Р. Акүтагава, Ач хариулах тухай түүх 3 (төгсгөл)

　　Поро Ясабүрогийн өчил

　　Эх дагина Мария-сама! Маргааш үүр цаймагц миний толгойг авна. Толгой минь газарт өнхрөн унавч сүнс минь бяцхан шувуу мэт тань руу нисэн очно. Гэхдээ үгүй, муу үйл хийж явсан болохоор би парайсо (*28) диваажингийн сайхныг харахаас илүү ширүүн гал дүрэлзэх аймшигт инхэрүногийн (*29) ёроол руу, уруугаа харан унах байх. Гэвч миний сэтгэл хангалуун байна. Сэтгэлд минь хорин жил ийм их баяр бялхсан удаа үгүй билээ.
　　Би Хоожёоя Ясабүро. Гэвч миний толгойг хүмүүс Амакава Жиннай гэж дуудна. Би – алдарт Амакава Жиннай ! Үүн шиг сайхан юм гэж байх уу? Амакава Жиннай – ямар байна? Сайхан нэр байгаа биз? Нэрийг нь хэлэхэд л энэ умгар харанхуй шоронгийн нүх сарнай, төмсний улаан цэцгийн дэлбээгээр дүүрсэн мэт сэтгэл төрнө.
　　Мартахын аргагүй хоёр жилийн өмнөх өвөл, их цас орсон шөнө билээ. Би мөөрийтэй тоглоомын мөнгө дутаад эцгийнхээ гэрт нууцаар орсон юм. Цайны өрөөний шёожид(*29) галын сүүдэр тусч байсан тул сэмхэн нэг шагайя гэтэл гэнэт араас хэн нэгэн юу ч хэлэлгүй миний захнаас барьж авав. Эргэн харж түлхтэл дахиад дайраад ирэв – хэн болохыг нь мэдэхгүй ч хүч чадалаас нь харахад яавч жирийн нэгэн биш бололтой. Хоёр гурван удаа салж нийлэн ноцолдож байх хооронд цайны өрөөний шёожи нээгдэж цэцэрлэг рүү дэнлүү барин нэг хүн гарч ирсэн нь – гарцаагүй миний эцэг, Ясоэмон байлаа. Би бүх чадлаараа дайсныхаа заамдсан гараас мултарч өндөр хашаа даван гадагш зугтаж гарав.
　　Гэвч хагас чёо(*30) хэртээ гүйж зугтаагаад байшингийн саравч доор нуугдан эргэн тойрноо ажиж харав. Зам дээр үе үе цагаан цасан утаа пургиж манарахаас өөр хөдлөх юм үгүй. Тэр хүн больсон уу, залхсан уу бүү мэд, ямар ч байсан хэн ч араас мөшгиж ирсэнгүй. Гэвч тэр эр хэн байв? Эгшин зуур харахад ламын дүртэй байсан нь лавтай. Гэхдээ тэр гарных нь хүч, ялангуяа тулааны урлаг эзэмшсэнийг нь харвал жирийн нэгэн лам яавч биш. Юуны түрүүнд, энэ их цастай шөнө манай гэрийн цэцэрлэгт ламбугай морилно гэдэг сонин хэрэг биз дээ. Би хэсэг зуур бодоод галаар наадах мэт аюултай ч дахиад нэг удаа цайны өрөөний гадаа нуугдаж очихоор шийдсэн юм.
　　Түүнээс хойш удаа ч үгүй билээ. Өнөөх сэжиг бүхий бадарч лам цас намжсаны далимаар Огава гудамжаар уруудан ярвж байв. Энэ бол Амакава Жиннай! Самурай, рэнга зохиогч, жирийн хотын хүн, комүсо(*31) зэрэг ямар ч дүрд хувилж чаддаг гэх Кёотод алдартай хулгайч. Би түүний араас нэг ил гаран, нэг нуугдсаар дагаж явав. Тэр үеийнх шиг тэгэж хачин их баярлаж догдолсон удаа амьдралд минь үгүй билээ. Амакава Жиннай! Амакава Жиннай! Би зүүд нойрондоо хүртэл энэ хүнийг хичнээн их хүсч мөрөөдөж байсан бэ! Балмад канпакүгийн илдийг хулгайлсан нь Жиннай. Шямүроягийн шүрийг мэхэлж авсан нь ч Жиннай. Бизэн(*32) аймгийн захирагчийн кяра(*33) модыг тайрсан нь, Пэрэйра ахмадын цагийг хулгайлсан нь, нэг шөнийн дотор таван агуулах цөлмөсөн нь, Микавагийн(*34) найман самурайг цавчиж алсан нь – эдгээр болон хойч үеийнхэн хүртэл хүүрнэж ярих бусад бахдам, хачирхалтай гэмт хэргийг үргэлж Амакава Жиннай үйлдэж байсан билээ. Тэр Жиннай одоо миний өмнө сүрлэн малгай духдуйлан үл ялиг гэрэлтэх цасан замаар алхаж явна. Ийнхүү алхах дүрийг нь харах хүртэл жаргал биш гэж үү? Гэвч би улам ихийг хүссэн юм.
　　Би Жёогонжи сүмийн ар хавьцаа Жиннайг нэг дор гүйцэв. Энэ хавьд айлууд байхгүй, үргэлжилсэн шороон ханатай тул өдрөөр ч гэсэн хүний нүднээс далдуур уулзахад хамгийн боломжит газар. Жиннай намайг хараад онц гайхсан янзгүй алгуур алхаагаа зогсоов. Тэрээр таягаа тулаад миний хэлэх үгийг хүлээсэн маягтай нэг ч үг дуугарсангүй. Би айж эмээсээр Жиннайн өмнө хоёр гараараа газар тулан сөгдөв. Гэвч тайван царайг нь харангуут хоолой зангираад амнаас дуу гардаггүй.
　　- Намайг өршөөгөөрэй. Би Хоожёоя Ясоэмоны хүү Ясабүро гэж би минчийн улайж байж арай ядан амаа нээв.
　　- Танаас гуйх зүйл байгаад таныг дагаж ирсэн юм... гэхэд Жиннай зүгээр толгой дохив. Зөвхөн үүнд нь өчүүхэн би хичнээн ихээр баярласан гэж санана. Би зориг орон гараараа цас тулсан чигээрээ эцэгтээ гэрээс хөөгдсөн тухайгаа, үл бүтэх хүмүүстэй нийлсэн тухай, өнөө шөнө эцгийнхээ гэрт хулгай хийхээр ороод санаандгүй Жиннай, өөртэй нь учирсан тухай, мөн эцэг тэр хоёрын яриаг нэгд нэгдгүй сонссон тухай – бүхнийг ярьж гарав. Гэвч Жиннай амаа жимийсэн хэвээрээ таг дуугүй, хүйтнээр намайг ширтэж байлаа. Яриагаа дуусгаад би Жиннай руу өвдөг дээрээ дөхөж очоод өөдөөс нь харав.
　　- Хоожёоягийн гэрт үзүүлсэн ач тус надад ч гэсэн хамаатай. Ачийг тань мартахгүйн тулд би таны туслах болохоор сэтгэл шулуудлаа. Намайг туслахаа болгохыг хичээнгүйлэн гуйя. Би хулгай мэднэ. Гал түймэр дэгдээх арга ч мэднэ. Эдгээрээс бусад жирийн гэмт хэргийг ч гэсэн хэн нэгнээс дутахгүй хийж дөнгөнө.
Гэтэл Жиннай дуугарсангүй. Би догдлон бүр хүчтэй гуйж учирлав.
　　- Намайг өөртөө аваач! Би сайн ажиллана. Кёо, Фүшими, Сакай, Осака - миний мэдэхгүй газар байхгүй. Би өдөрт арван таван ри(*35) алхаж чадна. Ганц гараар 4 то(*36) будаатай шуудай өргөнө. Хүний амь ч хоёр гурвыг хөнөөж үзсэн. Танаас гуйж байна, таны төлөө зүтгэхийг зөвшөөрөөч! Би таны төлөө юуг ч хийхээс буцахгүй. Фүшими цайзын орой дээрх цагаан тогорууг хулгайл гэвэл авчирч өгье. Сан-Франциско сүмийн хонхтой дуганыг шатаа гэвэл шатааж орхиё! Үдайжинкэгийн гүнж охиныг хулгайл гэвэл хулгайлж ирье! Хотын захирагчийн толгойг ч атугай ав гэвэл...
Би үгээ гүйцээгээж амжилгүй гэнэт өшиглүүлэн цасан дунд өнхрөн унав.
　　- Мунхаг! гэж Жиннай зандраад цааш алхахыг завдсан тул би галзуу солиотой юм шиг хувцасных нь хормойноос нь зүүгдээд：
　　- Танаас гуйя. Намайг дагуулж яваач! Ямар ч тохиолдолд би танаас урвахгүй. Таны төлөө гал усанд ч болов оръё. Эзопын үлгэрт хүртэл араатны хаан арсланг арчаагүй жижиг хулгана авардаг бус уу? Би тэр хулгана болъё. Би...
　　- Дуугаа тат! Жиннай чам мэтээс тус хүртэхгүй.
Ингэж хэлээд Жиннай миний гарыг дугтран салгаж дахиад нэг өшиглөв.
　　- Өөдгүй новш! Тэгснээс чи ээж аавынхаа ачийг хариул!
Би хоёр дахиа өшиглүүлээд гэнэт хорсол хөдөлж хоолой орогшив.
　　- Тийм бий! Ачтан чинь болж үзүүлье дээ!
Гэвч Жиннай эргэж ч харалгүй цасан замаар шалавхан цааш алхав. Хэзээ ч юм тусч эхэлсэн сарны гэрэлд түүний сүрлэн малгай бүдэг бадаг харагдана... түүнээс хойш хоёр жил би дахин Жиннайг олж харалгүй өдийг хүргэлээ.

