Р. Акүтагава "Бурхдын инээмсэглэл" (төгсгөл)

　　　

　　Органтино дахиад загалмайгаар өөрийгөө хэрээслэв. Гэвч өвгөн энэхүү үйлдэлд нь айж буй төрх үзүүлсэнгүй.
　　- Би ад чөтгөр биш. Энэ хаш зүүлт, илдийг хар даа. Тамын галд хатаагдсан бол ийм ариун тунгалаг байж чадах уу? Тиймээс хараал ерөөл уншихаа одоо боль доо гэхэд Органтино аргагүйдэж, дургүйцсэн янзтай гараа зөрүүлэн өвгөнтэй хамт алхаж эхлэв.
　　- Чи тэнгэрийн эзний сургаалийг түгээхээр ирсэн гэв үү? хэмээн өвгөн аажуухан ярьж эхлэв. “Муу хэрэг биш ч байж магад. Гэвч Дэүсү энэ оронд ирсэн ч эцэстээ ялагдах нь гарцаагүй".
　　- Дэүсү бол бүхнийг чадагч их эзэн. Дэүсү... гэж эхэлснээ Органтино сая л сэхээ авсан янзтай энэ нутгийн итгэгчидтэй харьцдаг шигээ эелдгээр ярьж эхлэв:
　　- Дэүсийг ялах нь үгүй билээ.
　　- Хэрэг дээрээ гэвч ялах л болно. Сонс доо. Харь холоос энэ нутагт ирэгсэд Дэүсүгээр тогтохгүй. Күнз, Мэнз(*11 ), Жуанз(*12) гээд хятадаас олон суут сэтгэгчид ирсэн юм. Тэр үед япон орон маань дөнгөж төрөөд байлаа. Хятадын гүн ухаантнууд Бумбын (Дао) сургаалиас гадна энэ оронд У улсын(*13) торго, Цинь улсын(*14) хаш чулуу гээд янз бүрийн зүйл, эд юмсыг авчирсан. Үгүй ээ, үнэт эрдэнэсээс ч илүү үнэтэй, эрхэм нандин үсэг мөн авчирсан юм. Гэхдээ тэглээ гээд хятад биднийг эрхшээлдээ оруулж чадсан уу? Жишээ нь, бичиг үсгийг хар даа. Үсэг биднийг эрхшээлдээ оруулах бус, бидний эрхшээлд орсон юм. Дээхнэ, би яруу найрагч Какиномотоно Хитомарог(*15) таньдаг байлаа. Түүний зохиосон Танабата шүлэг өдийг хүртэл энэ улсад өвлөгдсөөр буй, уншаад үзээрэй. Хятад домгоос сэдэвлэсэн авч тэнд үхэрчин хүү, нэхмэлчин охин байхгүй. Тэр шүлгэнд өгүүлэх дурлалт хос бол Тэнгэрийн охин од, дамнуур од(*16) хоёр бөлгөө. Тэр хоёрын дэрний дэргэдүүр хятад нутгийн Шар мөрөн, Хөх мөрний давалгаа бус, энэ нутгийн гол горхин адил ариун тунгалаг Тэнгэрийн голын(*17) долгио сонсдож байсан билээ. Ингэхэд би шүлэгний тухай бус үсэгний тухай ярих ёстой.

　　Хитомаро тэр шүлгээ тэрлэхдээ хятад ханз үсэг хэрэглэсэн. Гэвч тэр нь утга бус дуу авиаг тэмдэглэх үсэг байсан юм(*18) . “Шюү” дуудлагатай, “завь” утгатай ханз орж ирсэний дараа ч япон “завь” гэдэг үг үргэлж “завь” хэвээрээ л байсан. Эс тэгвээс бидний хэл хятад хэл болж өөрчлөгдөх байлаа. Энэ нь мэдээж Хитомаро гэхээс Хитомарогийн сэтгэлийг хамгаалах энэ нутгийн эзэн сахиус бидний хүч юм. Түүгээр ч үл барам хятадын сэтгэгчид энэ улсад уран бичих урлаг (calligraphy) хүртэл уламжилсан. Күүкай, Доохүү, Сари, Гоозэй(*19) - хүний нүднээс далдуур би тэднийг үргэлж эргэж тойрдог байлаа. Тэд хятадын бэхээр бичих урлагийг үлгэр жишээ болгож байв. Гэвч тэдний бийрний үзүүр яваандаа шинэ үзэсгэлэнг төрүүлсэн билээ. Нэг л мэдэхэд тэдний үсэг Ван Си-чжи, Чжу Сүй-ляны(*20) үсэг биш, япон үсэг болсон байлаа. Бидний ялсан нь зөвхөн үсгээр тогтохгүй. Бидний амьсгал далайн салхин адил Күнзийн сургаалийг хүртэл зөөлрүүлж чадсан. Энэ нутгийн хүмүүсээс асуугаад үзээрэй. Бурхад сахиус бидний уур хилэнг амархан бадраах Мэнзийн сургаальтай ном усан онгоцонд ачвал тэр онгоц заавал живнэ хэмээн тэд итгэдэг юм. Үнэндээ салхины сахиус бурхан Шинадо өдий хүртэл нэг ч удаа тийнхүү тоглон тохуурхаж байгагүй билээ. Гэвч хүмүүсийн энэхүү итгэлээс нь энэ нутгийн уугуул бидний хүч чадлыг өчүүхэн боловч мэдэрч болно. Та тэгж эс бодно гэж үү?
　　Органтино өвгөний царай өөд үл ойлгосон янзтай харав. Даанч энэ улсын түүхийг мэдэхгүй тул өвгөний уран цэцэн үгсийн хагас нь түүний хувьд талаар болж өнгөрөв.
　　- Хятадын гүн ухаантан мэргэдийн дараа энэтхэгээс Сиддхарта хаан хүү ирсэн билээ. Өвгөн үгээ үргэлжлүүлэн замын дагуу ургах сарнай цэцгийг таслан аваад баясгалантайгаар үнэрлэв. Харин сарнайг тасалсан авч сайхан цэцэг ишиндээ хэвээр үлдэв. Гагцхүү өвгөний гар дахь сарнай өнгө, хэлбэр адил боловч манан бүрхсэн мэт униартан харагдана.
　　- Буддаг мөн адил хувь заяа хүлээж байлаа. Гэвч энэ бүгдийг тоочно гэдэг таныг уйтгарт унагахын нэмэр. Гагцхүү Бонжи сүйракү(*21) сургаалийг анхаарч болгоогоорой. Тэр сургаалийн дагуу Оохирүмэмүчи бол Дайничи Нёрай-тай(*22) адилхан хэмээн энэ нутгийн хүмүүс итгэсэн юм. Энэ нь Оохирүмэмүчигийн ялалт уу? Эсвэл Дайничи Нёрайгийн ялалт уу? Эдүгээ энэ орны хүмүүс Оохирүмэмүчиг мэдэхгүй, харин Дайничи Нёрайг олонх нь мэднэ гэж үзье. Гэлээ ч тэдний зүүд нойрондоо харах Дайничи Нёрайгийн дүр энэтхэг бурхан бус Оохирүмэмүчигийн төрхтэй байхгүй гэж үү? Би Шинран, Ничирэн(*23) нартай хамт сал модны цэцгийн нөмөрт алхаж явлаа. Тэдний чин сэтгэлээсээ итгэж шүтэх бурхан нь толгойдоо гэрэлт тойрогтой хар хүн (энэтхэг хүн) байгаагүй. Аядуу зөөлөн, сүр жавхлан төгөлдөр Жёогүү Тайшигийн(*24) ахан дүүс шиг төрхтэй байсан. Гэвч амласаныхаа дагуу удаан яриагаа үүгээр өндөрлөе. Гагцхүү, Дэүсү шиг манай нутагт ирэх нь олон ч, ялсан нь үгүй гэдгийг л уламжлах гэсэн билээ.

