до предела офис. Когда весь офис гудит, как пчелиный рой на прогулке жарким летним днем. Когда этот самый жаркий летний день за окном, а тебе не уйти из офиса до десяти или одиннадцати. Когда со страхом ждешь 16:00, так как знаешь, какого шквала звонков ожидать, когда заработают офисы в странах Европы.

Вот именно в такие дни, нужно хотеть стать огнедышащим драконом, да таким, чтобы пепла на пепле не оставить. Но нет, в такие дни голова работает четко, мысли нигде, кроме работы, не витают, и уставшему глазу сказочные звери не мерещатся. В общем, не клеится у меня дружба с логикой. А может и клеится, но только с той, пресловутой женской.

"Семнадцатый день среднего месяца осени"

Беседовала я тут недавно с одним приятелем об искусстве, что мне вообще-то не совсем свойственно, вернее, совсем не свойственно. Но в августе месяце в Токио стоит такая жара несусветная, что могут случаться и несусветные явления.

В общем, с какого-то перепугу разговор зашел об искусстве. Приятель транслировал идею о том, какое оно безграничное, в том смысле, что настоящее искусство может кого угодно в любой точке мира схватить за живое и заставить плакать или смеяться – в зависимости от содержания. С чем я, если честно, вообще-то согласна. Но соглашаться в беседе с хорошим приятелем – это неспортивно. Поэтому в ответ я вещала о том, что да, конечно, кого угодно и где угодно, но если не знать историю, культуру и обычаи того или иного народа, то прошибет-то прошибет, да не очень – так, махонький шлепок по плечу, а можно было бы получить эмоции и ассоциации, сравнимые, разве что с ударом "Капитала" Маркса по голове или кирпичем – кому что больше нравится.

Скажем, если кто не знаком с историей христианства, а про Библию знает только, что "Да, есть такая важная для многих людей книга", то для него многие шедевры Ренессанса, да и не только Ренессанса, а всего западного мира так и останутся лишь красивыми или красочными картинами. Японские гравюры в стиле укиё-э прелестны, но если знать историю, стоящую за каждой картиной, то они становятся в разы прекраснее. Друг со мной соглашался, но все равно упорно гнул линию, что де “настоящее везде, всегда и для всех настоящее”. Наверное, он тоже в беседе со мной спортивным становится или может, жара, духота и напитки на нас так благотворно влияли. В общем, с меня потребовали вещдок, что я с превеликим удовольствием и предъявила – об этом, собственно, и пойдет речь ниже.

О чем картина?

Ни у кого из присутствующих, естественно, не нашлось верного ответа. Только и сказано было “про что-то, кажется, грустное”. Но если кто был в Монголии, то знает, что в худоне (с натяжкой можно перевести как "сельская местность") люди живут в юртах, и перед любой юртой всегда есть коновязь (фото внизу). Табуны в Монголии пасутся на воле и никто за ними особо не присматривает, поэтому туристам всегда приходится напоминать, что монгольские кони не очень прирученные, вернее, полудикие, и если подойти к ним не стой стороны (левой) или сзади, то могут лягнуть и даже укусить. Но я отвлеклась. В общем, есть коновязь, где привязывают лошадей, которых поймали из табуна и на которых будут кататься несколько недель, пока снова не отпустят в табун и не поймают новых. Поэтому у коновязи всегда два или три коня, не больше, хотя зависит, это, конечно, от размеров и благосостояния семьи.

В любом случае, одного взгляда на картину для монгола достаточно, чтобы понять, что у коновязи много лошадей – должно быть, в юрте много гостей. А много гостей означает праздник – внутри, наверное, пир горой! По виду лошадей понятно, что стоят они здесь довольно-таки долго, значит, праздник в юрте отмечают особенный.

Идем дальше. Сразу видно, что время года на картине – осень или ранняя зима. Лето, по понятной причине, исключается, весна – тоже, потому что весной лошади такими красивыми и тучными (на монгольском я бы написала “жирными”, так как применительно к домашнему скоту – это очень хорошее слово) не бывают. Так и есть — подходим к картине и читаем надпись: Художник Ч.Хүрэлбаатар "Семнадцатый день среднего месяца осени". По названию сразу становится ясно не только время года, но и что за праздник отмечает народ в юрте.

Начнем с того, что летом все заняты. Надо заготовить молочной еды на осень, зиму и весну. В июне надо постричь овец, накосить достаточно травы в августе, починить все, что нужно починить, утеплить зимнюю стоянку, обработать шкуры, смастерить из них уздечки, сбрую и другую упряжь, и еще много-чего успеть за три коротких месяца тепла. В общем, летом дел большущий воз и большущая же тележка – вспомним хотя бы сказку про муравья и стрекозу (монгольская версия, конечно же, другая). Немного передохнуть перед наступлением холодов удается лишь к осени. Поэтому все праздники – свадьбы, первая стрижка волос у мальчиков в три года, а у девочек в два или четыре года, великовозрастные юбилеи – проходят обычно осенью, когда много кумыса и молочной еды, ну и овцы за лето жир нагуляли.

Особое место, конечно, занимают свадьбы. Семнадцатый день среднего месяца осени по лунному календарю приходится на один из редких дней в году, когда совпадают "Балжинням" и "Дашням", и согласно буддийской астрологии брак заключенный в такой день будет дружным и счастливым. В этот день дворец бракосочетания в столице начинает работать чуть ли не в шесть утра и закрывается лишь к ночи.

