Зохиолчдын хөрөг 3

5. Хино Ашихэй

Хятадад дайтаж байсан. Дайны дараа цэргийнхний хариуцлагыг нийтээрээ шүүж эхлэхэд "уран зохиолчийн дайны хариуцлагад" унаж ажлаасаа огцорч байсан. Дайны үеийн тэмдэглэлүүд нь сонирхолтой бас нэлээд юм бодууштай. "Газар болон цэрэг" бил үү... мартчихаж, нэг тиймэрхүү нэртэй зохиолын тухай залхуу хүрэхгүй бол дараа...



Хаяши Тадахико:
"Хиногийн Кюүшү арлын Вакамацү дахь гэрт би нэлээд олон удаа зочилж дайлуулж цайлуулж байв. “Очлоо шүү” гээд утсаар ярихад Хино шууд хариу цахилгаан илгээдэг заншилтай. Бүр хаа намаагүй аялж яваад буусан газрыг асууж сураглаж олоод цахилгаан илгээнэ. Ямар сайндаа “цахилгаан уран зохиолч” хочтой болж байх вэ. Уртаас урт цахилгаан илгээнэ, богино цахилгаан ч илгээнэ. Хоёр гурван үг, нэг өгүүлбэрт багтааж болох юмыг “Хурдан ирээрэй ирээрэй ирээрэй хурдан ирээрэй” (「ハヤクオイデ　オイデ　オイデ　ハヤクオイデ」), эсвэл “Үтэр түргэн ирээрэй хурдан ирээрэй фүгү загас хүлээж байна шүү” (「イットキモハヤクオイデ　ハヤクオイデ　フグガマッテイルヨ」) гэх мэт маш урт цахилгаан илгээдэг байсан. Өвөрмөц. Хээгүй бүдүүн зантай ахмад шиг атлаа, маш мэдрэмтгий, зөөлөн сэтгэлтэй нэгэн байсан".

6. Накано Шигэрү

"Пролетари уран зохиолын" төлөөлөгч. Өмнөх зууны эхэн, дунд үеийн нэлээд олон япон зохиолчид энэ урсгалд хамрагдаж байлаа шдээ. Би гэхдээ сайн мэдкү л дээ... их сургуульд байхдаа гадаад оюутнуудад зориулсан япон уран зохиолын семинарт хоббитон сууж байсим. Тэгэхэд энэ хүний нэг өгүүллэг уншсан шиг санагдаад... гэхдээ өөр хүн ч байж мэднэ, мартчихаж. Ээж нь өөд болсон тухай захиа аваад их хотын буудал дээр уйлаад сууж буй хөдөөний охины тухай богино өгүүллэг. Гол нь охиныг уйлж байхад дутуу хаасан крантны ус ойрхон урсаад байдаг... буудлаар хүмүүс нааш цааш холхих ч хаачих сэтгэлтэй хүн байхгүй. Уйлж уйлж... охин босч очиж усыг хаана, тэгээд буцаж ирээд үргэлжлүүлэн уйлна. Охины нулимсаа урсгахаас өөр аргагүй байдал & крантны ус урсах хатуу паралельд “диуунннн” гэгч болсноо сайн санадаг юм.




Хаяши Тадахико:
"Өнгөц харахад Накано гуай эгэл жирийн, ааш сайтай өвгөн шиг боловч үнэндээ тун яггүй хүн шүү гэж олон хүнээс дуулсан болохоор уулзах хүртлээ элдвийг ургуулж бодоод, ерөөс санаа амар байж чадаагүй юм. Тийм учир “Гайгүй л өнгөрөөсэй” гэсэн ганцхан бодолтой гэрийнх нь үүдийг тогшиж билээ.

Харин яг уулзаад танилцахад илүү дутуу аашгүй, яриа хөөрөө нь ч алиа хөгжилтэй талдаа... тэгтлээ санаа зовох хэрэггүй байж гэж тайвширсан юм. Гэвч ийм хүн үнэн хэрэгтээ яггүй. Зөрүү үг нэгийг хэлэхэд л буруу харчих юм шиг санагдаад, ерөнхийдөө яриа хөөр бололгүй зургийг нь авсан. Ширээн дээрх юм нь үнэн замбараагүй. Замбараагүй атлаа нэг тийм “цэгцтэй замбараагүй” гэх үү дээ. Элдэв юмсын дунд хэвлэлийн газраас илгээсэн төлбөрий чек харагдсан. Өчигдөр юмуу өнөөдөр аваад тавьсан биш, багшийн ширээн дээр нэлээд хэд хоносон шиг санагдсан, тэр чек. Мөнгөний чек аваад, ширээн дээрээ тавиад тэр чигээр нь орхино... Тэс хөндлөнгийн юм сонирхол татсан тул  зургийн аппаратаа өндөрт өргөж байгаад чек харагдахаар дээрээс зургийг нь авсан юм".

