Асагийн тухай Аяко 1

Сайхан зав гарсан дээр Токиогийн их сургуулйн монгол хэлний багш, монгол судлаач Кимүра Аякогийн “朝青龍　よく似た顔の異邦人” номын тухай нэг хоёрыг нийлүүлж бичье гэж бодлоо. Намар уншаад сэтгэгдлээ бичих гэсэн боловч нааш цааш гүйн ажиллаж, нар жаргахаар орж ирсээр бичиг цаас наадуулж, биш ээ, PC товчлуур балбах зав ер гарсангүй... гэж чухал царай гаргаад яахав. Зав гарсан уу, залхуугаа арай хийж дийлсэн үү гэдэг асуудлыг хойш тавиад гол яриандаа орвол номны нэрийг махчилаад “Асашёорү – япон хүн шиг царайтай ч харь орны хүн” гэж орчуулж болно.

Зохиогч Кимүра Аяко монголд нийт 11 жил амьдарсан бөгөөд Төв номын сангийн өмнө байсан Сталины хөшөө буулгахыг өөрийн нүдээр харсан зэрэг Монголд өөрчлөлт шинэчлэлт дөнгөж эхэлж буй үеээс сурч, судалгаагаа хийн ажиллаж байжээ. Арваад жилийн тэртээ “Тархины тураал” нийтлэлээрээ нэлээд олон хүний дургүйг хүргэж байсан болохоор Аяког мэдэх хүн олон байх. Аса аваргын тухай, ээж аавынх нь тухай, мөн монголчуудын тухай бодол санаагаа энгийн үгээр илэн далангуй бичжээ – гэдэг бол ерөнхий сэтгэгдэл. Уншиж байхад үе үе "hehe", "kkk", "ортой л юм", "онож хэллээ", "тийм биш ээ", "арай ч тийм биш ээ", "арай ч дээ", "за юу гэж солиороод байна аа" гэж бодогдож байснаас миний сэтгэгдэл ерөнхийдөө ойлгомжтой болов уу. Гэхдээ энэ ном бол Кимүра саны хувийн бодол, сэтгэгдэл, дүгнэлт учир тэр бүгдийг нь би эсэргүүцээд юу хийх вэ. Гэхдээ эс эсэргүүцсэн ч бичсэн этгээдий тухай нэгийг бодож, хоёрыг дүгнэнэ ээ.

Хамгийн сонин санагдсан нь Аякогийн дараах дүгнэлт:

... Монгол бөхөд даян аварга, дархан аварга зэрэг цол гуншин байдаг ч “их аварга” гэх цол байхгүй. “Их аварга” гэдэг монголчууд Асашёорүүд зориулж шинээр гаргаж ирсэн цол бөгөөд утгын хувьд “аварга”, “даян аварга”, “дархан аварга” зэрэг монгол бөхийн цолноос дээгүүрт орно. Монгол бөхөд байхгүй ийм мундаг цол Асашёорүүд өгсөн явдал нь монгол түмэн сүмо бөхөд үндэснийхээ бөхөөс илүү хүндлэл үзүүлсэний илрэл мөн...

Энэ дүгнэлт сайнаар хэлбэл “зоримог ”, муугаар хэлбэл… хэхэ... хэлэхээ болилоо, өөрийн блогдоо муу үг бичээд яахав. Нэгд, олон монгол залуучууд хүчээ сорьж буй япон улсын сүмо бөхийг монголчууд хүндэлж, сонирхож үздэг нь үнэн. Гэхдээ тэглээ гээд "японы сүмод монгол бөхөөс илүү хүндлэл үзүүлсэн" хэрэг болохгүй л болов уу. Ер нь монгол бөх, япон бөх хоёрын алийг нь илүү хүндлэх вэ гэсэн харьцуулалт утгагүй санагдана, эрдэмтэн хүн ийнхүү бичсэн нь "арай ч дээ" гэж бодогдоно.

Хоёрт, “их аварга” бол “大横綱”-ийн орчуулга болохыг Кимүра сан мэдэхгүй гэж үү? 大横綱 гэдэг нь 大 буюу “том, их” гэсэн утгатай ханзыг 横綱 буюу "сүмогийн аварга" гэсэн утгатай ханзтай нийлүүлж бүтсэн үг юм. Тиймээс манайхан тэр чигээр нь “Их аварга” гэж маш зөв орчуулсан хэрэг. Жаахан далийхад “ёкозуна” буюу “аварга” гэдэг нь сүмо бөхийн дээд цол боловч нийт барилдааны тоо, хэдэн удаа ялсан зэрэг үзүүлэлтээр тухайн үеийн олон аваргуудаас 大横綱 буюу Их аваргыг албан ёсоор биш боловч тодруулдаг уламжлалтай. Эдогийн үеийн (1603-1868) их аварга гэхээр ихэвчлэн Таниказэг хэлдэг. Шёовагийн үеийн (1926-1989) дөрвөн их аварга бол Фүтабаяма, Тайхоо, Китаноүми, Чиёфүжи нар юм. Харин Хэйсэй үеийн (1989-эдүгээ) их аваргаар Таканохана, Асашёорүү хоёрыг тодруулж байв.