Всю эту информацию монголы считывают в считанные секунды. И сразу же понимают, о чем картина.

Всадник повесив голову, едет в сторону одиноких холмов, а веселье, смех и песни остались в юрте за спиной. Художник не стал рисовать юрту – и так все понятно. Любой побывавший на свадьбе дорисует в уме какое веселье сейчас в юрте. Конь тоже понуро едет тихим шагом, уловив, видимо, настроение хозяина. Не прийти на свадьбу, он, наверное, не мог, но и выдержать до конца, наверное, не было сил. "Про что-то грустное" – это в общем и целом, а именно – картина о несбывшейся и наверное, невысказанной любви, споткнувшейся о порог новой, белой и счастливой юрты.

P.S.　Спор я выиграла :)
P.P.S　Кому интересно, стихиотворение к картине читайте здесь (на монгольском).

Улсын реклам

Улс бүр үзэсгэлэнт байгаль, үндэсний бахархал, дэлхийн соёл урлагийн санд оруулсан хувь нэмэр гээд сайхан бүхнээ гайхуулан тодруулж рекламаа хийдэг нь зүйн хэрэг. Гүржүүд гэтэл өндөр сайхан уулс, үндэсний баялаг хоол, түүхэн дурсгалт газар гээд өч төчнөөн үзүүлж харуулах юмтай атлаа дан бүжгээр рекламаа хийсэн нь нэгийг өгүүлж нөгөөг бодуулав. 

Алдарт Сухишвилигийн үүсгэн байгуулсан Гүрж үндэсний бүжгийн хамтлаг аргагүй гоё юм аа. Уулын хийгээд талын гүржүүдийн төрөл бүрийн бүжгийг гайхалтай хослуулж орчин цагийн аяс нэмсэн нь таалагдлаа.

P.S. Гүрж бүжгүүдээс миний дуртай нь рачули, ачарули, казбегури & хосоороо цагаан хувцастай бүжиглэдэг бүжиг, нэрийг нь даанч мэдэхгүй юм. 3:20 бүжгийн нэрийг мэддэг хүн байвал хэлж өгч туслана уу? Мөн мэдээж лезгинкад дуртай – Кавказын бүх үндэстэн, ястны лезгинкад.

Нацүмэ Соосэки "Зүүдний арван шөнө"

Нацүмэ Соосэки “Зүүдний арван шөнө” 

夏目漱石『夢十夜』より
Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Гурав дахь шөнө

　　Ийм нэгэн зүүд зүүдлэв.

　　Зургаан нас хүрэх хүүхэд үүрч явна. Лавтайяа миний хүү. Хачирхалтай нь нүд нь сохор, толгой нь мулзан ажээ. Хараагаа хэзээ алдаа вэ гэж асуутал "Аль эртнээс хө" гэж хариулав. Дуу нь хэдий хүүхдийн дуу боловч үг хэл нь том хүнийх. Надтай эн тэнцүү мэт ярих аж.

　　Баруун, зүүнээ тутрагын талбай ногоорно. Бид нарийхан жимээр явж буй. Харанхуйд хааяа дэглийний дүрс харагдана.

　　- Тутрагын талбайд ирлээ гэж ар нуруунаас хүүхэд хэлэв.

　　- Яаж мэдээ вэ? гэж эргэж харан асуутал,

　　- Дэглий дуугарч байгаа юм биш үү гэв.

　　Тэр даруй дэглий шувуу хоёр удаа дуугарах нь тэр.

　　Хэдий өөрийн хүүхэд боловч жаахан айдас төрөв. Ийм амьтан үүрч явбал үүнээс цааш юу тохиолдохыг хэн мэдлээ. Хаа нэгтээ хаячих газар байхгүй юу гэж бодон алсыг харваас харанхуйд аглаг ой сүглийн үзэгдэв. "Тэнд хаявал" гэж бодсон даруй нуруунаа хүүхэд "Хэ хэ" гэх нь дуулдав.

　　- Юунд инээгээ вэ?

　　Хүү хариулсангүй. Гагцхүү "Аав аа, хүнд байна уу?" гэж сөргүүлж асуув.

　　- Хүнд биш ээ гэж хариултал,

　　- Мөд хүнд болно гэв.

　　Би ойг чиглэн дуугүй алхлаа. Жим тутрагын талбай дундуур мурийж тахийх тул талбайгаас гарахад бэрх санж. Хэсэг алхсаны дараа жим салаалсан газар ирэв. Би салаа замын голд зогсоод түр амсхийлээ.

　　- Чулуун тэмдэг байх ёстой доо гэж жаалхүү хэлэв.

　　Нээрээн, хүний бүсэлхий хэр өндөр, найман сүн(*1) шоо дөрвөлжин чулуу байх юм. Нүүрэн талд нь "Зүүнээ – Хигакүбо, Баруунаа – Хоттабара" гэж бичсэн байна. Харанхуй атал улаан үсэг нь тодоос тод харагдана. Гүлмэрийн(*2) гэдэс лүгээ адил эвгүй өнгөтэй улаан үсэг байв.

　　- Зүүнээ явбал дээр гэж хүү тушаав.