　　(Гэнэт инээгээд) “Жиннай чам мэтээс тус хүртэхгүй” гэж тэр хэлсэн. Гэвч үүр цайхад намайг Жиннайгийн оронд цаазлана.
　　Эх дагина Мария-сама! Би энэ хоёр жил Жиннайгийн ачийг хариулах хүсэлд хичнээн их шаналсаныг хэн ч мэдэхгүй! Ачийг хариулах аа? Үгүй, үгүй... ачийг гэхээс хорслоо тайлах хүсэл. Гэвч Жиннай хаана байна гэж үү? Жиннай юу хийж байгаа вэ гэж үү? Тэрийг хэн мэдэх билээ? Ер нь Жиннай гэгч ямар эр вэ ? – үүнийг хүртэл мэдэх хүн үгүй шүү дээ. Миний уулзсан хуурамч лам бол дөч орчим насны давжаа биетэй эр байсан. Гэвч Янагимачи дүүргийн зугаа цэнгээний газар гуч гараагүй насны, улаан нүүрэндээ сахал ургуулсан тэнүүлч самурай байсан гэж ярьдаг бус уу? Кабүкигийн тоглолт дээр үймээн дэгдээсэн гэлцэх бөгтөр нуруутай, улаан үстэй харь орны этгээд, Мёококүжи сүмийн эрдэнэсийг хулгайлсан гэх үсээ урдуураа унжуулсан залуу самурай – ингэж янз бүрээр хэлэгдэх нь бүгд Жиннай байсан гэвэл тэр эрийн хэн болохыг тогтооно гэдэг хүний чадлаас давсан бэрх ажил болно. Тэгж байтал ноднин жилийн сүүлээр би гэнэт цусаар ханиалгаж эхлэв.
　　Хорсол гомдлынхоо хариуг авах юмсан... Өдрөөс өдөрт турж эцэнгээ би зөвхөн үүнийг л бодож байлаа. Тэгтэл нэг шөнө сэтгэлд минь нэгэн санаа гэнэт цэлмэн орж ирэв. Эх дагина Мария–сама! Мария–сама! Энэ санааг олсон минь энэрэлт таны ивээлээс гарцаагүй. Энэ биеэ золиослох, цусаар ханилгах өвчинд туйлдаа хүртэл турж яс арьс болсон энэ биенээсээ салах төдийд – зөвхөн үүнийг л сэтгэл шулуудан хийхэд цорын ганц хүсэл минь биелэх болно. Би тэр шөнө хэт их баярласандаа ганцаараа инээн тувт нэг л үгийг давтан хэлж байлаа: “Жиннайгийн оронд толгойгоо авахуулна! Жиннайгийн оронд толгойгоо авахуулна!”
　　Жиннайгийн оронд толгойгоо авахуулна! – үүн шиг сайхан зүйл гэж байх уу? Тэгвэл мэдээж надтай хамт Жиннайгийн бүх гэмт хэрэг нь ч үгүй болно. Жиннай өргөн уудам япон орны хаагуур ч атугай бардам тайван алхаж болно. Оронд нь би (дахин инээв)... Оронд нь би нэг шөнийн дотор нэртэй цуутай дээрэмчин болно. Рүсон Сүкэзаэмоны туслах нь, Бизэн аймгийн захирагчийн кяра модыг тайрсан нь, цайны ёслолын мастер Рикюү Кожигийн анд нь, Шямүрогийн шүрийг мэхэлж авсан нь, Фүжими цайзын агуулахыг цөлмөсөн нь, Микавагийн найман самурайг цавчин алсан нь – Жиннайгийн бүх сүр, дуулиант хэрэг минийх болно. (Гурав дахиа инээв) Жиннайг аврах ч давхар Жиннайгийн нэрийг алах болно, гэрийнхээ ачийг хариулахын зэрэгцээ энэ биенийхээ хорслоо ч тайлах болно – хариугаа үүн шиг сайхан аргаар авна гэж байх уу? Би баярласандаа тэр шөнөжингөө инээж билээ. Одоо ч гэсэн, энэ шоронд ч гэсэн инээхгүй байх арга байна гэж үү?
　　Ийм санаа сэдээд би эзэн хааны ордонд хулгай хийхээр орлоо. Сар хараахан гараагүй шөнийн бүрий харанхуйд хулсан хөшигний цаанаас галын гэрэл тусч нарс моддын дунд цэцэгс цагааран тодорч байсныг харсан мэт санаж байна. Урт дээвэр дээрээс хүнгүй цэцэрлэг рүү үсэрч бууваас хүсэж байсны минь дагуу даруй дөрөв, таван хамгаалагч самурай намайг барьж авав. Яг тэгэхэд билээ. Намайг унагасан сахалт самурай олсоор биеийг минь хамаг хүчээрээ ороонгоо “эцсийн эцэст Жиннай чамайг барьж дөнгөлөө шүү” гэж амандаа бувтсан юм. Тийм ээ. Амакава Жиннайгаас өөр хэн хааны ордонд орж зүрхлэх билээ ? Энэ үгийг сонсоод би хатуу олс хүлээсэнд дарагдан цээж минь оволзож байсан ч өөрийн эрхгүй инээд алдсан юм.
　　"Жиннай чам мэтээс тус хүртэхгүй" гэж тэр эр хэлсэн. Гэвч үүр цаймагц Жиннайгийн оронд би цаазлуулна. Үүн шиг амттай алгадалт гэж байх уу даа! Авахуулсан толгойгоороо би тэр эрийн ирэхийг хүлээнэ. Миний толгой дуугүй боловч хүржигнэн инээж буйг тэр мэдрэнэ ээ. "За, Ясабүро ачаа хариулах ямар байна даа?" гэж тэр инээд түүнд хэлнэ. “Чи Жиннай байхаасаа өнгөрсөөн. Амакава Жиннай бол энэ толгой – улс даяар нэр нь гайхагдаж алдар нь айдас төрүүлэх японы хамгийн мундаг хулгайч бол энэ толгой !” (Инээнэ.) Ай юутай сайхан бэ! Амьдралдаа би ийм их жаргал амссан удаа үгүй билээ. Гэвч эцэг Ясоэмон миний авахуулсан толгойг харвал... (Гашуунаар) өршөөгээрэй! Аав минь! Цусаар хахаж ханиалгах өвчин туссан хүү тань толгойгоо авахуулаагүй ч гурав хүрэхгүй жилийн л настай байсан. Эцэг эхийнхээ ачийг умартсан бүтэл муутай хүүгээ өршөөгээрэй! Муу замаар явах заяатай төрсөн ч хүү тань гагцхүү гэрийнхээ ачийг хариулж чадсан билээ...