Кимүра сан "их аваргыг” утгын хувьд “даян аварга” болон “дархан аваргаас” дээгүүр цол гэж дүгнэж тайлбарласан нь тэнэг гэх үү, тиймэрхүү гэх үү. Мундаг монгол хэлтэйг нь мэдэх учир хэлний мэдлэгийн асуудал биш гэж бодож байна. Монгол бөхийн цол чимэгний ялгаа, цоллох ёсыг мэдэхгүй юм болов уу гэж цайруулах талаас нэг бодож үзэв. Эсвэл монголчууд япон бөхийг монгол бөхөөс илүү эрхэмлэнэ гэх сонин таамгаа ийм сонин аргументаар батлахыг оролдов уу... гэж хардах талаас ч бас бодож үзэв. Бүү мэд гэхдээ. Ямар ч байсан мангар л дүгнэлт байна. 

Хамгийн сонирхолтой санагдсан нь:

...Би монголд байхдаа байнга монголоор ярьж, монгол хоол идэж, монгол хүмүүсийн дунд байсан атлаа япон хүн шиг аашилж, биеэ япон хүн шиг авч яваад зогсоогүй эргэн тойрныхоо хүмүүсийг хүртэл япон хүн шиг байхыг шаардаж, намайг ойлгож дэмжихийг тулгаж байсан. Тиймээс "чи Япон биш Монголд байна", "нутагтаа харь" гэж найзууддаа хэлүүлж ч хүртэл үзсэн. Миний Монголд уусахыг хүсэх сэтгэл, япон хүн шиг биеэ авч явах хоёр зөрөлдөж буйг би тэр үед яагаад ч юм ойлгоогүй. Тэр бүхэн залуу халуун насны алдаа байсныг одоо ойлгох ч харамсах зүйл алга. Аса ч гэсэн Японд байсан атлаа монгол хүний зангаар авирлаж, япон ёсыг үл тоомсорлож үргэлж Монголд байгаа юм шиг байсан. Тэглээ гээд буруудсан юм алга. Харин ч эсрэгээр сүмо бөхөд гаргаж болох амжилтын оргилд хүрсэн. Би ч мөн адил. Хийе гэсэн бүхнээ хийж, хүрье гэсэн зорилгодоо хүрсэн. Бид хоёр хоёюулаа зөрүүд гэмээр өөрийнхөөрөө байсан, тухайн орныхоо соёлд урсаж уусаагүй... тэглээ гээд буруудсан юм алга л байна...　　

かなりうけた・・。

Би ч гэсэн Аса, Аяко хоёроос үлгэр жишээ авбал амжилтанд хүрэх ч юм билүү...гсн.

Хамгийн тэнэг санагдсаныг дараагийн тэмдэглэлд бичье. Гэхдээ уншаагүй хүмүүс битгий буруугаар ойлгоорой. Монголчуудыг ер нь бол гайгүй сайн магтсан байна лээ. "Япон хүн яаж ажиллаж амжилтанд хүрэхийг бодож байхад монгол хүн яаж юу ч хийхгүйгээр амжилтанд хүрэхийг бодож байдаг" гэх хэсэг бол саваачихна... хэхэ.

Ерөнхийд нь дүгнэбэл Кимүра сан монгол түмний сэтгэлгээ, Асашеорүүгийн байр суурийг аль болох эерэгээр, эвтэйгээр япон хүмүүст ойлгуулья гэсэн сэтгэл нь баярлууштай. Даанч Асаг "сайнаар харуулж" зөвтгөх гэсэндээ нэлээд хэсэгт монгол хүмүүсийг хөөрхөн хийчихсэн, эсвэл хальт гутаачихсан, эсвэл шууд доромжилчихсон байна лээ. "Энэ Аса ганцаараа ийм ярваа биш, монголчууд чинь бүгдээрээ нэг иймэрхүү ярваа байхгүй юу даа" хэмээн учирлан тайлбарлаж "ондоо соёл, заншил бүхий монголчуудыг япончуудад ойлгуулах" байдлаар Асаг өмөөрч байгаа нь ярваа л санагдсан, надад лав.