7. Таками Жүн



Энэ хүнийг ёстой бүү мэд, уншиж үзээгүй зохиолч.
Шёова үеийн наяад зохиолчдын дунд хамгийн царайлаг нь байсан тул оруулчихлаа...хэхэ... ер нь япон эрчүүд хакама өмсөхөөрөө каккоо ии болж харагдахим.

Таками аймшгийн шинкэйшицү байсан гэсэн. Хаяшигийн бодлоор хөмсгөө зангидаад тамхиныхаа үнсийг унагаж буй энэ зураг шинкэйшицү чанарыг нь хамгийн сайн гаргасан гэнэ.

Зохиолчдын хөрөг 2

3. Хироцү Казүо (1891-1968)



Уулзсан эхний сэтгэгдэл – тун энгийн, ард олон дундаа гэх үү дээ, тийм хүн байсан. Гэрт нь зочлон хууч хөөрөх үедээ ёс намбыг бодоод хөлөө нугалан цэх суугаад байвал эсрэгээрээ хачин санагдахаар, би ёсыг дагах биш “ёсорхоод” байна гэх сэтгэл өөрт төрөхөөр, тийм уур амьсгал бий болгодог хүн байсан. Кимоно өмсөөд хөлөө тэвэрч юм уу, явган суугаад нэг л дулаан уур амьсгал өрөөнд бий болгоно.

Эгэл жирийн, ааш зөөлөн багш маань харин Мацүкавагийн хэрэг (*) дэгдэхэд “Хариуцлага тулгасан ажилчдын нүд гэмгүй” гээд төрөл арилжсан мэт хатуу тэмцсэн. Хэрэгт татагдсан хүмүүсийг тууштай өмөөрч, даван заалдаж, эцсийн дүнд ялалт байгуулж чадсан билээ. Өөрийн бодлоосоо буцдаггүй, итгэлийнхээ төлөө хэний ч эсрэг тэмцэж тэрсэлддэг, эцсээ хүртэл үздэг мятаршгүй зан чанарыг нь би ямар мундаг, агуу хүн вэ гэж үргэлж биширч байсан. Жинхэнэ агуу хүн гэвч хамт байхад огтхон ч “мундаг” санагдахгүй, тийм харагдахгүй далд увдистай байдаг даа.

4. Мишима Юкио (1925-1970)

　　

Тавь гаруй насны, хийж бүтээж юмны үзүүрт хүрсэн хүн гэдэг... хотын дархан ч бай, хөдөөний тариачин ч бай, тухайн ажил мэргэжлээрээ “тэргүүн эгнээнд” орох хүн гэдэг ямагт сайхан царайтай байдаг. Туулсан ажил амьдралын замнал нь нүүр царайнд нь шингэнэ гэх үү, эсвэл элээсэн нас нь сайхан намба төрх болж тогтоно гэх үү... ямар ч байсан тухайн хүний онцлог шинж, юманд хүрэхэд нөлөөлсөн агуу чанар нь арьс маханд нь шингэж илэрдэг. Би тэгж боддог юм. Тэр төрхийг нь "барьж" чадвал үнэхээр сайхан зураг авна. Зургийг нь авахдаа ийм биш тийм биш, ингэж ч биш тэгж ч биш гэж олон юм  эргүүтэн бодох хэрэг огт үгүй. Авч буй хүн “тэргүүн эгнээний” хүн бол зургийн аппаратаа алгуурхан ойртуулаад, дуу гаргалгүй ганц дарахад л хангалттай. Биеэ бүрэн дайчилж бүтээл оргилын туйлд хүрсэн хүн гэдэг төдий хэмжээний сайхан, юм өгүүлэх царайтай байдаг.

Хачирхалтай нь, Мишима Юкиогийн хувьд царай нь ерөөсөө “бүтээгүй” байсан. Миний зургийг нь авч байсан хүмүүс дундаас хамгийн “хэцүү” царайтай хүн бол яриан байхгүй Мишима. Нэр сүрийг нь нүүр царай нь гүйцэж амжаагүй гэх үү... тийм сэтгэгдлийг Мишимагаас өөр төрүүлсэн хүн үгүй билээ.