　　Тайшёо 11 оны 3 сар (1922)

-----------------------------------------------------------------

*28　парайсо – диваажин ( paraíso гэдэг португаль үгний япон дуудлага)
*29　инхэрүно – там ( inferno гэдэг португаль үгний япон дуудлага)
*30　чёо – уртын хэмжээ, 109.09 м
*31　комүсо –нүүр далдлах дугуй сүрлэн малгай өмсч лимбэ үлээн зэн буддизмын бясалгал хийж яваа тэнүүлч лам
*32　Бизэн – японы эртний аймгийн нэр, одоогийн Окаяма мужийн зүүн өмнөд хэсэг
*33　кяра – агарын төрлийн анхилуун үнэртэй ховор мод
*34　Микава – японы эртний аймгийн нэр, одоогийн Айчи мужийн зүүн хэсэг
*35　ри – 3927 км
*36　то – 18,039 л

*　япон эх: http://www.aozora.gr.jp/cards/000879/files/50_15246.html

Р. Акүтагава, Ач хариулах тухай түүх 2

　　Хоожёоя Ясоэмоны өчил

　　Батэрэн(*23) минь, өчлийг минь сонсч хайрлаач. Та мэдэх байх даа, Амакава Жиннай гэдэг нэртэй хулгайчийн талаар сүүлийн үед дэл сул яриа зөндөө л дуулдаж байна. Миний дуулснаар Нэгоро сүмийн цамхагт амьдарч байсан нь, Балмад канпакүгийн (*24) илдийг хулгайлсан нь, мөн хаа хол далайн чанадад Рүсоны захирагч уруу дайрсан нь – энэ бүхэн Амакава Жиннайгийн хийсэн хэрэг. Тэр хулгайчийг саяхан бариад Ичижёогийн Модорибаши гүүрний хажууд толгойг нь олон түмэнд шившиг болгож тавьсан тухай ч бас та дуулсан болов уу. Надад тэр Амакава Жиннай их тус болсон юм. Гэвч ач тусынх нь хариуд одоо би хэлэхийн ч аргагүй хэцүү зовлонд унаад байна. Танаас хичээнгүйлэн гуйя, болсон явдлыг сонсоод нүгэлтэн Хоожёоя Ясоэмонд тэнгэрийн эзний ивээл гуйж мөргөл өргөж хайрлана уу?
　　Одооноос яг хоёр жилийн өмнө өвөл болсон явдал билээ. Олон өдөр үргэлжилсэн далайн шуурганаар Хоожёомарү онгоц маань живж, үйл хэрэгт зориулсан бүх мөнгө үнс мэт үгүй болж, золгүй явдал ар араасаа нүүрлэсний эцэст Хоожёоягийн гэр дампуурч бүр туйлдаа тулсан байлаа. Хотын хүмүүсийн дунд худалдан авагч, захиалагч байх авч найз нөхөр байдаггүйг та мэднэ шүү дээ. Байдал ийм болсноос хойш манай гэрийн худалдаа эргүүлгэнд сорогдох усан онгоц мэт уруу харан тамын ёроол руу унаж байлаа. Гэтэл нэгэн шөнө – одоо ч гэсэн тэр шөнийн явдлыг мартахын аргагүй. Хүчтэй салхи шуурга дэгдсэн тэр орой эхнэр бид хоёр шөнө дөл болсоныг ч мэдэх сөхөөгүй ярьж суув. Тэгтэл гэнэт өрөөнд бадарч ламын өмсгөлтэй, нанбан зүгийн юүдэн малгайтай нэгэн эр ороод ирэв. Тэр эр гэтэл Амакава Жиннай болж таарсан. Би мэдээжийн хэрэг гайхаж, бас уурласан. Гэвч, яриаг нь сонсвоос Жиннай хулгай хийх гэж манайд орсон боловч Хоожёоя Ясоэмон миний бие хорин жилийн өмнө амийг нь аварсан ачтан болохыг мэдлээ гэж ярихыг нь юу гэх вэ?
　　Гэхдээ яриаг нь сонсоод нээрээн, хорин хэдэн жилийн тэртээ байна уу даа, фүсүта(*25) онгоц жолоодож Макао руу ирж очдог байхдаа би сахал нь ч олигтой ургаж гүйцээгүй нэг япон залуугийн амийг аварснаа санав. Бас болоогүй ээ, тэр залуу согтуудаа зодоон цохион хийж　санаандгүй нэг хятад хүн алснаас араас нь нэхэл дагуул ирж байна гэж ярьж байсан. Гэтэл тэр одоо муу нэрээ улс даяар цуурайтуулсан хулгайч болсон байх нь! Юутай ч Жиннай худал хэлээгүйг мэдсэнээс хойш бас аз болоход манайхан бүгд унтаж байсан тул би юу хүсч буйг нь асуув.
　　Жиннай харин хүч чадал нь хүрдэг юм бол хорин жилийн өмнөх ачийг хариулж Хоожёояг аюулаас аврамаар байна, одоогоор хэдий хэмжээний мөнгө хэрэг болоод байна? гэж асуудаг байгаа. Би ч өөрийн эрхгүй инээд алдав. Хулгайч хүнээс мөнгө авна гэдэгт хөх инээд хүрсэндээ ч биш. Хэдий Амакава Жиннай ч гэлээ, хэрэг болоод байгаа хэмжээний их мөнгө бэлэн гаргаад тавьчих хүн манайд хулгай хийх гэж орохгүй нь мэдээж биз дээ. Гэвч мөнгөн дүнг хэлвээс Жиннай толгойгоо үл ялиг гилжийлгээд өнөө шөнийн дотор олоход хэцүү ч гурван өдөр хүлээвэл бэлэн болгоно гэж тун амархан амлав. Гэхдээ л зургаан мянган кан гэдэг тоймгүй их мөнгө тул олдоно хэмээн санахын ч хэрэггүй... санах байтугай шоо хаяж хоосон азанд найдахаас ч бүтэлгүй, мөрөөдсөний гарз гэж бодож байлаа.
　　Жиннай тэр шөнө эхнэрийн маань хийж өгсөн цайг тайван сууж уугаад шөнийн шуурганд гарч одов. Маргааш нь тэрээр амласан мөнгөө авчирсангүй. Хоёр дахь өдөр ч мөн адил. Гурав дахь өдөр – тэр өдөр цас орсон юм, гэвч харанхуй шөнө болсон ч Жиннайгаас сураг үгүй. Би Жиннай амлалтаа биелүүлнэ хэмээн найдаагүй гэж түрүүн хэлсэн дээ. Гэвч дэлгүүрийнхээ ажилчдыг халаагүй, юм яаж эргэхийг харж байсныг бодоход жаахан ч болов найдвар өвөртлөн хүлээж байсан болов уу. Мөн гурав дахь өдрийн шөнө, дэнлүү харж суухдаа модны мөчрөөс цас унах тоолонд чих тавин чимээ чагнан сууж байв.
　　Шөнийн гурав дахь харуул(*26) өнгөрөхөд гэнэт цайны өрөөний гаднах цэцэрлэгт хүмүүс зодолдож буй мэт дуу чимээ гарав. Мэдээжийн хэрэг би юун түрүүнд Жиннайд санаа зовов. Харуул цагдаад баригдсан биш байгаа? гэж бодон тэр даруй цэцэрлэг талын шёожи(*27) дэлгээд дэнлүүгээр гэрэлтүүлж харав. Цас хуримтлагдсан цайны өрөөний өмнө, цасный хүндэд дийлдэж бөхийсөн хулсны мөчрийн хажууд барилцаж авсан хоёр хүн харагдав. Гэтэл нэг нь нөгөөгөө түлхэж хаяад модны мөчрийн сүүдэр доогуур сүлжин дорхноо хашааны тийш хурдан гэгч нь зугтан одов. Цас унах чимээ, хашаа өөд авирах дуу...тэгээд эргээд анир чимээгүй болсон нь тэр этгээд хашааны нөгөө талд эсэн мэнд бууж чадсаных байлгүй. Харин нөгөөх нь араас нь хөөх шинжгүй, хувцасныхаа цасыг гөвөн миний зүг аяархан алхаж ирэв.
　　- Би байна, Амакава Жиннай байна.
Би алмайраад Жиннайгийн дөхөж ирэхийг харж зогсов. Жиннай энэ шөнө ч гэсэн нанбан нутгийн юүдэн малгай, ламын өмсгөлтэй иржээ.
　　- Нэлээд чимээ шуугиан тарьчихлаа. Зодооны дуугаар хүмүүс сэрээгүй байгаасай гээд Жиннай өрөөнд орохдоо үл мэдэг мишилзэв.
　　- Намайг сэмхэн ийшээ ирж байхад хэн нэгэн энэ шалны доогуур мөлхөн орохыг завдаж байсан юм. Тэгээд барьж аваад царайг нь харъя гэтэл зугтчихлаа.
　　Би түрүү хэлсэнчлэн санаа зовж байсан болохоор цагдаа харуул биш байгаа гэж лавлаж асуув. Гэвч Жиннай юун цагдаа, хулгайч байсан гэв. Хулгайч хулгайчаа барихыг оролдоно гэдэг – үүн шиг сонин хэрэг байх уу? Үүнд эсрэгээр Жиннай биш би муухан мишилзэв. Гэхдээ тэр яахав, мөнгө олсон эсэхийг мэдэхээс нааш тогтож суухын аргагүй байлаа. Харин Жиннай намайг амаа нээхээс өмнө байдлыг минь ойлгосон бололтой, өргөн бүсээ аажуу тайлангаа тулгын өмнө боодолтой мөнгө өрөв.
- Санаа зоволтгүй, зургаан мянган кан олсон болно. Уул нь ихэнхийг нь өчигдөр олсон боловч 200 кан дутаж байсныг өнөө шөнө авчирлаа. Энэ боодлыг авна уу. Өчигдөр хүртэл олсон мөнгийг та болон танай эхнэрт мэдэгдэлгүй энэ цайны өрөөний шалан доор нууж орхисон юм. Саяын тэр хулгайч энэ мөнгөний тухай шиншлээд энд ирсэн байх.
　　Би зүүд манан дунд мэт түүний үгийг сонсож байлаа. Хулгайч хүнээр мөнгө олж авчруулна гэдэг – танаар хэлж зэмлүүлэлтгүй яавч сайн хэрэг биш. Гэхдээ мөнгө олдох эсэхэд эргэлзэж байхдаа би сайн мууг нь бодоогүй юм. Харин нэгэнт аваад ирсэн мөнгийг ажиг ч үгүй “авч чадахгүй нь” гэж татгалзах бас аргагүй. Тэгээд ч тэр мөнгийг авахгүй бол зөвхөн би биш манай гэр бүл, бүгдээрээ гудамжинд гарч гуйлга гуйх болно. Танаас гуйя, намайг ядаж өрөвдөж үзэхийг бодоорой. Би нэг л мэдэхэд Жиннайгийн өмнө хоёр гараараа шал тулан хэлэх үггүй уйлж байлаа...
　　Түүнээс хойш хоёр жилийн хугацаанд Жиннайгийн тухай сул яриа, сураг чимээ дуулаагүй юм. Гэхдээ сүйрч дампууралгүй өдөр хоногийг эсэн мэнд элээж буй минь, бүгд Жиннайгийн ач тус тул би үргэлж түүний төлөө нууцаар эх дагина Мариад мөргөл өргөж байв. Гэтэл саяхны явдал... Амакава Жиннайг бариад Модорибаши гүүрний дэргэд толгойг нь олон түмэнд шившиг болгон тавьсан гэж амтай болгон ярьж буй бус уу? Миний гайхсаныг хэлэхийн аргагүй. Хүнээс нууцаар нулимс ч унагалаа. Гэхдээ өдий хүртэл хийж ирсэн бузар булай бүх үйлийнх нь үр гэж бодвол, тойрч гарахгүй гарцаагүй төгсгөл байлгүй дээ. Ийм олон жил тэнгэрийн хилэнд өртөлгүй эрх чөлөөтэй явсан нь харин ч эсрэгээрээ сонин гэмээр. Гэхдээ би ачийг нь өчүүхэн ч гэсэн хариулахын тулд ядаж хойд насных нь төлөө мөргөл үйлдье гэж бодоод, өнөөдөр ганцаараа Ичижёогийн Модорибаши гүүр лүү Жиннайгийн толгой харахаар явсан юм.