　　Зүүн тийш харваас нөгөө ой бараан хар сүүдрээ өндөр тэнгэрийн дээрээс бидний толгой дээр унагана. Би тэрхэн зуур тээнэгэлзсэн боловч хүү "Эргэлзэх хэрэггүй" гэж нэмж хэлэв. Тиймээс арга буюу ойн зүг алхаж эхэллээ. "Хараагүй атлаа юм бүхнийг мэдээд байх юм" гэж дотроо бодон шулуун замаар ойд дөхөж иртэл нурууны ардаас хүү "Сохор байх ч хэцүү юм аа" гэв.

　　- Тийм учир чамайг үүрч явна, болоо юм биш үү.

　　- Үүрүүлснээ умартсан мэт үг хэлж байгаадаа уучлал гуйя. Гэвч хүмүүс басамжлахаар дургүй хүрэх юм. Төрсөн эцэг минь хүртэл басамжлахаар бүр ч их дургүй хүрнэ.

　　Миний нэг л эгдүү хүрэв. Бушуухан ойд аваачаад буулгаж хаях минь гэж бодон яарлаа.

　　- Та жаахан яваад ойлгоно оо. Яг л ийм үдэш байсан даа – нуруун дээрээс хүү өөрөө өөртэйгээ ярьж буй мэт өгүүлэв.

　　- Юуг тэр вэ? – би ууртай дуугаар ундууцан асуув.

　　Харин хүү "Юуг нь мэднэ биз дээ" гэж тохуурхсан янзтай хариулав. Тэгтэл нээрээн, нэг л мэдэх юм шиг санагдаж эхэллээ. Гэвч юу болох нь тодорхой бус. Гагцхүү, өнөөдрийнх шиг орой байсан санагдана. Мөн жаахан цааш явбал мэдчих мэт санагдана. Мэдвэл хэцүүдэх учир мэдэхээсээ өмнө бушуухан хүүг хаяад санаа амрах хэрэгтэй мэт санагдана. Тиймээс би алхаагаа түргэсгэв.

　　Түрүүнээс хойш бороо орж буй. Урдах зам улам харанхуй болов. Зүүд манан дунд мэт ажээ. Гагцхүү бяцхан жаалхүү нуруунаас зүүгдчихээ миний өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн бүхнийг өчүүхэн зүйлийг ч үл орхигдуулха толь адил гэрэлтүүлэн харуулна. Тийн атлаа миний хүү юм. Мөн сохор хүүхэд юм. Тэсвэрлэхийн аргагүй боллоо.

　　- Энд, энд. Яг тэр хуш модны ёроолд.

　　Бороон дунд хүүгийн дуу тов тод дуулдав. Би өөрийн эрхгүй зогслоо. Хэзээнээс юм, ойн гүнд орсон байжээ. Нэг кэн(*3) хэрийн зайнд харлах юм хүүгийн хэлснээр хуш мод бололтой.

　　- Аав аа, энэ хуш модны ёроолд байсан, тийм үү?

　　- Тийм гэж би өөрийн мэдэлгүй хариулав.

　　- Бүнкагийн (*4) тавдугаар он, луу жил байсан.

　　Нээрээн, Бүнкагийн тавдугаар оны луу жил байсан мэт санагдана.

　　- Та намайг та одооноос яг зуун жилийн өмнө алсан.

　　Түүний үгийг дуулмагц одооноос яг зуун жилийн өмнө Бүнкагийн тавдугаар оны луу жилийн ийм нэгэн харанхуй үдэш, энэ хуш модны ёроолд нэгэн сохор хүн алснаа би зурсхийн саналаа. Алуурчин байснаа ахн удаагаа мэдсэн тэр мөчид ар нуруунаа хүү гэнэт чулуун бурхан Жизоо шиг хүнд болов.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*1　сүн – 3.03 см.
*2　гүлмэр – хоёр нутагтан амьтан, англиар newt, triton, японоор 井守　гэдэг. Монголд "Сибирийн гүлмэр" гэх төрөлд хамаарах гүлмэр байдаг (Нэвтэрхий толь)
*3　кэн – уртын нэгж, 1.82 метр
*4　Бүнка – Эдогийн сүүл үед хамаарах он тооллын нэг, 1804～1818.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сонирхвол:　эхний шөнийн зүүд & зургаа дахь шөнийн зүүдийг эндээс уншаарай.

Мэнгли

Миний хамгийн дуртай яруу найрагчдын нэг нь Махтумкули. Аавын оуютан байхдаа авсан Махтумкулигийн шүлгийн түүвэр дунд сургуульд байхад "минийх" болсон санагдана... гэдэг нь миний бодол. Учир нь санаандгүй нэг ярианаас эгч бас "тоочиглосон" байсныг мэдсэн юм... кк. Тэгээд яахав дээ, "Махтумкули минийх, яагаад гэвэл би илүү дуртай", "Үгүй, үгүй, та биш би илүү дуртай", "Танд яахав Ремаркийг өгье", "Авахгүй юмуу? Аан, за тэгвэл Ремарк минийх. Бас Цвейг", "Аан? Үгүй, үгүй, ёстой тэгж ярихгүй", "Орос "Догшин жаран" минийх шүү", "Бас Түдэв гуайн "Нүүдэл суудал" романы орос орчуулга минийх" гээд ширүүхэн яриа өрнүүлж байснаа гэнэт хоёулаа аавынхаа гэрээс гараагүй байж хэдэн номыг нь хувааж авах тухай маргаж буйгаа ойлгож, баахан ичиж, ажилдаа явсан ааваасаа зовж, ярианы сэдэв уул нь "дуртай ном" байсныг бантсандаа хоёр биедээ батлахыг хичээж... Мөн болоогүй ээ, дүү бас энэ ярианд оролцох эрхтэй билүү... гэж :) Sorry, далийчихлаа. Махтумкулийг ярьж байсан шдээ.