　　- Түр азнаарай, та ийнхүү ярьж байвч гээд Органтино яриаг нь таслан үг хавчуулав. "Өөнөөдөр л гэхэд хоёр, гурван самүрай нэгэн зэрэг манай номд орсон шүү".
　　- Хэд ч хамаагүй орж байг ээ. Зөвхөн номд орсныг хэлэлцвэл энэ нутгийн ихэнх хүмүүс аль хэдийнээ Сиддхарта хөвүүний сургаалийг хүлээж аваад байна. Гэвч бидний хүч чадал устгаж үгүй хийхэд үл оршино. Бидний хүч гаднаас ирсэн бүхнийг өөрчилж өөрсдөө шинээр бүтээхэд буй хэмээгээд өвгөн барьж байсан сарнайгаа шидэв. Сарнай гараас нь холдов уу үгүй юу үдшийн бүрийд дорхноо уусан алга болов.
　　- Тийм үү, өөрчлөн бүтээх хүч чадал уу? Гэвч тэр бол зөвхөн та нарт заясан чадал биш болов уу. Ямар ч орон... жишээ нь грекийн бурхад гэгдэх, тэр улсын бузар савдгууд...
　　- Агуу Пан өөд болсон. Гэхдээ дахин сэхэж магадгүй. Гэвч бид таны харж буйгаар өдий хүртэл амьд л байна.
Органтино гайхан өвгөний царайг нүднийхээ булангаар харав.
　　- Та Паныг таньдаг байсан юм уу?
　　- Баруун нутгийн даймёо нарын хүүхдүүд өрнө зүгээс авчирсан хөндлөн үсэгтэй номд бичсэн байна лээ(*25) ... Саяын ярианы тухайд, өөрчлөн бүтээх чадал зөвхөн биднээр хязгаарлагдахгүй ч сэрэмж алдаж санаа амарч болохгүй шүү. Харин ч эсрэгээрээ, тийм учраас л болгоомжтой бай хэмээн хэлмээр байна. Бид эртний бурхад шүү. Грекийн бурхадтай адил энэ дэлхийн үүр хаяарах цагийг харсан нь бид билээ.
　　- Гэлээ ч Дэүсү ялах ёстой.
　　Органтино хэлсэн үгээ гөжүүдээр дахин давтав. Гэвч өвгөн сонсоогүй аятай яриагаа аядуу үргэлжлүүлсээр байлаа:
　　"Би дөрөв, таван өдрийн өмнө баруун эрэгт буусан грек далайчинтай таралдав. Тэр эр бурхан биш, жирийн нэгэн хүн. Би тэр далайчинтай сартай шөнө эргийн хадан дээр сууж янз бүрийн яриа сонсов. Ганц нүдтэй бурханд баригдсан тухай, хүнийг зэрлэг гахай болгодог охин тэнгэрийн тухай, сайхан хоолой заяасан загасан биетэй лусын дагинасын тухай... чи тэр эрийн нэрийг мэдэх үү? Тэр эр надтай тааралдсан цагаасаа хойш энэ нутгийн уугуул хүн болж хувирсан юм. Одоо бол нэр алдраа Юривака(*26) хэмээдэг гэсэн. Учир иймд та ч бас сэрэмжтэй байгтун. Дэүсү заавал ялна хэмээн баттай хэлэх аргагүй. Тэнгэрийн эзний сургааль хичнээн дэлгэрсэн байлаа ч ялна гэж баттай хэлэх аргагүй".
　　Өвгөнийн дуу аажмар намуун болов.
　　- Юмыг яаж мэдэхэв, Дэүсү өөрөө энэ нутгийн хүнд хувирч юу магад. Хятад, Энэтхэгээс ирсэн бүхэн өөрчлөгдсөн. Өрнөөс ирэх нь ч өөрчлөгдөнө. Бид моддын дунд байна. Гүехэн усны урсгалд байна. Сарнайн цэцгээр наадах салхинд ч байна. Сүмийн хананд хорогдох үдшийн гэрэлд байна. Хаана ч, хэзээ ч, бид байна. Болгоомжтой бай. Сэрэмжтэй бай...
　　Дуу нь сонсогдохоо болиход өвгөн үдшийн харанхуйд сүүдэр уусах мэт алга болов. Тэр даруй сүмийн цамхгаас хөмсгөө зангидсан Органтиногийн дээр Аve Maria хонхон дуу эгшиглэн цуурайтав.