　　Модорибаш гүүрэнд дөхөж очиход аль хэдийн толгойн өмнө олон хүн цугласан харагдав. Хийсэн хэргийг нь бичсэн цагаан модон самбар, толгойг манах харуул – бүх юм урьдын ийм гэсгээлээс ялгагдах юмгүй. Гэвч холбоотой гурван хулсанд зоосон тэр толгой, тэр аймшигтай цус нөж болсон толгой – юу гэгч нь энэ вэ! Шуугисан олны чимээ чихцэлдээн дунд тэр хөх толгойг харангуутаа би саа дайрсан мэт болов. Тэр толгой түүний толгой биш. Амакава Жиннайгийн толгой биш байв! Тэр өтгөн хөмсөг, өндөр шанаа, ялангуяа тэр хөмсөгний хоорондох сэлэмний сорви – Жиннайтай төстэй зүйл нэг ч үгүй. Гэвч... гэнэт би нарны гэрэл, эргэн тойронд чихцэлдэх хүмүүс, хулсанд зоосон толгой – бүгд хаа нэгтээ холын ертөнц рүү урсан одох мэт аймшигт цочрол, айдаст автав. Тэр толгой Жиннайгийн толгой биш. Миний толгой ! Хорин жилийн өмнөх, Жиннайг аварсан үеийн миний толгой байв. Ясабүро! Хэл минь хөдөлсөн бол би ингэж орилох байсан. Гэвч дуу гарах нь бүү хэл хамаг бие минь халуу шатаж дагжин чичирч байлаа.
　　Ясабүро! Би зүүд зэрэглээн дунд хүүгийнхээ толгойг харж зогсов. Толгой үл ялиг гэдийсэн байдалтай, хагас аниастай зовхин доороос нүд нь намайг харсаар байлаа. Үүнд ямар учир байна?! Хүүг минь ямар нэгэн алдаа эндүүрлээс болж Жиннайд тооцоо юу? Гэвч байцааж лавласан бол биш гэдгийг нь шууд мэдэх тул тэгэж алдах учиргүй. Эсвэл Амакава Жиннай гэгч миний хүү байсан уу? Манай гэрт ирсэн хуурамч бадарч лам Жиннайгийн нэрийг зээлдэгч ондоо этгээд байсан юм уу? Үгүй ээ, тийм байх ёсгүй. Гурван өдрийн дотор, нэг ч өдөр хоцроолгүй 6 мянган кан мөнгө олж чадах хүн өргөн уудам япон оронд Жиннайгаас өөр хэн байхав? Тэгэхээр... тэр мөчид сэтгэлд минь гэнэт хоёр жилийн өмнөх цас орсон шөнө, цэцэрлэгт Жиннайтай зодолдож байсан үл таних эрийн дүр тодров. Тэр эр хэн байсан юм бол? Хүү минь байсан юм болов уу? Нээрээн, тэр хүнийг зэрвэс харсан ч гэлээ хүү Ясабүротой минь төстэй санагдаж билээ. Эсвэл энэ бүхэн сэтгэлийн минь эндүүрэл, эргэлзээ юу? Хэрвээ хүү минь байсан бол... Би гүн зүүднээс сэрэх мэт болж толгойг дахин сайтар ширтэж харав. Тэгсэн тэр хөхөрсөн, сонин маягаар суларсан уруулаас нь нэг тийм, инээмсэглэлтэй төстэй зүйл олж харлаа.
　　Хулсанд зоосон толгой инээмсэглэлээ хадгална гэвэл, та тийм юм сонсоод инээх байх л даа. Би ч мөн адил анх анзаарахдаа хоёр нүдээ хоосон юм харж байна гэж бодсон. Гэвч ахин дахин, харах тусам тэр хатсан уруул нь яриан байхгүй инээмсэглэж буй мэт. Би тэр сонин инээмсэглэлийг маш удаан ширтэж зогссон юм. Тэгтэл, нэг мэдэхнээ миний нүүрэнд ч гэсэн инээмсэглэл тодров. Гэвч инээмсэглэхтэй зэрэгцэн нүднээс минь халуун нулимс хацар түлэн урсав.
　　"Аав минь, өршөөгөөрэй" – гэж энэ инээмсэглэл чимээгүйхэн хэлж байлаа.
　　"Аав минь. Эцэг эхээ бодоогүй муу хүүгээ өршөөгөөрэй. Би хоёр жилийн өмнөх тэр цастай шөнө, гэрээс хөөж гаргасны тань төлөө уучлал гуйх гэж сэмхэн гэртээ орсон юм. Өдрийн цагт дэлгүүрийн ажилтнуудад харагдахаас ичмээр төрхтэй байсан тул шөнө болохыг хүлээгээд таны унтлагын өрөөний үүдийг тогшиж ярилцах бодолтой байлаа. Гэвч азаар цайны өрөөний шёожигийн цаана гэрэл тусч байхыг хараад айж эмээсээр дөхөж очтол гэнэт хойноос хэн нэгэн хүн үг дуугүй над руу дайрсан юм.
　　Аав минь. Дараа нь юу болсныг та мэдэж байгаа. Гэнэтийн явдалд балмагдаад би таныг харангуутаа нөгөө хүнийг түлхэж орхиод өндөр хашаа давж зугтсан. Гэвч хачирхалтай нь, тэр хүн лам төрхэй байсныг цасны гэрэлд харсан тул би араас хэн ч мөшгиж ирээгүйг нягтлаад дахин цайны өрөө рүү зориг гарган нууцаар очсон юм. Би өрөөний шёожигийн цаанаас бүх яриаг дуулсан.
　　Аав минь. Хоожёояг аварсан Жиннай бол манай гэрийн ачтан. Жиннайд ямар нэгэн аюул тохиолдвол би өөрийн амиар ч болов их ачийг нь хариулна гэж шийдсэн билээ. Энэ ачийг гэрээсээ хөөгдсөн надаас өөр хэн хариулж чадах вэ дээ. Би хоёр жил ач тусыг нь хариулах боломж хүлээсэн юм. Тэгээд – тэр боломж ийнхүү ирсэн болно. Эцэг эхээ бодоогүй энэ нүглийг минь уучлаарай. Би бүтэл муутай, муу хүү байсан ч гагцхүү гэрийнхээ ачийг хариулж чадсан. Зөвхөн энэ бодол одоо намайг тайтгаруулна."
　　Би гэртээ харих замдаа нэгэн зэрэг уйлж инээсээр хүүгийнхээ зүрх сэтгэлийг биширч байлаа. Та мэдэх байх, хүү Ясабүро маань бидэнтэй итгэл нэг тул "Поро" гэдэг нэр хүртэл хүртсэн юм. Гэвч... хүү маань азгүй байжээ. Үгүй, зөвхөн хүү минь биш. Би ч мөн адил, тэр Амакава Жиннай манай гэрийг аварч туслаагүй бол би ийм их зовлонд унах байсан гэж үү дээ. Одоо яах ч аргагүй гэлээ хэцүү байна. Гэр минь сүйрсэн нь дээр үү, хүү минь амьд байсан нь дээр үү ? ... (Гэнэт зовлонтой дуугаар) намайг аварч хайрлаач. Энэ чигээрээ бол их ачтан Жиннайгаа хүртэл үзэн ядаж магад. (.... удаан хугацаанд уйлах дуу)