Ингэхэд зохиолч, хот хоёрын хамгийн сайхан учрал гэвэл би О.Хэнри, Нью-Йорк хоёрыг нэрлэнэ. Зохиолч & хүүхэд гэвэл яриан байхгүй Л.Кэролл & Элис. Яруу найрагч & бүсгүй гэвэл Данте & Бэатричэ, Пушкин & Керн гээд зөндөө зөндөө, тэдний нэг нь Махтумкули & Мэнгли. Харин хоёр яруу найрагчийн учрал гэвэл миний хувьд Махтумкули, Тарковский хоёроос дээр гарах нь үгүй. Туркмен хэл мэдэхгүй учир Махтумкулийн яруу найргийг орос хэлээр, Тарковскийн орчуулгаар л сэтгэлдээ шингээсэн дээ. Дундад Азийн түүх, соёл, уран зохиолыг сонирхох болсон минь ч энэ хүнээс эхтэй.

Ингэхэд, гоо бүсгүй шалгаруулах янзан бүрийн тэмцээн "Монголын мисс", "Дэлхийн мисс", "Хорвоогийн (сэрүүднээ) мисс" гэх нэртэй байдаг даа. Үнэндээ инээдтэй санагддаг, ялангуяа монголоор "мисс" гэж бичих нь. Ийм тэмцээний мөн чанар бус зүгээр нэрнийх нь тухай ярихад, Туркменд гоо бүсгүй шалгаруулах тэмцээнийг Махтумкулийн насан туршдаа хайрлаж, тоймгүй олон шүлэг найргаа зориулсан бүсгүйн нэрээр "Мэнгли" гэж нэрлэдэг нь арай л учиртай агаад уянгатай. Махтумкулигийн Мэнглид зориулсан шүлгүүд гэдэг... ямар сайндаа хожмын нэгэн яруу найрагч "Хайр дурлалын яруу найраг арвин их ургацаа ганц Махтумкулид өглөө, түүнээс хойш хоосон талбай самнаж, энд энд тэнд унасан ширхэг буудай түүх л бидэнд үлдээд байна" гэж байх вэ дээ. Гэхдээ тэр тансаг сайхан шүлгүүд сэтгэлийн асар их энэлэл шаналлаас үүдэн төрсөн байж мэдэх юм. Махтумкули шүлгийнхээ ард "Фраги" гэж нэрээ тэрлэж байсан нь "хагацсан" гэх утгатай. Хайртай Мэнглигээсээ хагацсан, хоёр ах нь дайснуудад олзлогдож амиа алдсан, хоёр хүүгээ алдсан, өөрөө эх нутгаасаа хол олон жилийг олзонд өнгөрүүлсэн...

Ингэхэд, "ингэхэд ингэхэд" гэж байгаад зогсоо зайгүй хөврүүлэх шинжтэй. Уул нь өнөөдөр.. "Мэнгли" гэдэг нэр бүсгүйн жинхэнэ нэр биш Махтумкулийн өгсөн нэр, туркмен хэлээр "мэнгэ" гэсэн утгатайг мэдэж баярласнаа л бичиж гэж байлаа. Монгол хэлний "мэнгэ"-тэй бас ижил төстэй байгааз. Миний баярлах зүйлээ гэж.

Жич: Коммент бичсэн буянтны ачаар "Мэнгли" гэдэг нь "мэнгэт" буюу "мэнгэтэй" гэсэн утгатай үг болохыг мэдэв. Ийнхүү Мэнглигийн мэнгэний тухай Махтумкулигийн бичсэн нэгэн шүлэг улам утгатай, улам яруу болов. 

Р. Акүтагава шилдэг өгүүллэгийн түүвэр

Шуурхай мэдээ хүргэе!

Япон улсын нэрт зохиолч Р.Акүтагавагийн шилдэг өгүүллэгийн түүвэр хэвлэгдэн гарлаа. Япон хэлнээс монгол хэл рүү орчуулсан Акүтагавагийн анхны өгүүллэгийн түүвэр юм. Орчуулгын тэргүүн дэвтэртээ монгол хэлнээ орчуулагдаж байгаагүй, эсвэл хараахан олны танил болоогүй 20 өгүүллэг шилж оруулсан тул таалан соёрхоно уу :)

RIP Тэрри Пратчэт

Тэрри Пратчэт хорвоог орхин оджээ...
Высоцкийн "Оргил” дуу “И только немного завидуешь тем, другим, у которых вершина еще впереди" гэж төгсдөгийг ойлгож байна аа... би ч бас жаахан атаархаж байна. Тэрри Пратчэтыг хараахан уншаагүй хүмүүст. Түүнийг ёж, хошин шогийн мэдрэмжийг шинээр нээж баясах хүмүүст... Хурдан уншмаар байдаг, даанч хурдан уншвал ном дуусчих гээд байдаг, яажшуухан балаанс барих вэ? Ийм асуудалтай тулгарч байвал цэнгэл баясал гэхээс өөр юу гэх вэ.

