К. Мүкоода "Үггүй захидал"

Мүкоода Күнико (1929-1981)

Шёовагийн (1926-1989) сүүл үеийг төлөөлөх олон ангит кино зохиогч, нийтлэлч (essayist), Наоки шагнал хүртсэн зохиолч. Японы телевизийн нэгэн үеийг энэ бүсгүйг дурдахгүйгээр ярих аргагүй. Олон ангит киног нь үзээгүй боловч өгүүллэг, эссэйн түүвэрт нь дуртай.

Зав гарсан учир нэг эссэй орчуулж үзэв. Дайны үеийн Япон улсын шууданг давхар бишрэв. Дээхэн нэг эссэйн эхлэл сонин санагдаад орчуулсныг хэрэв сонирхвол эндээс уншаарай; "Нүд".

Мүкоода Күнико "Үггүй ил захидал" эссэй, 1985

向田邦子「無口な手紙」

Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Би өөрөө чалчаа болоод ч тэр үү, олон үггүй эр хүн хийгээд захидалд дуртай. Ялангуяа эр хүний захиа үг цөөтэй бол бүр ч дуртай.

　　Эрт дээр цагт хүмүүс бичиг үсэг мэддэггүй байхдаа хол байгаа амрагтаа сэтгэлээ чулуугаар дамжуулан илэрхийлж байсан гэдэг. Залуу эр сэтгэлдээ таарсан чулуу олоод аянчин гийчнээр хайрт бүсгүйдээ хүргүүлнэ. Бүсгүй чулууг нь аваад нүдээ анин хоёр алгаараа тэмтэрч мэдэрнэ. Хурц өнцөгтэй бол өвдсөн биш байгаа, хэцүүхэн зүйл тохиолдсон болов уу, сэтгэлийг нь юу шаналгаж байгаа бол гэж санаа зовно. Гөлгөр, бөөрөнхий чулуу бол сайн явж байна даа хэмээн санаа амарна. “Чулуун захидал” гэгдэх энэ заншил сэргэж, нэгэн өдөр булиа эрчүүд “чамайг би гурвын гурван жил хүлээлээ” гэх бул чулуу гэрийн үүдэнд авчирвал хэцүүхэн байдалд орох боловч (үнэндээ хагартлаа баярлана) энэ “чулуун захидал” гэдэг нь хайрын захианы анхны хэлбэр байсан болов уу гэж бодогдоно.

　　Одоо үед үг ихдэж, өгүүлбэр олширч, хүмүүч чалчаа болжээ. Үүний хариуцлагын хагасыг радиогийн нэвтрүүлэгч, зурагтын хөтлөгч бас надад үүрүүлж болох ч хамгийн их буруутан нь зурагтаар өдөр болгон гардаг олон ангит кинонууд юм. Ямартай ч сүүлийн үед эрчүүдийн захидал, ялангуяа залуучуудын захидал дэндүү олон үгтэй “чалчаа” болж, бичсэн үг өгүүлбэрээр нь эр эмийг нь ялгах аргагүй болжээ. “Захидал бичих арга” зэрэг номоос хуулсан өгүүлбэр, сэтгэл шингээгүй үхмэл холбоос үгийн дэргэд “бичиж” байгаа бус “ярьж” байгаа мэт захидал мэдээжийн хэрэг илүү. Илүү нь илүү боловч “хүүхэн шиг” сэтгэгдэл өөрийн эрхгүй төрүүлнэ. Эсрэгээр сүүлийн үед бүсгүйчүүдийн захидал “эр хүнийх шиг хүчтэй” болж ажлын газар, алба оффис бус тэс ондоо газар “хүйсийн эрх тэгш байдал” биеллээ олж буйг юу ч гэж ойлгомоор юм бэ дээ.

　　Богино, товч гээд ил захидлаар мэнд хүргэх хэвшсэн хэлбэр байдаг ч тухайн хүнээс өөр хэн ч бичиж чадахгүй  дүрслэл ч юм уу, ганц өгүүлбэр өөрийн эрхгүй үгүйлэгдэнэ. Миний нэг найз Европоор аялж байхдаа тэр өдөр идсэн өглөө, өдөр, оройн хоолны цэсээ л надад бичиж илгээдэг байв. Би тэр ил захидлаар нэлээд удаан хугацаанд хоолны жорын номын хавчуурга хийж билээ. Ер нь сайн захиа, ялангуяа сайн ил захидал гэдэг нэг авиа илүү хайкү шүлэгтэй төстэй – тийм захидлын мөр хоорондоос нутаг байгалийн өнгө харагдаж, тухайн газрын үнэр үнэртэж, дуу нь сонсогдох шиг болдог.