*　*　*　*　*
　
　　Нанбанжи сүмийн падрэ Органтино – үгүй ээ, Органтиногоор тогтохгүй, лам өмсгөлийнхөө урт хормойг чирсэн өндөр хамартай, хүрэн үстэй хүмүүс үдшийн гэрэл тусах лавр, сарнайн зэрэглээн дунд хос бёобү(*27) халхавч руугаа буцаж оров. Японы боомтод Өмнөд Зэрлэгүүдийн усан онгоц(*28) орж буйг зурсан, гурван зуун жилийн тэртээх бёобү халхавч руу буцаж орлоо.
　　Баяртай, падрэ Органтино! Та андуудтайгаа японы далайн эргээр алхан, алтан тоосны мананд тугаа өргөсөн Өрнийн Зэрлэгүүдийн өндөр хөлөг онгоцыг ширтэн харна. Дэүсү ялах уу, Оохирүмэмүчи ялах уу – үүнийг эдүгээ ч амархан тогтоох аргагүй байх. Гэвч хэзээ нэгэн цагт бид тогтоох болно.
　　Өнгөрч улирсны тэр эргээс биднийг тайвнаар хараарай. Та бёобү зурагнаа нохой хөтлөх ахмад, шүхэр барих хар арьст хүүгийн хамт мартахын нойронд гүнээ умбасан ч гэлээ далайн хаяанаа шинээр гарч ирэх бидний хар хөлөг онгоцны галт чулуун сумны(*29) дуунаар зүүднээсээ сэрэх цаг ирэх нь гарцаагүй билээ. Тэр болтол баяртай, падрэ Органтино! Баяртай, Нанбанжи сүмийн Үрүган батэрэн(*30) !　

　　Тайшёо 10 оны 12 сар (1921) 