My best:

Итак, все в этом мире шло своим ходом — за исключением всего остального, что решительно шло наперекосяк.

Хаос всегда побеждает порядок, поскольку лучше организован.

"Human beings make life so interesting. Do you know, that in a universe so full of wonders, they have managed to invent boredom."

"An education was a bit like a communicable sexual disease. It made you unsuitable for a lot of jobs and then you had the urge to pass it on."

"I'll be more enthusiastic about encouraging thinking outside the box when there's evidence of any thinking going on inside it."

"Some humans would do anything to see if it was possible to do it. If you put a large switch in some cave somewhere, with a sign on it saying 'End-of-the-World Switch. PLEASE DO NOT TOUCH', the paint wouldn't even have time to dry."

"God does not play dice with the universe; He plays an ineffable game of His own devising, which might be compared, from the perspective of any of the other players [i.e. everybody], to being involved in an obscure and complex variant of poker in a pitch-dark room, with blank cards, for infinite stakes, with a Dealer who won't tell you the rules, and who smiles all the time."

"If cats looked like frogs we'd realize what nasty, cruel little bastards they are. Style. That's what people remember."

"Time is a drug. Too much of it kills you."

"Most of the great triumphs and tragedies of history are caused not by people being fundamentally good or fundamentally evil, but by people being fundamentally people."

"My mother ran away before I was born". "

"In the distance a couple were having the kind of quarrel that causes most of the surrounding streets to open their windows and listen in and make notes."

"He looked nervous, like an atheist in a thunderstorm. "

"Good morning, sergeant," said William. A nod from the troll indicated that he was prepared to accept, on available evidence, that it was morning and, in certain circumstances, by some people, might be considered good.

"He'd experienced the lovely warm feeling of a bad job well done."

Этому наверняка есть какое-то естественное объяснение. Или, по крайней мере, неестественное.

Никто не любит сидеть по уши в дерьме, а цветы — тем более, вот и растут.

Люди согласны ждать спасения довольно долго, но предпочитают обедать в срок.

В отличие от Анка, Морпорк считался местом крайне малопочтенным. Едва ли можно было добавить хоть еще одну ложку в эту бочку дегтя. Даже прямое попадание метеорита пошло бы Морпорку только на пользу.

Рачули

Осенние дела - причины

　　

Несколько месяцев назад я тут живописала историю введения офисной униформы – в нашем-то веке, когда даже самые консервативные японские компании от нее отказываются. А также обещала написать про причины всей этой кутерьмы, хотя никто меня и не просил. И вот – пишу, потому что слово не воробей... Хотя, если подумать, обещанного три года ждут, а через три года можно и забыть. Но переходим к делу.

Есть в японских офисах дама, которую именуют “оцубонэ”. Слово это означает, что дама проработала в компании много лет, вне зависимости от должности (большую должность она, скорее всего, не занимает, потому как – ау, компания японская, традиционная, консервативная) имеет определенную власть в своем отделе, работу свою знает и выполняет хорошо, вследствие чего в ее обязанности входит обучение новых сотрудников, но этого ей показалось мало, и она взяла на себя добровольный труд следить за общестенным порядком и моралью (касающимся, скорее всего девушек, потому что – ау – люди не смеют или не желают ей перечить, так как удовольствие это сомнительное, ей наверняка больше сорока пяти лет, и в девяносто девяти случаях из ста она не замужем.

Дабы предотвратить недоразумения замечу, что замужние женщины не превращаются в цубонэ не потому, что на них замужество так благотворно и человеколюбиво влияет. Во-впервых, женщина вышедшая замуж, в большинстве случаев при рождении ребенка с работы увольняется и становится домохозяйкой. Если по каким-то причинам она захотела вернуться на работу, то положение у нее не очень завидное: ей нужно срываться домой, как только прозвенит звонок (режим работы яслей и детсадов – все в в этой стране исходит из того, что женщина является домохозяйкой), ей приходится брать внезапные отпуски, если ребенок заболел (не больничный и не отгул; все случаи неявки на работу из-за самочувствия своего или ближнего – за счет дней ежегодного отпуска), она не может работать сверхурочно, а в случае авралов вынуждена просить коллег о помощи и выручке, то есть просить их выполнить за нее ее работу. Тут уж, согласитесь, не до общественного порядка и морали – лишь бы коллеги на нее саму, нерадивую, не косились. А цубонэ все время работала, работала и еще трижды работала, и потому у нее если не должность, то непререкаемый авторитет.

В общем, есть у нас цубонэ, в самом ее классическом виде. И есть на нашем этаже девушка – молодая и модная. Выполняет она работу чисто внутреннюю, контакты с лицами вне компании исключены, поэтому о деловом фасаде в виде делового костюма ей заморачиваться не нужно – достачно соблюдать обычный офис кэжуал. Она красит ногти яркими цветами, иногда носит короткие юбки, но каблуки носит, как и большинство японок, только для того, чтобы прийти в офис и уйти из него – в офисе у нее удобная обувь на низком каблуке. Мне ее одежда никогда слишком яркой или вызывающей не казалась. Может быть, некоторых мужчин в преклонном возрасте ее ногти и наряды раздражали, но они благоразумно молчали, зная, как это глупо – делать молодежи замечания по поводу внешности. А может быть, они помнили свое время – время, когда старики считали молодежь, слушавшую Битлз, хулиганами и ругали их на чем свет стоит.