　　(төгсгөл дараагийн бичлэгт)

----------------------------------------------------------------------

*23　батэрэн – загалмайтны шашны лам (португаль үгний дээр үеийн япон дуудлага)
*24　Балмад канпакү 殺生関白 – Тоётоми Хидэцүгү (1568~1595). 1591 онд Тоётоми Хидэёшид үрчлэгдэж канпакү (эзэн хааны туслахтай дүйцнэ) цол хүртсэн боловч балмад харгис авирааса ийм хочтой болжээ.
*25　фүсүта – 16~17 зууны жижиг оврын португаль усан онгоц (португаль fusta гэсэн үгний япон дуудлага)
*26　гурав дахь харуул – шөнийг нийт таван харуул буюу хэсэгт хувааж байснаас гурав дахь харуул нь 23:00~01:00 юмуу 00:00~02:00.
*27　шёожи – япон байшин барилгын гүймэл модон хаалга, гэрэл нэвтэрдэг цагаан цаас нааж бүрхсэн бөгөөд хажуу тийш гулсуулж нээнэ. Голдуу өрөө хийгээд цэцэрлэг зэрэг байшингийн дотоод, гадаад талыг зааглана.

Р. Акүтагава, Ач хариулах тухай түүх 1

　　Манайхан Акутагавагийн нэрийг янз янзаар бичих юмаа. Зарим нь (голдуу дөчөөс дээш насныхан) дассан сурснаараа оросуудын галиглах ёсоор Акутагава Рюноскэ гэж бичнэ. Япон хэлтэй хэд нь япон дуудлага ямар байна, яг тэгж бичихийг хичээнэ.  Овгийн хувьд асуудал байхгүй - Акүтагава гэж бичих нь зүйтэй. Харин нэрийг нь яах вэ? Зарим нь Рюүноскэ, зарим нь Рюноскэ, зарим нь Рюүносүкэ гээд хүн болгон өөрийн үзэмжээр "үзээд" байх шиг. За хүнийг хэлэлтгүй би ч гэсэн... Японоор хэрхэн бичдэг вэ, тэрийг нь дагана гэвэл "Рюүносүкэ" гэж бичих нь зүйтэй. Гэхдээ  "с" үсгийн дараах "ү" бараг дуудагдахгүй тул "Рюүноскэ" гэж хэлэгдэнэ. Зарим нь "ю" үсгийн дараах  "ү" үсэг ч илүү, уртаар дуудсан юм алга, "Рюноскэ" л гэж байна шдээ гэж маргана. 

　　Япон газар ус болон хүний нэрийг англиар ингэж тэгж буулгана гэж заасан нийтлэг дүрэм байдаг. Тэрийг нь Japan Times болон Global NHK ягштал баримтална. Дээхэн оросын элчинд виза авахаар очиход бид япон үгийг оросоор ингэж бичдэг гэж хүснэгт үзүүлснээ "таны нэрийг харин яах уу" гээд асууж байсансан. Сайн ч муу ч баримтлах дүрэмтэй улсууд амар шүү (япон нэрний “ш” үсгийг оросоор “с” гэж буулгана гэх мэт). Монголоор ч гэсэн ингэж тэгж бичнэ гэж нэг тийш шийдээд өгдөггүй юм байх даа...

　　Зиак, зав гарсан дээр нэг өгүүллэг орчуулав:

　　Акутагава Рюноскэ "Ач хариулах тухай түүх", 1922　　
　　Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Амакава Жиннайгийн өчил