---------------------------------------------------------------------

(*11)　Мэнз – эртний хятадын нөлөө бүхий сэтгэгч, МЭӨ 372-289, Күнзийн сургаалийг баримтлагч. Соц үед хэвлэгдсэн философийн толиос харахад дээхэн оросуудын галиглахыг дууриаж “Мэн-цзы” гэж бичдэг байж. Күнзийн нэрийг монголчууд хэрхэн галиглах уламжлалтайг бодон Мэнз гэж буулгалаа.
(*12)　Жуанз – эртний хятадын сэтгэгч, даосизмын үндэслэгчийн нэг. Соц үеийн философийн тольд “Чжуан-цзы” гэж байгаа ч сүүлийн үед Жуанз гэж буулгах нь олонтаа. Түүний философид зүүдний нөлөө их, тэр тухай сонирхвол эндээс: http://igaa.blogspot.jp/2008/01/blog-post_15.html.
(*13)　У улс – уламжлалт хятад ханзаар 東吳, хялбарчилсан ханзаар 东吴, Гурван улсын үеийн нэг улс, м.э. 222-280.
(*14) Цинь улс – хятадыг нэгтгэж чадсан эртний улс, м.э.ө. 778-207, Цагаан хэрэм барих ажил энэ улсын үед эхэлсэн.
(*15) Какиномотоно Хитомаро – нэрт яруу найрагч. Бүтээл нь эртний яруу найргийн дээж “Түмэн навчсын цоморлиг” буюу “Манъёошүү”-д орсон.
(*16) Тэнгэрийн заадасын хоёр талд байрлах Тэнгэрийн охин од (хэдрэг од) болон Дамнуур од (хэнгэрэг од). Англиар Vega, Altair гэдэг, оросоор Альтаир & Вега.
(*17) Тэнгэрийн гол – тэнгэрийн заадасыг японоор 天の川 (аманогава) гэдэг, утга нь “Тэнгэрийн гол”.
(*18) “Түмэн навчны цоморлиг” (“Манъёошүү”) бичигдэх үед хятад ханзыг утга бус, дуудлагыг нь голлон хэрэглэж байв. Тэрхүү авиа үсгийг “манъёгана” гэж нэрлэдэг. Яваандаа зарим хятад ханзыг хялбаршуулан хэрэглэснээр “кана” үсэг бий болж, орчин цагийн катакана, хирагана үсгийн суурь тавигдсан.
(*19) 空海 Күүкай (770-835) – Хэйн үеийн алдартай лам. Шашин, соёл, нийгмийн томоохон зүтгэлтэн. 804 онд хятадын Тан улсад сурахаар одож уран бичгийн мастер хэмээн алдаршсан. 道風 Доохүү (925-996), 佐理 Сари (933-988), 行成 Гоозэй (971-1027) – уран бичгийн нэрт мастерууд.
(*20) 王羲之 Ван Си-чжи (303-379), 遂良 Чжу Сүй-лян (597-658) – эртний хятадын уран бичгийн нэрт мастерууд.
(*21) 本地垂迹 Бонжи Сүйжякү – японд бурханы шашин дэлгэрэх үед гарч ирсэн номлол. Японы уламжлалт шинто шүтлэг, бурханы шашин хоёрыг нийлүүлж тайлбарладаг. Товчхондоо бурханы шашны бурхад, бодьсадва нар хүн ардад туслахын тулд дүрээ хувилгаж, Найман живаа сахиус савдагийн дүрээр японы энд тэнд үзэгдэнэ гэдэг. Хүмүүс Шинто шүтлэгийн бурхад сахиусыг бурханы шашны бурхдын хувилгаан дүр гэж итгэхийг "бурханы шашны ялалт” гэж үзэх уламжлалтай ч Акүтагава эсрэгээр бурхны шашны сургаалийг ард түмний уламжлалт шүтлэг даван дийлсэн хэмээн үзжээ.
(*22) Дайничи Нёрай – санскрит нэр нь Махавайрочана, монголоор Машид Гийгүүлэгч Намнан бурхан, япон нэрийг махчилан орчуулбал “Их нарны бурхан”.
(*23) 親鸞 Шинран (1173-1262) – нэртэй лам, бурхны шашны Жёодо (浄土) урсгалыг үндэслэгч. Жёодо урсгалд Амида (төвдөөр Одбагмид, монголоор Цаглашгүй гэрэлт) бурхны сургааль голлодог бөгөөд японд нэлээд өргөн тархсан . 日蓮 Ничирэн (1222-1282) – нэртэй лам, Ничирэншү сургуулийг үндэслэгч.
(*24) Шёотокү Тайши (574-621) – Асүка үеийн японы эрх баригч хунтайж. Бурханы шашин идэвхтэй дэлгэрүүлж олон сүм байгуулсан. 17 зүйлээс бүрдэх "Японы үндсэн хууль" баталж улс төр, засаг захиргааны ихээхэн өөрчлөлт хийсэн гавьяатай.
(*25) 1582 онд Кюүшүү арлын загалмайтны шашинд шүтэх гурван ноён (даймёо) хөвгүүдээ сургахаар Ром явуулж, тэд 1590 онд нутагтаа эргэж ирсэн. Хөндлөн үсэгтэй ном - япон ном босоо үсэгтэй тул өрнийн номыг ийнхүү нэрлэж байв.
(*26) Юривака – Японы эртний үлгэр домгийн баатар. Юривакагийн тухайн домгийг “Одиссэй” туулийн баатар Улисстай холбоотой гэх таамаг байдаг. Зохиолч, шүүмжлэгч Цүбоүчи Шёоёо (1859-1935) Ulysses нэрийн япон дуудлага нь Юривакатай төстэй (“вака” нь “залуу” гэх утгаатай дагавар), домгийн зарим хэсэг Одиссэйд гардаг үйл явдалтай давхардах тул Юривакагийн домог Одиссэйгээс эхтэй хэмээх таамгийг 1906 онд уран зохиолын сэтгүүлд дэвшүүлсэн байдаг.
(*27) бёобү – өрөөг зааглах эвхмэл модон халхавч, японы уламжлалт байшин барилгын салшгүй хэсэг. Цаасаар бүрхэж төрөл бүрийн зургаар чимдэг тул өрөөг зааглаж хуваахаас гадна гоёл чимэглэийн үүрэгтэй (дээрх зураг).
(*28) 南蛮船 Нанбансэн – махчилан орчуулбал “Өмнөд зэрлэгүүдийн усан онгоц”. Мүромачигийн сүүл үеэс Эдо үе хүртэл өмнө зүгээс японд ирсэн Испани, Португалийн хөлөг онгоцыг ийнхүү нэрлэж байв. Голландаас ирэх онгоцыг “Коомоосэн” (紅毛船) буюу “Хүрэн үст хүмүүсийн хөлөг онгоц” гэж байсан боловч хожим гадаад онгоцыг нийтэд нь “Нанбансэн” гэх болсон.
(*29) Хар хөлөг онгоц – 1853 онд японд ирж, их буугаар сүрдүүлэн улсаа нээхийг тулгасан америкийн усан цэргийн ахмад М.Пэрригийн онгоц.  Япон хүч мөхсдөж аргагүйн эрхэнд улсаа нээсэн тул 200 гаруй жил үргэлжилсэн гадаад ертөнцөөс хаалттай Эдо (1603-1868) үе дуусч, улс төр, хууль, боловсрол, цэргийн зохион байгуулалтыг барууны маягаар өөрчлөн шинэчлэх Мэйжи үе эхэлсэн. Галт чулуун сум - их бууны сумыг тухайн үед ийнхүү нэрлэж байв.
(*30) Үрүган – португаль Органтино нэрийн япон дуудлага. Батэрэн - портуль “padre” буюу "загалмайтны шашны лам" гэх үгийн япон дуудлага.

Р. Акүтагава "Бурхдын инээмсэглэл" II

　　Гайхаж балмагдсан Органтиногийн өмнө японы Bacchanalia илбэ зэрэглээ мэт гарч ирэв(*7). Тэрээр улаан галын гэрэлд эртний хувцастай япончууд бие биедээ сакэ аягалан тойрог болон сууж буйг харав. Тойргийн голд эмэгтэй - өдийг хүртэл японд үзээгүй нуруулаг, чамбай сайхан биетэй бүсгүй - хөмрүүлж тавьсан торхон дээр ухаангүй бүжиглэж буйг харав. Мөн торхны ард хүдэр чийрэг эр уул овоо мэт сүндэрлэн зогч буйг харав. Тэрхүү эр мөчрөөс нь хаш эрдэнэс, толь зэргийг унжуулсан, үндсээр нь сугалсан бололтой сакаки(*8) модыг өндөрт өргөн барьж, ихэмсэг агаад тайван зогсоно. Тэдний эргэн тойронд хэдэн зуун тахиа сүүл, залаагаа шөргөөлдөн гүйлдэж, тувт хөгжилтэйгээр дуулан донгодоцгооно. Цаад талд нь... Органтино ахин дахин нүдэндээ итгэсэнгүй. Цаана нь агуйн хаалга шиг ганц том хад шөнийн мананд сүндэрлэн байлаа.
　　Торхон дээрх бүсгүй зогсолтгүй бүжиглэсэн хэвээр. Үсэндээ боосон усан үзмийн ороонго тэнгэрт намиран хийснэ. Хүзүүндээ зүүсэн хаш чулуун сондор нь мөндөр шаагин орох мэт шажигнана. Мөн бүсгүй гартаа барьсан хулсны мөчрөө тал тал тийш сэвж салхи гаргана. Тэр ил гарсан цээж нь! Бамбарын улаан гэрэлд туярах хөхний толгой нь дур хүслийн билэгдэл мэт Органтинод санагджээ. Тэрээр Дэүсүд мөргөн харцаа бууруулах гэж байдгаараа хичээв. Гэвч бие нь ямар шидэт хүч эсхүл хараалын хүлээсэнд автсан юм, өчүүхэн ч хөдөлж эс чадна.