И вот выяснилось, откуда растут ноги у всей этой гнусности, именуемой офисной униформой. Оказывается, наша цубонэ сделала замечание руководителю молодой и модной – типа, следует обратить внимание, соответствует ли одежда сотрудниц принятым в обществе нормам, и попросила его принять соответсвующие меры. Примем во внимание, что цубонэ не сделала прямого замечания молодой и модной. Руководитель молодой и модной, как и все бедные менеджеры среднего звена, в который раз оказался между молотом и наковальней. Ему до лампочки, кто в чем ходит, но сказать цубонэ, чтобы она занималась своими делами, он не может. Во-первых, это означает, боже упаси, прямую конфронтацию. Во-вторых, цубонэ – женщина , и не ему – мужчине спорить с ней о том, какой должна быть одежда у девушек в офисе. В третьих, цубонэ наверняка уверена в своей правоте, если решилась попросить его принять меры. А указывать людям, что они ошибаются – крайне неприятно. Неприятность удваивается, если люди эти уверены в своей правоте, а тем более неприятно, если это цубонэ удрученная имиджем компании в глазах общества.

С другой стороны, делать замечание молодой и модной тоже не больно хочется. Во-первых, ему самому кажется, что проблема яйца выеденного не стоит. Во-вторых, из-за таких дурацких замечаний можно получить кличку "старье" и стать мишенью для насмешек всех женщин в компании. Ладно бы, если бы ему было лет этак шестьдесять – тогда все можно было бы списать на преклонный возраст и консервативность. Но самое главное в-третьих, ему не хочется конфликта с молодой и модной. Она, в отличие от него не обязана работать сверхурочно, но когда надо, всегда великодушно соглашается остаться в офисе на пару часов, а то и более. Надо быть идиотом, чтобы из-за глупых замечаний испортить отношения с человеком, от сотрудничества которого сам зависишь.

В общем, классически-офисно-японский случай межчеловеческих отношений, когда оба варинта решения никуда не годятся. Но выход был найден тоже классически-японский, а именно – убрать саму проблему. Менеджеру нашему было легче добиться решения: 1) ввести униформу для всех женщин; 2) потратить 10,000 долларов на перестройку офиса, чем идти на конфронтацию с кем-бы то ни было. То, с какой легкостью компания согласилась на эти "реформы", также говорит о многом. В общем, менеджеру никому замечание делать не пришлось, но в итоге все девушки сейчас носят униформу: приходят пораньше, переодеваются и уходят, понятное дело, тоже немного позже.

И это отнюдь не единственный, на моей памяти случай, когда то, что касалось двух – трех персон, каким-то расчудесным образом в результате касается всех. Когда ради избежания конфликта или прямого разговора вводятся правила и предписания, которые немного или много портят жизнь всем остальным. В общем, глупо выгляжу я сейчас на работе в этой дурацкой униформе.

И да, когда я делюсь этой историей с друзьями, у всех – вполне закономерно – возникает вопрос: "А нельзя ли было оцубонэ или менеджеру просто, доверительно попросить сотрудницу носить что-нибудь подлинее? Почему замечание или просьба об одежде в умах японских служащих равняется конфликту?" Объяснение всему этому есть, но это такие дебри из истории, культуры, национального сознания и прочая прочая... что себе дороже туда залезать.

P.S. За ошибку в работе можно делать любые замечания – можно пенять, песочить и как угодно сотрясать воздух словами. Но когда речь идет о материях, не касающихся прямо работы, то все стараются избежать малейшего прямого столкновения.

Мэдлэгт дусал нэмэр... кк

　　

Сайхан амарч байна уу?

Өнөөдөр япон модон барын зургийн тухай цуврал бичлэг эхлүүлэх гэж байтал Путин саад болов...

Уран зургийн түүхийн хичээлээр шалгалт өгөх оюутнууд байна уу? Сэргэн мандалтын үеэс эхлэн өнөөг хүртэлх үй олон зураачдын нэрийг цээжилнэ гэдэг амаргүй. Тиймээс шпи мандтугай. Ялангуяа ийм шпи:

Зурган дээрх хүмүүс эр, эмгүй Путин шиг харагдаад байвал Ян ван Эйк гэж хариул. :)

　　

P.S. Урлагийн их сургуулийн орос оюутнуудын шпи.

Сэтгэлээ дагаад

　　

　　Сүзанна Тамаро "Сэтгэлээ дагаад", 1994
　　Susanna Tamaro "Va' dove ti porta il cuore"

Дэлхийн 35 хэлнээ орчуулагдсан итали бүсгүйн зохиол. Италид хэвлэгдсэн жилдээ 2 сая хувь борлогдсон, Японд гэхэд л 500 мянган хувь зарагдсан бэстсэллэр. Далийхад, Умбэрто Экогийн “Сарнайн нэр” (итали хэлнээс монгол руу орчуулах буянтан гарч ирээсэй билээ...) ч хэвлэгдсэн жилдээ 2 сая орчим хувь борлогдож бэстсэллэр болж байлаа. Гэхдээ статистик ч яах вэ, зүгээр энгийн хэлээр бичигдсэн сайхан зохиол учир танилцуулмаар санагдав.