　　Намайг Жиннай гэдэг. Овог гэснээс хүмүүс эртнээс намайг Амакава Жиннай л гэж дуудаж байх шиг. Амакава Жиннай – энэ нэрийг та ч гэсэн мэддэг юм уу? Гэвч айх хэрэггүй ээ. Намайг зартай хулгайч гэдгийг та мэднэ. Гэхдээ өнөө шөнө хулгай хийх гэж ирээгүй тул бүү сандар.
　　Японд байгаа батэрэн (*1) нарын дундаас таныг хамгийн үнэнч сүсэг бишрэлтэй, өндөр ёс суртахуунтай гэж дуулсан юм. Тиймээс над шиг хулгайч хүнтэй хэсэг зуур ч болов хамт байна гэдэг таны хувьд таатай хэрэг биш байх л даа. Гэхдээ би хүмүүсийн боддог шиг зөвхөн хулгай л хийдэг эр биш шүү. Хэзээ билээ дээ, Жюракү(*2) ордонд уригдаж байсан Рүсон Сүкэзаэмоны(*3) туслахуудын нэг нь өөрийгөө Жиннай гэж танилцуулж байсан гэлцдэг. Рикюү Коожигийн(*4) нандигнаж байсан “улаан толгойт” усны лонх - түүнийг бэлэглэсэн рэнга(*5) шүлгийн мастерын жинхэнэ нэрийг бас Жиннай гэж дуулсан юм байна. Нээрэн, хоёр гурван жилийн өмнө “Амакавагийн өдрийн тэмдэглэл” гэдэг ном бичсэн Оомүра(*6) нутгийн орчуулагчийг ч гэсэн Жиннай гээгүй бил үү? Түүнээс гадна Санжёогаварагийн зодоонд Мальдонадо(*7) ахмадын амийг аварсан тэнүүлч лимбэчин лам, Сакаи хотын Мёококүжи сүмийн үүдэнд Нанбан(*8) газрын эм зарж байсан худалдаачин... тэдний нэрийг илчилбээс Жиннай гэдэг нэг нөхөр байхаас гарцаагүй. Гэхдээ бүр чухал этгээд ч бас байнаа. Ноднин жил "Сан-Франциско" сүмд эх дагина Мариягийн хумс бүхий алтан өргөл барьсан итгэгчийн нэрийг ч гэсэн Жиннай гэж байсан юм шүү.
　　Гэвч харамсалтай нь өнөө шөнө ийнхүү үүх түүх ярьж суух зав надад алга. Ганц гуйх зүйл гэвэл Амакава Жиннай ч гэсэн эгэл жирийн олон хүмүүсээс ялгаагүй гэдэгт итгээрэй. Тийм үү? Тэгвэл ирсэн зорилгоо аль болох товч хэлье. Би нэг залуугийн сүнсний төлөө месса(*9) мөргөл үйлдүүлэхээр ирсэн юм. Үгүй, үгүй тэр миний цусан төрөл биш. Миний хутга мэсэнд өртөж амь насаа алдсан хүн ч биш. Нэр нь үү? За байз... нэрийг нь хэлж болох эсэхийг би шийдэж чадахгүй байна.
　　Хэн нэгэн эрийн төлөө, эсвэл зүгээр Пооро гэдэг япон хүний сүнсийг даатгаж мөргөл үйлдүүлж болох уу ? Болохгүй юм уу? Ойлгож байнаа... Амакава Жиннай ийм юм гуйж байхад шууд зөвшөөрөх хэцүү л дээ. За тэгвэл яахав, болсон явдлыг нэг бүрчлэн ярья. Гэхдээ амь насанд тань аюул тулгарсан ч хүмүүст ам алдахгүй гэж андгайлаарай. Та наад хар загалмайгаараа андгайлбал амлалтаа биелүүлнэ биз дээ. Үгүй, үгүй намайг өөршөөгөөрэй. (Үл ялиг инээмсэглээд) ламтан танд үл итгэнэ гэдэг хулгайч миний хэрээс хэтэрсэн хэрэг. Гэхдээ амлалтаа биелүүлэхгүй бол (гэнэт нам дуугаар) инхэрүно тамын (*10) ширүүн галд шарагдахгүй ч гэлээ та энэ насандаа үйлийнхээ үрийг үзэх болно шүү.
　　Аль хоёр жилийн өмнө, нэгэн шуургатай шөнө болсон явдал юм. Хотын гудамжинд мэдээж аль хэдийнээ хүмүүсийн хөл хөдөлгөөн тасарч, оддын гэрэлд салхины дуу л зай завсаргүй сонсогдоно. Би Кёо хотын (*11) гудамжаар бадарчин ламын дүрээр тэнэн хэсүүчилж явлаа. Кёо хотын гудамжаар тэнэн хэсүүчлэх нь тэр шөнө эхэлсэн ч хэрэг биш. Ойролцоогор таван өдөр дараалан шөнийн эхний харуул(*12) өнгөрмөгц хүний нүдэнд өртөхгүйг хичээн эргэн тойрны олон гэрийг нэг бүрчлэн сэмхэн шинжиж байлаа. Ямар зорилгоор гэдгийг хэлэх нь илүүц биз дээ... Ялангуяа тэр үед далай гатлан Марика(*13 ) руу ч юм уу аль нэг зүг аялах санаатай байсан тул мөнгө хэзээ хэзээнээс илүү хэрэгтэй байв. Би Огава гудамж даган уруудаад хэдэн харанхуй байшингийн хажуугаар өнгөрөөд замын уулзвараар эргэхдээ буланд буй томоо гэгчийн байшин мөргөж зогсов. Тэр бол Кёод хүртэл алдартай Хоожёоя Ясоэмоны гэр байв. Адилхан гадаад худалдаа эрхлэдэг ч гэлээ Хоожёояг Кадокүра(*14) мэтийн том пүүсүүдтэй эгнүүлж хараахан болохгүй л дээ. Гэхдээ л Шямүро(*15) болон Рүсон(*16) руу нэгээс хоёр усан онгоц явуулж байсан болохоор Хоожёоя энэ хавьдаа л гайгүй баян айлуудын нэг. Би тэдний гэрийг сонирхсондоо тэр хавиар эргэлдээгүй ч нэгэнт ирснийх жаал юм олж завшихыг бодов. Бас түрүүнд хэлсэнчлэн гүн харанхуй шөнө болж хүчтэй салхи ч дэгдсэн учир миний мэргэжилд таатай бүхий л нөхцөл бүрдээд байв. Би замын хажуу дахь борооны ус хураах савны ард сүрлэн малгай, таяг хоёроо нууж орхиод өндөр хашааг нь давж гарав.
　　Ингэхэд, миний тухай цуу яриаг сонссон биз дээ! Амакава Жиннай дүрсээ далдалж үл үзэгдэгч болдог гэж амтай болгон л ярих юм. Гэвч та энгийн иргэд шиг иймэрхүү дэл сул ярианд итгэдэггүй биз дээ. Би үл үзэгдэгч болж чадахгүй, чөтгөр сүнстэй ч нөхөрлөөгүй. Зүгээр, Макаод байхад португали онгоцны эмч намайг юмны учир, зүй тогтлын ухаанд сургасан юм. Тэрийг нь амьдралд хэрэгжүүлбэл том цоож онгойлгож, хүнд түгжээ тайлна гэдэг тийм ч хэцүү ажил биш. (Инээмсэглээд) өмнө байгаагүй хулгайн арга заль – энэ бүгд япон гэдэг талхлагдаагүй тариан талбайд загалмай, галт буутай хамт гадаадаас орж ирсэн биз дээ.
　　Би тэр даруй Хоожёоягийн гэрт нэвтрэн орсон авч харанхуй хонгил дөнгөж өнгөрөөд гайхан зогсов - шөнө дөлөөр нэг өрөөнөөс галын гэрэл тусахаар барахгүй хүн ярих чимээ сонсогдож байв. Сайтар эргэн тойрноо ажваас тэр нь цайны өрөөнөөс гарцаагүй. Шуурганаар цайны ёслол оо гэж би жуумалзаад сэмээрхэн тийшээ дөхөж очив. Үнэнийг хэлэхэд хүмүүсийн дуу сонсоод ажлын садаа гэж бодохоос илүү тансаг сайхан орчинд гэрийн эзэн болоод зочид нь хэрхэн наадан цэнгэж буйг сонирхъё гэж бодсон юм.
　　Дөхөж очин фүсүмагийн(*17) гадна чихээ наан чагнахад миний бодсоноор тогоонд буцалж буй усны чимээ сонсогдов. Гэвч усны чимээтэй хамт хэн нэгэн ярих, бас хэн нэгний уйлах дуу ч сонсогдов. Хэн нэгний? Дахиж лавлалтгүй эмэгтэй хүний дуу байсан л даа. Ийм том өргөөнд шөнө дөлөөр эмэгтэй хүн уйлна гэдэг яавч жирийн хэрэг биш. Би амьсгаагаа дарж, азаар дутуу хаалттай байсан фүсүмагийн завсраар өрөөний дотогш шагайж харав.
　　Дэнлүүний гэрэлд харагдах токонома(*18) дахь хуучин какэмоно(*19) , ваартай тунхуу цэцэг – бүх юм цайны өрөөний заншил ёсоор хуучны төлөв байдлыг хадгалсан харагдана. Токономагийн өмнө, яг над руу харан сууж буй өвгөн бол гэрийн эзэн Ясоэмон бололтой, нарийн хээтэй хаори(*20) өмссөн байв. Тэрээр элгээ тэврэн хөдөлгөөнгүй суух агаад хажуунаас харахад тогоонд ус буцлахыг чагнаж буй мэт. Ясоэмоны доохонтой үсээ шууж боосон боловсон байрын цэмцгэр эмгэн хөндлөн суух бөгөөд үе үе нулимсаа арчина.
　　"Гачигдаж дутагдах юмгүй гэлээ ч эднийг ч гэсэн гай зовлон тойроогүй бололтой" – ингэж бодохдоо би өөрийн эрхгүй инээмсэглэлээ. Инээмсэглэсэн маань Хоожёогийнханд муу санасандаа ч биш. Над шиг дөчин жил муу нэрээр дуудуулсан хүн бусдын, ялангуяа аз жаргалтай баян чинээлэг хүмүүсийн зовлонд өөрийн эрхгүй инээмсэглэдэг юм. (Царай нь хувирч харгис төрхтэй болоод) Тэр үед эхнэр нөхөр хоёрын зовлон гаслан надад ший жүжиг үзэж байгаа мэт сайхан санагдаж байлаа. (Доогтойхон инээмсэглээд) Гэхдээ энэ бол ганцхан миний хүн муутайнх биш байхаа. Гунигт түүх зохиолд хэн ч гэсэн дуртай байдаг биз дээ.
　　Ясоэмон хэсэг дуугүй сууснаа санаа алдан ийн хэлэв.
　　- Нэгэнт байдал ийм болсон тул уйлж турхираад юу ч өөрчлөгдөхгүй. Би маргааш дэлгүүрийнхээ ажилчдыг халахаар шийдлээ.
　　Яг тэр үед хүчтэй салхи цайны өрөөг донсолгов. Түүнээс болоод тэдний дуу сонсогдохгүй замхарч Ясоемонгийн эхнэр юу гэж хариулсныг мэдэхгүй. Гэвч, нөхөр нь толгой дохингоо хоёр гараа өвдгөн дээрээ тавиад хулсан адар өөд дээш харав. Өтгөн, өргөн хөмсөг, өндөр шанаа, ялангуяа тэр нарийвтар урт нүдний булан – харах тусам яахын аргагүй хаа нэгтээ урьд уулзсан хүний царай.
　- Ачит эзэн "Эсү Кирисүто" сама(*21) ! Эхнэр бид хоёрын сэтгэлд өөрийн хүч чадлыг хайрлаач !...
　　Ясоэмон нүдээ аньсан чигээрээ мөргөлийн үг бувтнаж эхлэв. Хөгшин нь ч нөхрийнхөө адил тэнгэрийн эзнээс ивээл гуйж буй бололтой. Би тэр үед нүд цавчилгүй Ясоэмоны царайг л ширтсээр байлаа. Хүчит салхи шуугин өнгөрөхөд миний сэтгэлд хорин жилийн тэртээх явдлын тухай дурсамж гэрэлтэж тэр дурсамжаас Ясоэмоны дүр тодров.
　　Хорин жилийн тэртээх дурсамж гэдэг нь... гэхдээ тэр тухай ярихаа больё. Юу болсныг товчхон хэлбэл, Макао руу хийсэн аялалын үеэр нэгэн япон далайчин амийг минь аварсан юм. Тэр үед бид нэр усаа солилцолгүй тэр чигээрээ салсан боловч яг одоо харж байгаа Ясоэмон яах аргагүй тэр далайчин эр мөн байв. Санаандгүй ингэж учирсанд гайхаад би нүд салгалгүй хөгшний царайг ширтсээр байлаа. Нээрэн, түүний хүчирхэг өргөн мөр, бүдүүн үетэй хуруунд нь одоо ч гэсэн шүрэн хадны далайн давалгааны хөөс, зандан модны үнэр нэвт шингэсэн мэт санагдаж байв .
　　Ясоэмон урт мөргөлөө дуусгаад эхнэртээ аяархан хэлэв:
　　- Ингээд бүгдийг тэнгэрийн эзний мэдэлд даатгалаа гэж бодох нь зүйтэй... За, ус буцалчихсан байна, хөгшиндөө аяга цай хийгээд өгөөч?
　　Харин эмгэн юу юугүй мэлтэрэх гээд байгаа нулимсаа арай ядан барьж буй бололтой, агаарт арилах мэт сул дуугаар хариулав.
　　- За... гэхдээ одоо ч гэсэн... харамсах юм...
　　- Заа, наадахыг чинь хоосон гомдол гэнэ дээ. Хоожёомарү живсэн нь ч, усан онгоц явуулахад гаргасан бүх мөнгө үгүй болсон нь ч, энэ бүхэн...
　　- Үгүй дээ, тийм юм биш. Ядаж хүү маань, Ясабүро маань одоо хамт байсан бол гэж бодоод...
　　Энэ яриаг сонсоод би дахиад л инээмсэглэв. Гэхдээ энэ удаад Хоожёоягийн золгүй явдалд баяссандаа биш, харин “эртний ачийг хариулах цаг ирлээ” гэж санасандаа баярлаж байсан болно. Надад ч гэсэн, таныг зорьж ирсэн Амакава Жиннайд ч гэсэн хүний ачийг хариулсан шиг хариулах сэтгэлийн... Гэхдээ сэтгэлийн энэ их баярыг надаас өөр хүн мэдэхгүй л дээ. (Доогтой) Үнэнийг хэлэхэд, энэ дэлхийн сайн хүмүүсийг өрөвдөх юм. Нэг ч муу үйл хийж зүрхлэхгүй тэд, хүн сайн үйл хийхдээ хичнээн их баяр баясгалан амсдгийг төсөөлөх ч үгүй биз!
　　- Юу гэнээ... Тэр золиг байхгүй нь аз л гэж мэд! - Ясоэмон гашуун дуугаар хэлээд хараагаа дэнлүү рүү шилжүүлэв.
　　- Түүний үрэн таран хийсэн мөнгө байсан бол энэ удаагийн золгүй явдлыг яаж ийгээд тэсээд гарсан ч байж магад. Тэгэж бодохоор гэрээс хөөж гаргасан минь... Ясоэмон ингэж хэлэнгүүтээ намайг олж хараад гайхан зогтусав. Гайхах нь ч аргагүй: би чимээ гаргахгүй захын фүсүмаг онгойлгосон юм. Бас болоогүй миний гадаад төрх ч гэсэн, тэнүүлч ламын нөмрөгөнд биеэ далдалж, түрүүхэн тайлж тавьсан сүрлэн малгайнхаа оронд нанбан нутгийн юүдэн малгай өмссөн байлаа.
　　- Хэн бэ, чи?!
　　Ясоэмон хөгшин ч гэлээ шалмаг гэгчийн ухасхийн босов.
　　- Надаас айх хэрэггүй. Миний нэр Амакава Жиннай. Зүгээр, зүгээр, тайван байгаарай. Амакава Жиннай хулгайч боловч энэ шөнө гэнэт ингэж ирсэн минь өөр учиртай. Би малгайгаа тайлангаа Ясоэмоны өмнө суув. Түүнээс хойш юу болсоныг надаар яриулалтгүй таамаглана биз дээ. Би Хоожёоягийн ачийг хариулахын тулд гурван өдрийн хугацаанд, нэг ч өдөр хоцроолгүй 6 мянган кан(*22) мөнгө олж өгнө гэж амласан юм.
　　Байз, хаалганы гадаа хөлийн чимээ сонсогдов уу? За, өнөө оройдоо баяртай. Маргааш юмуу, нөгөөдөр шөнө дахиад нэг удаа танайд нууцаар ирье. Их загалмай од Макаогийн тэнгэрт гэрэлтдэг ч японы тэнгэрт харагдахгүй. Би ч гэсэн тэр од шиг японоос алга болохгүй бол өнөө шөнө месса мөргөл уншуулах гэж ирсэн Порогийн өмнө буруугаа наминчилж үл чадна.
　　Яаж зугтана гэж үү? Түүнд санаа зоволтгүй ээ. Энэ өндөр цонхоор ч, тулга галын энэ том нүхээр ч дуртай газраараа дураараа гарч болно. Ганцхан зүйл хүсье - ачит Порогийн амин сүнсийг бодож энэ хэргийн тухай хэнд ч бүү хэлээрэй.