　　Тэгтэл илбэ зэрэглээ мэт харагдах тэрхүү хүмүүсийг гэнэт нам гүм бүрхжээ. Торхон дээр бүжиглэх бүсгүй ч сэхээ орсон янзтай ухаангүй бүжиглэхээ болив. Үгүй, уралдан донгодож байсан үй түмэн тахиа хүртэл энэ мөчид бүгд хүзүүгээ сунган, нэгэн зэрэг дуугаа хурааж чимээгүй болцгоов. Энэ нам гүмийн дунд үүрдийн үзэсгэлэнт эмэгтэй хүний хоолой хаанаас ч юм сүр жавхлантай дуулдав:
　　- Намайг энд нуугдах хооронд газар дэлхий түнэр харанхуйд автсан бус уу? Гэтэл бурхад хөгжилтэйгээр инээн баясах нь юу билээ?
Тэр дуу шөнийн тэнгэрт уусан алга болохуйяа торхон дээрх бүсгүй эргэн тойрноо зэрвэс тойруулж харснаа санаснаас зөөлөн дуугаар ийн хариулав:
　　 - Танаас илүү хүчтэй, шинэ бурхан ирсэн тул баярлаж буй билээ.
Тэр шинэ бурхан гэдэг нь Дэүсийг хэлж байж магад – Органтинод тэрхэн зуур ийм найдлага төрж　хачин сониноор хувирч хувьсах зэрэглээ цааш хэрхэн өөрчлөгдөхийг сонирхсон нүдээр ажиглав. Нам гүм хэсэгтээ бүгдийг хүрсэн байлаа. Гэнэт тахиан сүрэг нэгэн зэрэг донгодов уу гэтэл шөнийн харанхуй мананг тогтоон хааж байсан бололтой агуйн гүн дэх хадан хаалга зүүнээс баруун руу аажим гулсан нээгдэв. Тэр хаалганы завсраар үгээр хэлэхийн аргагүй үзэсгэлэнт гэрэл усан галав лугаа үерлэн урслаа.
　　Органтино орилох гэв. Гэвч хэл нь хөдөлсөнгүй. Органтино зугтах гэв. Гэвч хөл нь хөдөлсөнгүй. Тэрээр энэ их гэрэлд толгой нь хүчтэй эргэж буйг мэдэрэхээс цаашгүй ажээ. Мөн тэр гэрлийн дунд эр, эм олон хүмүүсийн баярлан угтах дуу газраас тэнгэрт хүртэл хадан цуурайтна.
　　- Оохирүмэмүчи! Оохирүмэмүчи! Оохирүмэмүчи!
　　- Шинэ бурхан байхгүй! Шинэ бурхан байхгүй!
　　- Тантай тэрсэлдсэн бүхэн мөхнө!
　　- Хараарай, харанхуй алга болохыг хараарай !
　　- Хараа хүрэх газар ... таны уулс, таны ой мод, таны гол мөрөн, таны хот тосгон, таны тэнгис далай байна.
　　- Шинэ бурхан байхгүй. Бүгд таны зарц боол.
　　- Оохирүмэмүчи! Оохирүмэмүчи! Оохирүмэмүчи!
　　Ийн олны шуугиан дуунд Органтиногийн хүйтэн хөлс чийхарч, зовиуртайгаар юу ч юм орилоод байсан газраа тэсэлгүй муужирч унав...

　　Тэр шөнийн гурав дахь харуулын(*9) алдад Органтино арай хийж ухаан оров. Түүний чихэнд бурхадын дуу одоо хэр хангинасан хэвээр. Гэвч орчноо тойруулан харвал сүмийн хоосон танхимд бүнхэрээс унжих дэнлүү л ханын зургийг бүдэг бадаг гэрэлтүүлсэн хэвээр байлаа. Органтино ёолон босч мөргөлийн ширээнээс холдов. Хий үзэгдэл ямар утгатай болохыг тэрээр ойлгож ядна. Гэсэн ч хий үзэгдлийг түүнд Дэүсү харуулаагүй гэдгийг л баттай мэдэх ажээ.
　　- Энэ улсын сахиус савдагтай тэмцэх нь...
Органтино алхаж эхлээд нэг мэдэхнээ өөрөө өөртэйгээ аяархан ярьж эхлэв:
　　- Энэ улсын хүч савдагтай тэмцэх нь миний санаснаас хавьгүй хэцүү ажээ. Ялах уу, аль эсвэл ялагдах уу...
Энэ мөчид чихэнд нь нэгэн шивнээ сонсдов:
　　- Ялагдана!
Органтиногийн дотор эвгүйрч дуу гарсан зүг рүү цоо ширтэв. Гэвч бүдэг харанхуйд сарнай, алтан харгана цэцгээс өөр хүний төрхтэй төстэй юу ч харагдсангүй.