Италийн нэгэн хотхонд амьдрах эмээгийн Америкт сурахаар одсон ач охиндоо бичсэн захидлуудаас зохиол бүрдэх тул зохиомжийн хувьд маш энгийн. Эмээ захидалдаа өөрийн туулсан амьдрал, гэр бүлийн харьцаа, ач охиныхоо бага насны дурсамж, амьдрал хийгээд бурхнаас асуух асуулт... эртнээс хэлмээр байсан ч хэлж чадаагүй зүйл, зүгээр санаанд ороод хуваалцмаар санагдсан зүйл гээд янз бүрийн юмны тухай бичнэ. Бүгдийг нь нийлүүлээд уншсаны дараа үлдсэн сэтгэгдэл гэвэл しっとり гэхээс өөр үг олдохгүй нь.

Нэлээд дээхэн уншсан болохоор нарийн ширийнийг мартсан ч уншсандаа таатай байснаа сайн санаж байна. Харин өнөөдөр италийн уран зохиолынхон (зохиолчид, уран зохиол судлаачид, шүүмжич нар) энэ номыг хэрхэн хүлээж авсан тухай санаандгүй нэгэн нийтлэл уншаад авдраа, авдраа гэнэ компьютэрээ ухаж бас бус тэмдэглэл хөтөлснөө гаргаж ирэв. Ер нь бол Италийн уран зохиолынхон зад шүүмжилсэн юм байна л даа. Зарим нь бүр “Итали уран зохиолын шившиг” гэж нэрлээд ийм ном бэстсэллэр болсныг ард олны доройтол гэж хүртэл үзсэн байх юм. Хэт их шүүмжлэлд өртсөн болоод тэр үү, бүсгүй 2000 онд Ром хотоос Тосканагийн хөдөө рүү нүүж найм, есөн муур нохой тэжээн ганцаараа амьдрах болсон гэнэ. Хэнд ч ойлгомжтой энгийн хэлээр бичсэнийг надаас эхлэн олон уншигч үнэлсэн байх, ер нь ная гарсан настан буурал хорьтой ач охиндоо нэээх кэцүү үгтэй захидал бичих үү? Тэгтэл шүүмжлэгчид хэн бүхний ойлгох энгийн хэллэгийг “хүүхэд, хүүхнүүд, хөгшчүүлд таарсан” гэж тодорхойлоод уран зохиолын хэл гэдэг тодорхой хэлбэрийг баримтлахаас гадна нарийн тансаг байх ёстой гэж шүүмжилсэн ажээ. Хмм... Ийм үзэл гэхдээ дан ганц италиар хязгаарлагдахгүй л дээ. Олон үг хэлж болох ч Бокаччо тухайн үед ноёрхож байсан "уран зохиолыг сонгодог латинаар л бичих ёстой" гэх үзлийг үл тоомсорлон амьд ярианы хэлээр Дэкамэроныг бичсэн нь яамай.

Бас нэг сонирхол татсан зүйл бол “Сэтгэлээ дагаад” (махчилбал “Зүрх хаашаа чиглүүлнэ, тийшээ яваарай”) гэх зохиолын нэрийг ч маш олон хүн шүүмжилсэн юм байж. "Үгүй, үүний одоо юуг нь шүүмжилдэг байна аа?" гэж гайхаж байвал та лав загалмайтан биш ээ. Өнө эртний католик шашны уламжлалтай Итали оронд хүн гээч бурхны сургаалийг “ухамсраараа” дагах ёстой, “сэтгэлээрээ” дуртай зүйлээ хийж дунд чөмгөөрөө жиргэж болохгүй гэж итгэх хүмүүс өнөө хэр олон аж. Энэ тухай Сүзанна “Барууны орнуудын хүмүүс өөрийн сэтгэл рүүгээ өнгийн харж, дотоод сэтгэлээ шударгаар харж чадахаа байсан. Бүгдийнх нь толгой л хэрээс хэтэрхий том болоод байна” гэжээ. (Сүзаннатай санал нийлэх ч хэний манаагүй сүүлийн үед 頭でっかち болоод байх шиг)

Хамгийн гол нь каратэгээр хичээллэдэг Сүзанна “Сэтгэлээ дагаад” гэдэг үгийг “Хагакүрэ” (葉隠) хэмээх Японы бүшидо үзлийн сургааль номоос авсан байжээ. Манайхан сэлмийн их мастер Миямото Мүсашигийн “Таван цагариг”-ийг сайн мэдэх боловч “Хагакүрэ” хараахан олны танил болоогүй мэт. Ер нь бол дутахгүй сайн ном, Японыг сонирхсон хүн болгонд уншихыг санал болгоё. Сонирхуулахад, Сүзанна өөрийгөө урд насандаа Японд амьдарч байсан гэж боддог гэнэ. Учир нь багадаа “Японд байхдаа... танаас өөр хар үстэй, хар нүдтэй ээжтэй байхдаа...” гээд сонин сонин юм их ярьж байсныг ээж нь тэмдэглэн үлдээсэн гэнэ. Даанч загалмайн шашин & барууны орнуудад дахин төрөхийг “дорнын төөрөгдөл” гэж үзэх тул эргэн тойрны хүмүүс охиныг “жаахан эрүүл биш” гэж боддог байсан бололтой.