　　(үргэлжлэл дараагийн бичлэгт)

---------------------------------

　*1　батэрэн – загалмайтны шашны лам (португаль үгний дээр үеийн япон дуудлага)
　*2　жюракү – Тоётоми Хидэёшигийн (1536-1598) ордон
　*3 Рүсон Сүкэзаэмон – өмнөд орнуудтай худалдаа хийж ихээхэн хэмжээний хөрөнгө хураасан Изүми мужийн нэртэй худалдаачин
　*4 　Рикюү Кожи – Сэн-но Рикюү (1522-1591) цайны ёслолын нэрт мастер. Эхлээд Ода Нобунага, дараа нь Тоётоми Хидэёшигийн ордонд цайны ёслол хариуцаж байсан боловч 1591 онд Хидэёшигийн тушаалаар сэппүкү хийж амиа хорлосон.
　*5　рэнга – XIV~XVI зуунд дэлгэрсэн шүлгийн нэг хэлбэр
　*6　Оомүра – дундад зууны үед Оомүра даймёогийн цамхагийн дэргэд байсан бяцхан хотхон. Одоо Нагасаки мужийн хот.
　*7　Мальдонадо - Тухайн үед Нагасаки болон Хёого хотуудын боомтод голландын худалдааны усан онгоц ирдэг байсан агаад тийм нэгэн онгоцны ахмадыг хэлж буй бололтой.
　*8　нанбан – Мүромачи үеийн (1333~1573) сүүлээс Эдо үе (1603~1868) хүртэл вьетнам, тайланд, филиппин зэрэг зүүн өмнөд зүгийн орнуудыг нанбан гэж дуудаж байв.
　*9　месса -　загайлмайтны шашны католик болон лютеран урсгалын нэгэн зүйл ёслол мөргөл
　*10　инхэрүно – там (inferno гэдэг португаль үгний япон дуудлага)
　*11　Кёо хот – Кёото
　*12　эхний харуул – шөнийг нийт таван харуул буюу хэсэгт хувааж байснаас эхний харуул нь 19:00~21:00, эсвэл 20:00~22:00 хоорондох цаг заана.
　*13　Марика – Малайз
　*14　Кадокүра – тухайн үеийн японы хамгийн том худалдааны пүүс
　*15　Шямүро – Сиам
　*16　Рүсон – Филиппины арлуудын нэг болох Лусон арлын япон дуудлага
　*17　фүсүма – хатуу цаас наасан хажуу тийш гулсуулж нээдэг гүймэл модон хаалга, нэг өрөөг нөгөө өрөөнөөс зааглах үүрэгтэй.
　*18　токонома – ханан дахь босоо ховил, зураг өлгөж цэцэгтэй ваар тавих зэргээр чимэх агаад япон өрөөний зайлшгүй нэг хэсэг
　*19　какэмоно – дээд доод өнцгийг нь яс юмуу модон савханд орож бэхэлсэн урт нарийн цаас буюу торгон дээр зурсан хятад, япон уламжлалт зураг
　*20　хаори – япон эрэгтэй хүний хантааз
　*21　Эсү Кирисүто сама – Иисус Христос (дээр үеийн япон дуудлага)
　*22　кан – эдогийн үеийн мөнгөний нэгж: 1 рёо = 4000 мон, 1 кан = 1000 мон; эдогийн үед 1 рёогоор 1 коку (150кг) будаа авч байсан бөгөөд нэг хүний жилд идэх нийт будааны хэмжээг 1 кокуд тооцож байв

К. Сакёо "Авлигын тухай хуулийн төсөл"