*　*　*　*　*

　　Дараа өдрийн үдэш Органтино Нанбанжи сүмийн цэцэрлэгээр алхаж явлаа. Цэнхэр нүдэнд нь баярын өнгө тодорно. Өнөөдөр, нэг өдрийн дотор гурав, дөрвөн япон самурай итгэгчдийн эгнээнд элссэн учраас тэр билээ. Цэцэрлэгт чидун, лаврын мод үдшийн гэрэлд дүнсийн сүндэрлэнэ. Нам гүмийг эргэн ирж буй сүмийн тагтааны тэнгэрт далавчаа дэвэх дуу л үргээнэ. Сарнайн үнэр, элсний чийг... бүгд яг л далавчтай сахиусан тэнгэрүүд “хүний охидын гоо сайхныг хараад” эхнэр авахаар бууж ирсэн эрт цагийн тэр нэгэн өдрийн үдэш лүгээ амарлингуй байлаа(*10).
　　- Ариун загалмайн гэгээн гэрлийн өмнө японы бузар сахиус савдаг хүртэл бууж өгөхөөс өөр аргагүй бололтой. Гэвч өчигдөрийн тэр үзэгдэл? Үгүй ээ, тэр бол хий үзэгдлээс хэтрэхгүй. Гэгээн Антониод хүртэл ад чөтгөр тийм хий үзэгдэл үзүүлж байсан бус уу? Өнөөдөр хэд хэдэн шинэ итгэгчтэй болсон нь үйл хэрэг маань үнэн зөв болохын баталгаа билээ. Яваандаа энэ орны өнцөг бүрт тэнгэрийн эзний сүм хийд сүндэрлэн босох биз ээ.
　　Ийн бодолд автан Органтино улаан элсэн жимээр алхаж байлаа. Гэнэт араас нь хэн нэгэн мөрөн дээр нь аяархан алгадав. Органтино даруй эргэж хартал зам дагуу ургах моддын нялх ногоон навчис дээр үдшийн гэрэл л сүүмийн тусч байлаа.
　　- Эзэнтэн минь, хамгаалж хайрла!
Ийнхүү бувтнаад Органтино ирсэн замаараа буцав. Гэнэт, хэзээ дөхөж ирсэн юм, хажууд нь урьд шөнийн хий үзэгдлийн хүмүүстэй адил хүзүүндээ хаш чулуун гоёл зүүсэн өвгөний манан бүрхсэн мэт униартсан дүрс зэрэгцэн алхаж явлаа.
　　 -Хэн бэ чи?
Гайхсан Органтино өөрийх эрхгүй зогсов.
　　- Би юу? Хэн ч байсан яахав. Энэ орны бурхад сахиусын нэг нь.
Өвгөн инээмсэглэн найрсгаар ийнхүү хариулаад
　　- Хамт алхъя. Би чамтай хэсэг хөөрөлдөхөөр гарч ирсэн юм гэв.

(төгсгөл дараагийн бичлэгт)

---------------------------------------------------

(*7) Дараах үйл явдал японы уламжлалт шинто шашны домогт тулгуурна. 8-р зуунд бичигдсэн 3 боть эртний шидэт түүхэн домгийн эмхэтгэл “Кожики”-д өгүүлсэнчлэн, Нарны бурхан Аматэрасү (өөр нэр нь Охирүмэмүчи) Сүсаноо бурхны балмад явдалд дургүйцэн тэнгэрийн хаданд нуугдахад Их тэнгэр, газар дэлхийг түнэр харанхуй нөмрөв. Тиймд Найман живаа бурхад мөнх шөнийн хамаг тахиаг цуглуулан нэгэн зэрэг донгодуулж, Амэно Үзүмэ бурхан тэнгэрийн хадны өмнө бүжиглэж, гайхан бишрэхийн дүр үзүүлэн энгэрээ задгайлж хөхнийхээ толгойг ил гаргав. Үүнд Найман живаа бурхад инээлдэн хөгжилдөж, их тэнгэрийн хөндий тэр аяараа хөдлөн доргижээ. Гаднах явдлын дуу чимээ Аматэрасү бурханд сонин санагдаж хадны цаанаас “Намайг энд нуугдахад бүх Тамано Хара, хамаг улс битүү харанхуйд автсан гэж бодсонсон. Найман живаа бурхад юунд инээлдэнэ вэ” хэмээсэнд Амэно Үзүмэ “Танаас агуу бурхан буйд бид инээлдэн баясна” гэж хариулжээ. Аматэрасү бурхан сонирхон хаднаасаа гарахад Их тэнгэрийн хөндий, газар дэлхий дахин гэрлээр бялхав.
(*8) 榊 сакаки – уламжлалт шинто шүтлэгийн ариун мод.
(*9) Гурав дахь харуул – дээр үед шөнийг нийт таван харуул буюу хэсэгт хувааж байсан. Гурав дахь харуул нь 23:00-01:00 юмуу 00:00-02:00 цагийг заана.
(*10) Зохиолч хуучин гэрээний шүлгийг чөлөөтэй өөрчлөн иш татжээ (6-р бүлэг, 2-р шүлэг)