Үг олдож үхэр холдлоо, олон үг нуршилгүй зохиолын зарим хэсгээс танилцуулъя:

Хүүхэд, хөгшчүүл адилхан ажээ. Шалтгаан нь ондоо боловч аль аль нь эмзэг. Амьдралын оргил үе нь хараахан ирээгүй, эсвэл оргил үеэ аль хэдийнээ өнгөрөөсөн тул зүрх сэтгэл нь хэв маягт баригдалгүй чөлөөтэй, дураараа амьдарна. Өсвөр насанд хүрэх үед хүүхдийн биеийн эргэн тойронд нүдэнд үл үзэгдэх хуяг бий болж эхэлнэ. Хуяг бүрэлдэх явц сувдтай төстэй – шарх нь лав, том байх тусмаа хуяг нь хатуу болно. Гэхдээ нас ахих тусам тэрхүү хуяг олон жил өмссөн хувцас адил элэгдсээр, нэг л мэдэхнээ нимгэн хэсгээрээ задарч хагарна. Даанч эхэндээ анзаарахгүй дээ. Өөрийгөө хуягтай хэвээр санаж байтал нэг л өдөр шалихгүй юманд гомдож, жаахан хүүхэд шиг уйлж өтөлснөө мэднэ.

*****

Санаандгүй явдал?
Еврей хэлэнд “санаандгүй” гэх үг байдаггүй гэсэн. Санамсаргүй, санаандгүй зүйлийг араб хэлний “аз” гэдэгтэй төстэй үгээр илэрхийлэхээс өөр аргагүй гэнэ. Сонин байгаа биз? Сонин боловч “Тийм ээ” гэж бас толгой дохимоор шүү. Бурхан байх тул санаандгүй болон санамсаргүйд орон зай байхгүй, түүнийг заах үг ч хүртэл байхгүй. Бүх юм болох ёстой жамаараа болж, хэнд ч юу ч тохиолдсон бүх юм учир шалтгаантай. Ямар ч эргэлзээгүй ийнхүү итгэх хүмүүстэй уулзах бүр үнэхээр атаархал төрнө.

*****

Хүн тодорхой нас хүртэл хувь заяны тухай боддоггүй. Чиний насны залуу хүн бүхнийг өөрийн сонголт хийгээд хийсэн, хичээсэн зүйлийн үр дүн гэж итгэхийг хүсэх нь зүйн хэрэг. Зам тавих ажилчин адил чулуу өрж өөрийн явах замаа өөрөө бий болгоно гэж бодно. Үнэндээ зам аль хэдийнээ бэлэн, хэн нэгний урьдаас бэлдсэн замаар алхаж явахаас цаашгүй гэдгийг нэлээд хэдэн жил сар өнгөрсний дараа анзаарна. Дөчин насны үзүүрт дөхөхийн алданд анзаарч, бүх юм өөрийн хүссэнээр болоод байдаггүйг ойлгож эхлэнэ. Гэвч хувь заяаг нухацтай бодож ойлгоход дөчин нас арай эртэднэ. Жар дөхөж, эргэж харах зам урдах замаас урт болоход өмнөө нүдэнд өртөөгүй олон зүйлийг анхаарах болно. Ирсэн зам шулуун дардан биш, хаа сайгүй салаа зам байсныг ч анзаарна. Зарим салаа замын эхэнд “Хааш хүргэх бол?” хэмээн эргэцүүлж байсан бол заримыг нь огт анзааралгүй өнгөрөөснөө ч ойлгоно. Тэр үед урагшилж болох байтал зогсчихсон байж, тэнд яагаад эргэв, энд юунаас болж буцав гэх зэргээр элдвийг бодно. Сүгорокү тоглоомыг санаж байна уу? Амьдрал нэг тиймэрхүү эд юм даа.

*****

Өнгөрсөн зүйл сэтгэл өвтгөх нь хэлээгүй орхисон зүйл байгаа учир.

*****

Амьдралын замд эргэлзэж, зүг чигээ алдвал мод хэрхэн ургаж том болдгийг санаарай. Навч нахиа ихтэй ч үндэс муутай мод бол нэг хүчтэй салхи шуурга дэгдэхэд л унаад өгнө. Үндэс сайтай ч навч нахиа муутай бол модны шим шүүс сайн гүйж чадахгүй хатаж орхино. Үндэс, навчис, аль аль нь адилхан тэгш өсөж ургах нь хамгийн сайн шүү дээ. Миний охин ч гэсэн үндсээ газарт бат суулгаарай. Тэгвэл хүмүүст нөмөр болж чадна, аюулаас зугтах оромж ч болж чадна. Улирал ээлжлэн солигдоход цэцэг, жимс ч ургаж боловсорно.

Урдах зам олон салаалж харагдаад алийг нь сонгохоо мэдэхгүй бол “Аль нь ч байсан яах вэ” гэж яаран шийдэлгүй, тэндээ суугаад хүлээгээрэй. Энэ дэлхийд мэндэлсэн мөч шигээ гүнзгий, том амьсгалаад олон юманд авталгүй зүгээр хүлээгээрэй. Дуугүй суугаад сэтгэлийнхээ дуу хоолойг чагнаарай. Тийнхүү сэтгэлийнхээ шивнээг дуулах аваас өндийгөөд, сэтгэлээ даган яваарай.