　　Өдий хүртэл авсан өч төчнөөн захидлаас миний сэтгэлд хамгийн хоногшсон нь дайн дуусах үеэр дүүгийн аавд бичсэн ил захидлууд юм. Токиогийн бөмбөгдөлт өдрөөс өдөрт ширүүсэж байсан тул дөнгөж сургуульд орсон дүүгийн минь цүнхэнд нэрийг нь бичсэн цагаан будааны аяга хийж өгөөд бусад сурагчидтай хамт хөдөө рүү шилжүүлэхээр болсон юм (*). Ээж, аав хоёр дүүд юм юм бэлдэж өгөх гээд завгүй байсан учир юун бичиг үсэг заахтай манатай. Тиймээс дүү зөвхөн нэрээ л чүү чамай бичиж чадах төдий. Бөмбөгдөлтөөс хамгаалах үүднээс шөнө гэрэл гаргах хориотой байсан учир аав харанхуй өрөөнд, муухан чийдэнгийн гэрэлд уул мэт овоолоостой ил захидал дээр өөрийн нэр, манай гэрийн хаягийг бичиж суусныг санана. Дүүг хөдөө явахын урд орой аав боодол ил захидал жижиг цүнхэнд нь хийнгээ "Миний охин сайн бол тойрог зураад өдөрт нэг ил захидал шуудангийн хайрцагт хийж байгаарай" гэв.

　　Дөрөв, таван өдрийн дараа дүүгээс эхний ил захидал ирэв. Ил захидлаас хальж гарах дөхсөн томоо гэгчийн тойрог улаан харандаагаар зурсан байлаа. Токиогоос замдаа ядарч ирсэн хүүхдүүдэд орон нутгийн “Улсаа хамгаалах эмэгтэйчүүдийн холбооны” гишүүд хоол унд бэлдэн дайлж цайлсан учир дүүд хөдөө зугаалгаар явж байгаа мэт санагдсан нь гарцаагүй. Гэтэл маргааш нь ирсэн ил захидлын тойрог арай л жижгэрсэн байлаа. Аав тэр орой ажлаасаа ирээд ороолтоо гялс манс тайлсан болоод зочны өрөө рүү хурдлав (дайны үед жирийн ард иргэд ч цэргүүд шиг хөлдөө ороолт ороодог байв). Аав бидний хоолны ширээн дээр тавьсан ил захидлыг аваад, харандаагаар сулхан зурсан тойргийг юу ч хэлэлгүй удаан харж зогссон юм. Дүүгээс ирэх ил захидлын тойрог яваандаа багасаад, яваандаа чагт болоод, яваандаа чагттай ил захидал ч ирэхээ болив. Дүү минь хөхүүл ханиад тусаад хэвтэрт орсон байж л дээ. Ээж дүүг авчрахаар яваад, тэс ондоо хүүхэд мэт яс арьс болтлоо турсан охиноо дагуулж ирэхэд аав зочны өрөөнөөс хөл нүцгэн үүд рүү гүйн гарч, дүүг тэврэн уйлж билээ. Том болсон эр хүн уйлахыг тэгэхэд би амьдралдаа анх удаа харсан юм.

　　Муугаа мэдэхгүй элдвийг бичигч надад захидлын тухай энэ тэр гэж бусдад сургааль айлдах эрх даанч байхгүй. Би өөрөө тэмээ таварцагласан юм шиг муухай бичигтэй. Тийм атлаа хэрээ мэдэхгүй гоё захидал бичихийг санаархана. Бэлэн наагаад явуулчих марк байхгүй гэх мэт аахар шаахар шалтгаанаар залхуурч, захианы хариу удаадаг над шиг хүн энэ тухай юу ч ярих вэ дээ. Гэхдээ захидалд муу, сайн захидал гэж байхгүй. Бичгийн хэв муухай ч бай, хариуг удаасан ч бай огт бичихгүй байснаас л хавьгүй дээр. Учир нь захидал мэндчилгээг бичих ёстой үед нь бичихгүй орхино гэдэг нүдэнд үл үзэгдэх өр тавьж буйтай адил билээ.

--------------------------------------------------

*　дайн дуусах алдад Токио хотын бага ангийн сурагчдыг Токиогоос хол, хөдөө газар ангиар нь шилжүүлэх ажлыг нэгдсэн журмаар зохион байгуулж байв.