Р. Акүтагава "Бурхдын инээмсэглэл" I

Р. Акүтагава "Бурхдын инээмсэглэл"
Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Хаврын нэгэн үдэш падрэ Органтино(*1) орхимжныхоо урт хормойг чирэн Нанбанжи(*2) сүмийн цэцэрлэгээр ганцаараа зугаалж явлаа. Цэцэрлэгт нарс, агар моддын дунд сарнай, чидун, лавр гэх мэт өрнө зүгийн мод ургамал тарьсан байв. Модны мөчир бүүдийн харагдах үдшийн гэрэлд дэлбээлж эхэлсэн сарнай цэцгээс үл мэдэг анхилуун үнэр ханхлана. Тэр нь цэцэрлэгийн нам гүм байдлыг японы гэх аргагүй, ер бусын дур булаам увдистай болгож байлаа.
　　Органтино ганцаар бодолд автан улаан элсэн жимээр алхана. Ром хотын Гэгээн Пётрын сүм, Лиссабоны боомт, рэбэйкагийн(*3) аялгуу, буйлсын амт, “Их эзэн, сэтгэлийн толин” (*4) дуулал... ийн олон дурсамж энэхүү улаан үст санваартны сэтгэлд нутаг усаа үгүйлэн санах гунигийг нэг л мэдэхэд авчирсан байжээ. Гунигаа сарниулахын тулд тэрээр Дэүсүгийн (Иисүс Христос) алдрыг давтан дуудав. Гэвч гуниг нь алга болох бүү хэл өмнөхөөсөө бүр илүү хүчтэй цээжийг нь давчдуулна. “Энэ орны байгаль сайхан” хэмээн Органтино гэмшингүй бодов.
　　“Энэ орны байгаль сайхан. Цаг агаар нь ч зөөлөн дулаан. Хүмүүс нь... гэхдээ энэ шар зүстэй одой нараас харууд хамаагүй дээр ч байж мэднэ. Гэвч зан чанарт нь элгэмсүү тал бий. Бас сүүлийн үед итгэгч нар ч хэдэн түм болж нэмэгдлээ. Нийслэл хотынх нь тэг голд ийм сайхан сүм хүртэл сүндэрлэн бослоо. Тэгэхээр энд амьдарна гэдэг тийм ч сайхан хэрэг биш гэлээ, бас тийм ч муухай хэрэг биш байлгүй дээ? Гэтэл би гэдэг амьтан үе үе уйтгар гунигт умбах юм. Лиссабондоо харья, энэ орноос холдъё гэж заримдаа хүснэ. Зөвхөн нутгаа санасандаа ингэж гуниглана уу? Үгүй ээ, үнэндээ Лиссабон биш байлаа ч энэ улсаас л холдож байвал хаашаа ч хамаагүй харьд очих юмсан гэж бодно. Хятад ч бай, Сиам ч бай, Энэтхэг ч бай... тэгэхээр миний уйтгар гунигийг зөвхөн нутаг усаа санагалзах сэтгэлээр тайлбарлах аргагүй нь... Би зөвхөн энэ орноос, энэ орноос л нэг өдөр ч атугай хурдхан холдохыг хүсээд байна. Гэвч... гэвч энэ орны байгаль сайхан. Бас цаг агаар нь ч зөөлөн дулаан...”
　　Органтино санаа алдав. Энэ үед түүний харц модны сүүдэрт ургах хөвдөн дээр унаж энд тэнд цайрч харагдах интоорын цэцгийн дэлбээд дээр санаандгүй тусав. Сакүра! Органтино гайхаж цочирдсон янзтай моддын хоорондох хар бараан зайг ширтэв. Тэнд дөрөв, таван дал модны дунд мөчрөө унжуулсан сакүрагийн цагаан цэцгэс зүүд зэрэглээ мэт униартан цайж байлаа.
　　- Эзэн минь өршөөж хайрла!
　　Органтино эгшин зуур загалмайгаар хэрээслэн өөрийгөө хамгаалахыг оролдов. Үнэхээр тэрхэн эгшинд үдшийн бүрэнхийд цэцэглэх унжгар сакүра (*5) түүнд төдий чинээ эвгүй, жигтэй харагдсан хэрэг. Жигтэй гэхээс энэ сакүра мод, түүнд ямар нэгэн шалтгаанаар түгшүүр төрүүлэх япон нутгийг бүхэлд нь төлөөлөх мэт санагджээ. Гэвч тэр даруй ламтан энэ бол ер бусын зүйл биш, жирийн л нэг сакүра болохыг олж харуут ичсэн аятай жуумалзаад ирсэн жимээрээ дуу гаргалгүй сулхан алхаагаар буцав.