　　Комацү Сакёо "Авлигын тухай хуулийн төсөл", 1978　　
　　 Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Сайдын царай бараан байлаа.
　　- Арга чарга алга уу? Авлига энэ янзаараа асар хурдан өсөөд байвал засгийн газар бүү хэл эрх баригч намын нэр хүнд, хүчин чадал хүртэл ганхах аюултай.
　　- Уучлаарай, өчүүхэн миний бодлоор... гээд нарийн бичиг нь ярьж эхлэв: “Авлигын жинхэнэ тоон үзүүлэлт нь, судалгааны үр дүнгээс харахад тийм ч хурдан нэмэгдээгүй бололтой. Гагцхүү баригдаж илрэх нь л ихсэж буй хэрэг юм”.
　　- Тэгвэл үгээ өөрчилье... гээд сайд ярвайв. Сүүлийн үед ил гарч баригдах хээл хахууль асар ихээр нэмэгдэж байна. Энэ янзаараа бол эрх баригч нам маш хэцүү байдалд орно.
　　- Таны хэлэх үнэн гээд нарийн бичиг толгой дохив. Тэр бүү хэл, сүүлийн үед ийм хэрэгт томоохон тушаалын хүмүүс хүртэл хамрагдах хандлагатай болж байна. Миний мэдэж буйгаар сайд таны ойры...
　　- Дуу гэм!
Сайд сандран нарийн бичгийнхээ яриаг таслаад шивнэв: “Тэр хэрэг зүгээр ээ. Арга хэмжээ авсан байгаа”.
　　- Гэвч бусад сайд болон намын удирдагч нар... Яадаг билээ. Ер нь үүнийг далимдуулан дэг журмын төлөө хэлмэгдүүлэлт боловч хийж байгаад хээл хахууль, авлигын бүх хэргийг нэг тийш цэгцэлж, хүмүүсээ шинэчлэн цэвэрлэгээ хийвэл ямар вэ?
Сайдын царай улам ярвайлаа.
　　- Хэмжээг хэтрүүлж бас болохгүй. Авлига гээд л шуугиад байх юм. Бодоод үз дээ, эрх ашиг үгүй бол яршиг ядаргааны туйл болсон улс төртэй хэн зууралдах юм бэ! Тэгвэл Япон улсад маань улс төрч үлдэхгүй шүү дээ.
Гайхалтай чадварлаг бололтой, нарийн бичгийнх нь нүд гялалзав.
　　- Тэгвэл шүүх цагдаагийн урт гар үүнээс илүү сунахаас урьтаад авлигын хэрэгт өнөөх онцгой эрхээ байнга хэрэглэдэг болговол дээргүй юу?
Гэвч сайд дургүйцсэн царай гаргав.
　　- Асуудлыг арай тэгж томсгож болохгүй. Эртээдийн усан онгоцны үйлдвэрийн хэрэгт сэжиглэгдсэнээс хойш онцгой эрх ашиглаж хэрэг таслах амаргүй болсон.
　　- Гэхдээ сайд аа... та тэр үед тэр эрхийн ачаар... гэснээ сайдын царай хувирсныг харангуутаа нарийн бичиг дуугаа хураав.
　　- Олигтойхон арга байхгүй гэж үү? Арга байхгүй юу даа... сайд уцаарлангуй хэд хэд давтаж хэлэв. Арга хэмжээ авах хэрэгтэй байна, хэрэг бишдээд байна!
　　- Тэгвэл... гэснээ нарийн бичиг суудлаа засаж, дөхөж суув. “Ер нь хээл хахууль болон шан харамж тодорхой хэмжээгээр нийгэмд тустай”
Сайд толгой дохив.
　　- Яг тийм. Хүч чадал, хичээл зүтгэлээрээ нийгэмд өндөр байр суурь эзэлсэн хүний эдлэх ёстой зүй ёсны эрх мөн.
Нарийн бичиг нь,
　　- Тийм атал болохгүй юм хийж буй мэт сэмхэн, далд нууцаар өгч авалцаж байгаад л асуудлын учир оршино гэж нухацтай хэлэв. Ерөөс нэг мөр “Авлигын тухай хууль” баталж олон нийтэд ил тод бөгөөд илэн далангүй хийдэг болговол ямар вэ?
　　- Юу гэнэ ээ ? – сайдын нүд нь бүлтийв.
　　- Авлига өгч, авлига авах нь ерөөс ичгүүртэй хэрэг биш. Гагцхүү нууцаар сэмхэн үйлдэх нь өвчний үүрийг улам гүнзгийрүүлж буй хэрэг юм. Нууцаар хийх нь пүүс компаниудын хооронд эрүүл бус өрсөлдөөн үүсгэж, асуудлыг лавшруулж байгаа билээ.
　　- Нээрээ ч авлигатай хатуу аргаар тэмцлээ гээд халж устгаж чадах биш дээ. Үүнд ямарваа нэгэн зохицуулалт шаардлагатай. Нөгөө талаас, нэгэнт өгч авалцаж байгаа юм бол бөндгөр толгойгоо ашиглаад боловсронгуй аргаар, баригдахгүйгээр хийх хэрэгтэй шүү дээ. Би хээл хахуулийн арга барилын тухай зааж сургая гэж бодож байсан шүү...
Нарийн бичиг,
　　- Зааж сургана гэдэг хоёрын хооронд гурвын дунд арга хэмжээ гэв. Асуудлыг хөндөх төдий биш бүрмөсөн шийдэхийн тулд бүгдийг ил тод болгох хэрэгтэй. Авлигын муу тал нь далдуур нууцаар хийгдэж буйд оршино. Мөн татварт хамрагдахгүй байгаа нь байдлыг хүндрүүлж байна гэв.
　　- Нээрээ ч тэр тал нь бүрхэг шүү...
　　- Тиймээс авлигын хэмжээг яамны тойм сэтгүүлд бичих замаар олон нийтэд зарлаад, өгөх авах талын аль алинд нь үлэмж их татвар ноогдуулах хэрэгтэй. Тэгэж чадваас засгийн газар өдгөө тулгараад буй хөрөнгийн эх үүсвэр олох хэцүүхэн давааг ч хөнгөхөн давж дөнгөнө.
Сайд,
　　- Авлига өгөх татвар, авах татвар... хмм... юм бүхэнд татвар оноох ёстой шүү гэж толгой дохисноо “Гайгүй санаа байна” гэв.
　　- Эрх ашгийн сонирхлыг ч үнэт хувьцаа шиг зах зээлд нээлттэй зарж худалддаг болговол ямар вэ? гээд нарийн бичиг санаагаа цааш тайлбарлав: "Эрх ашгийн зах зээл үүсгээд хэн ч авах боломжтой болгоно. “К” барилгын компаний өнөөдрийн ханш төд, “A” усны далан засах ажил төдий чинээ... гэх мэт".
　　- Наадах чинь бас дажгүй санаа байна шүү. Миний хувь ч...
　　- Авлигад өндөр, маш өндөр татвар тогтоох шаардлагатай. Харин далд авлигыг хатуугаар шийтгэж цээрлэнэ. Цаазаар авах ч юмуу, цөлөх ял оноох хэрэгтэй.
　　- Цаазаар авах аа? сайд гайхсандаа хахах шахан суув. Арай хатуудах юм биш үү?
　　- Хатуу шийтгэхгүй бол далд авлигал газар авч устгах ямар ч аргагүй болно - нарийн бичиг шийдэмгий агаад таслах аятай хатуухан хэлэв. Авлигын ардчилал, хээль хахуулийн ил тод байдлын төлөө бүхнийг нээлттэй болгох хэрэгтэй.
　　- Ямар ч байсан мэргэн санаа байна. Наад яриад байгаа “Авлигын тухай хуулийн төслөө” бэлэн болгоодох гээд сайд ширээгээ топ хийтэл алгадаад босов: “Өөр арга ч алга бололтой дог”.

　　Сайдын өрөөнөөс гарангуутаа нарийн бичиг ёжтойгоор инээв. Тэрээр өөрөөндөө буцаж ирээд туслахуудаа хөөж гаргаад утсаа ойртуулан хоёр газар руу залгаж адил агуулга бүхий юм ярив:
　　- Байна уу... би байна... Хэцүүхэн юм дуулаад нэн түрүүнд таны сонорт хүргэе... гээд нарийн бичиг нам дуугаар тайлбарлаж эхлэв. Тийм, миний мэдэхийн одоо “Авлигын тухай хууль” яригдаж байна. Энэ хуулийн агуулга нь нэг үгээр хэлбэл...
Ийнхүү хоёр газартай ярьж дуусаад нарийн бичиг хөгжүүн инээж алгаа илэв.
　　- Одоо л олзуурхмаар гоё юм эхлэх нь. Энэ хууль батлагдвал хувийн хэвшлийнхний ачаа ихсэх тул тэд хамаг хүчээр эсэргүүцэж таарна. Харин улс төрчдийн хувьд ил тодоор хээл хахууль авах боломж бүрдэх тул батлуулах гэж улайрна. Ингээд аль аль талаас “ажилласны төлөөх” хөлс надад орж ирнэ.