* * * * * * * * *

　　Тэрээр гучин минутын дараа Нанбанжи сүмийн гол танхимд Дэүсүд мөргөл үйлдэж байлаа. Тэнд бүнхэрээс унжих дэнлүүнээс өөр юмгүй. Дэнлүүний гэрэлд танхимын ханын зураг дээрх Гэгээн Михаил тамын ад чөтгөртэй Моисейн цогцосыг булаацалдан тэмцэлдэнэ. Гэвч шөнийн сүүмгэр гэрлийн тусгалаас болов уу, эрэлхэг сахиусан тэнгэрийг хэлэлтгүй архиран уурлах ад чөтгөр хүртэл ердийнхөөсөө нэг л үзэсгэлэнтэй харагдана. Тэр нь тахилын ширээнд өргөсөн шинэхэн сарнай, алтан харгана цэцгийн анхилуун үнэрээс болсон ч байж мэдэх юм. Органтино тахилын ширээний ард сөгдөн сууж, тонгойсон чигтээ ийнхүү халуунаар мөргөл үйлдэж байлаа:
　　“Ивээл хайрлагч энэрэлт Дэүсү бурхан минь! Усан онгоцоор Лиссабоныг ардаа орхисноос хойш бүх амьдралаа тандаа зориулж ирлээ. Ямар ч бэрхшээл тохиолдсон байлаа, загалмайн гэгээн гэрлийг түгээхийн төлөө алхам ч арагш шантран гишгэлгүй үргэлж урагшилсаар ирсэн билээ. Энэ бүхэн ганц миний гавьяа хэрхэвч биш бөлгөө. Бүгд тэнгэрийн эзэн таны ивээл хайрын ач билээ. Харин японд амьдрахдаа миний зорьсон үйл хэчнээн хэцүү болохыг би мэдэж эхэлж байна. Энэ улсад... уул нууруудад нь ч, ой модонд нь ч, байшин эгнэсэн хотуудад нь ч, нэгэн далдын хүчин нуугдаж буй. Тэр хүчин зорьсон хэрэгт минь сэмхэн саад хийж байна. Эс тэгвээс би ямар ч шалтгаангүй ийнхүү уйтгар гунигийн ёроол уруу унана гэж үү? Харин тэр хүчин юу болохыг би ойлгож үл чадна. Ямар ч атугай тэр хүчин газрын судсаар гүйх гүний ус мэт энэ орон даяар урсан тарж байна. Юуны өмнө тэр хүчийг дарж давах хэрэгтэй, ивээлт Дэүсү минь! Нүгэлд автсан япончууд үүрд парайсогийн (диваажингийн) төгөлдөр сайхныг харах хувьгүй байж мэднэ. Үүний төлөө би хэдэн өдөр энэлэн шаналж байна. Таны үнэнч боол Органтинод зориг хатуужил хайрлагтун”
　　Энэ үед Органтинод азарган тахианы дуу сонсдох шиг санагдсан ч тэрбээр үл тоон мөргөлийн үгээ үргэлжлүүлэв:
　　“Би үйл хэргээ гүйцээхийн тулд энэ улсын уул нуруу, гол мөрөнд нуугдах тэр хүчин - магад хүний нүдэнд үл үзэгдэх, тэр сахиус савдагтай тэмцэх хэрэгтэй. Та минь Улаан тэнгисийн ёроолд Египтийн их цэргийг живүүлсэн билээ. Энэ улсын сахиус савдаг Египтийн их цэргээс доройтохгүй. Мөргөн гуйя, эртний зөн билэгчийг...”
　　Органтиногийн амнаас гарах мөргөлийн үг гэнэт тасрав. Тахилын ширээний хажууд гэнэтхэн тахиа хачин чангаар донгодох нь дуулдсан болоод тэр билээ. Органтино итгэж ядсан янзтай эргэн тойрноо тойруулж хартал түүний яг ард, цагаан сүүлээ сэгсийлгэн унжуулсан азарган тахиа тахилын ширээний дээгүүр цээжээ гэдийлгэн, дахин үүр цайсныг зарлах мэт чангаар донгодох бус уу?
　　Органтино босож харайгаад хоёр гараа сунган шувууг хөөж гаргахыг тэвдэн сандран оролдов. Гэвч хоёр, гурав гишгэснээ “Бурхан минь!” гэж амьсгаа тасалдан уулга алдаад, байсан газраа гэнэт хөшиж орхив.
　　Бүдэг харанхуй сүм хэзээ хаанаас орж ирсэн юм, тоолж баршгүй олон тахиагаар дүүрсэн байлаа. Тэд дээгүүр хөөрөн нисч, газраар хөөцөлдөн гүйх агаад ламын хараа хүрэх газар тэр аяараа тахианы залаан далай болсон байлаа.
　　-Бурхан минь, хамгаалж хайрла!
　　Органтино дахиад хэрээс татах гэв. Гэтэл яагаад ч юм гар нь бахиар хавчуулсан мэт өчүүхэн ч хөдөлсөнгүй. Аажмаар бамбарын галтай төстэй улаан гэрэл хаанаас ч юм тусч сүмийн доторхыг гэрэлтүүлэв. Органтиногийн амьсгаа нь давхцан түргэсэж, гэрэл тусахын зэрэгцээ эргэнд тойронд нь хүмүүс байгааг бүдэг бадаг ялгаж эхлэв.
　　Хүмүүсийн бараа харсаар байтал тодорлоо. Урьд өмнө үзэж хараагүй энгийн хувцастай эр, эм хүмүүс байлаа. Бүгдээрээ утсанд хэлхсэн хаш чулуун гоёлоор хүзүүгээ чимсэн агаад хөгжилтэйгээр инээлдэж байлаа. Сүмд багшрах тоолж баршгүй олон тахиа хүмүүсийн бараа тодронгуут өмнөхөөсөө бүр илүү чангаар дуулан донгодов. Энэ бүхэнтэй зэрэгцэн сүмийн хана - гэгээн Михаилын зурагтай хана - манан мэт шөнийн харанхуйд уусан алга болов. Оронд нь...

(үргэлжлэл дараагийн бичлэгт)

---------------------------------------------------

*1　Органтино – Gnecchi-Soldo Organtino (1530-1609), итали гаралтай түүхэн бодит хүн. 1570 онд японд ирээд Кёотод залмайтны шашин номолж байсан. Ода Нобүнагагийн итгэлийг олсноор 1581 онд япон дахь анхны католик сургууль байгуулсан.
*2　南蛮寺 Нанбанжи буюу Нанбандэра. Өргөн утгаараа 1549 онд загалмайтны эхний лам японд ирж, 1614 онд эрх баригч Токүгава Иэясү загалмайтны шашныг япон даяар хорих хүртэлх хугацаанд баригдсан загалмайтны модон сүмийг нийтэд нь ийнхүү нэрлэнэ. Нарийн утгаар нийслэл Кёото хотод 1576 онд баригдсан 3 давхар, япон маягийн сүмийг заана (дээрх зураг).
*3　рабейка – португаль rabeca буюу “хийл” гэдэг үгний япон дуудлага.
*4　Магтаал дууны (psalm) нэрийг махчилан орчуулав. Оросоор “Господь, зерцало души нашей”, англиар “Lord, the Mirror of my Soul”. 104-р магтаал дуу гэж тааж байгаа ч япон 讃美歌104-ийн орчуулгатай харьцуулахаар ондоо санагдаж эргэлзнэм.
*5　унжгар сакүра (итозакүра – 糸桜, шидарэзакүра – 枝垂れ桜) - уян мөчир нь уд модных шиг доош унжин саглайдаг сакүрагийн нэгэн төрөл.