Бололцоотой айлын хүмүүжил сайтай хүү. Багаасаа бие сул, өвчлөмтгий хүүхэд байсан гэдэг. Сүүлдээ “Татэ но кай” (Бамбайн нийгэмлэг/Shield Society) мэтийн хөдөлгөөн өрнүүлж байсан ч угаасаа хүн нь өөрөө Гэрэлт Гэнжи шиг царайтай, язгууртан төрхтэй шүү дээ. Ер нь ян тан, үг ёсоо баримталдаг хүн байсан. Цаг тохироод тэнд тэдэн цагт уулзъя гэхэд болзсон цагаасаа заавал эрт очоод хүмүүстэй яриа хөөр дэлгэн хүлээдэг байсан. Ойртоод очиход өндөр царгиа дуу нь хадаад, ер нь дуугаар нь шууд танина. Энэ хариугүй турьхан биеийн хаанаас нь ийм том дуу гардаг байнаа гэх гайхширна. Гэвч тэр нь бяд муутайгаа нуун далдлах нэгэн арга байж л дээ... Том дуутай эрчүүдийг чийрэг чадалтай гэдэг боловч Мишимагийн тэр дуу хэрхэвч бяртай чадалтай биед байгалиас заяасан дуу биш байсан болов уу... Харах байдлын турь муутай Мишима нэгэн өдөр бодибилдинг сонирхож булчин шөрмөсөө хөгжүүлж эхэлсэн. Бас кэндо, бокс зэргээр ч нэлээд хичээллэсэн. Хотынхоо баяр наадам болоход шалдан нүцгэн микоши шүтээн хүртэл өргөж байсан. Өөрийнхөө биеийг нэг тойрог илүү том, илүү чадалтай мэт харуулах хүсэл хүчтэй байсан болов уу, Мишимад. Энэ нь Мишимагийн тэр ер бусын үхэлд нөлөөлсөн эсэхийг хэлж мэдэхгүй л дээ. Ямар ч байсан тэр биед өөрийнхөө биеийг хүлээн зөвшөөрөхгүй комплекс, хэт их мэрийлт байсан шиг санагдана.

----------------------------------------------------------
* Мацүкавагийн хэрэг - 1949 оны 8 сард болсон галт тэрэгний осол. Шалгалтын явцад вагон холбох боолтыг сулруулсан байсныг илрүүлсэн боловч хэрэгтэн нь олдоогүй. Энэ осол Шимоямагийн хэрэг (1949/07/05 Улсын төмөр замын компаний ерөнхий захирал алагдсан хэрэг) болон Митакагийн хэргийн (1949/07/15 хүнгүй галт тэрэг хурдтай давхиж байшин мөргөсөн осол) дараахан болсон тул "Улсын төмөр замын тайлагдаагүй гурван том хэргийн" нэг гэгдэх болсон.

Зохиолчдын хөрөг 1

Намайг залхаах ажлыг зарчмаа болгосон зарим нэг хүмүүст амласан ёсоор хагас сайнд үзсэн хөрөг зургийн үзэсгэлэнгийн тайлан тавья. Юуны түрүүнд үзэсгэлэнгийн тухай хэлж өгсөн А.М. анядаа аягүй их баярлалаа. Та шүү, таны дараа мэдээж би шүү :)

Шибүягийн "Тамхи & Давсны" музей ер нь дажгүй газар шүү. Олоод очиход амар, ороход төлбөр хямд (100 yen), мөн байнга сонирхолтой үзэсгэлэн гаргаж байдаг тул сайтыг нь үе үе шалгаж байхад гэмгүй. Anyway, хагас сайнд хар борооноор Хаяши Тадахико хэмээх Шёова үеийг төлөөлөх нэртэй фото зурагчины үзэсгэлэн үзэхээр явсан юм. Үзэсгэлэнгийн нэр нь "Photographic Works of Tadahiko Hayashi - Portraits of Showa Literati in Purple Tobacco Smoke" (「紫煙と文士たち　林忠彦写真展」)　буюу "Шёова үеийн уран зохиолчид хөх ягаан утаа мананд". Үзэсгэлэнг ийнхүү нэрлэсний учрыг ухаж бодохын хэрэггүй. Угаасаа энэ музейг JT буюу Японы хамгийн том тамхины компани ажиллуулдаг тул Хаяшигийн фото зураг дундаас зохиолчдын тамхи асааж буй, татаж буй, үнсээ хаяж буй зэрэг дан тамхитай холбоотой зургуудыг сонгож авсан гэнэ. Үзсэн хүнд үнэхээр уран зохиолч & тамхи гэдэг Улаанбаатар & утаа адил салшгүй холбоотой мэт сэтгэгдэл төрүүлнэ. Бүгд л архаг тамхичид байсан бололтой.. кк

Шёова үеийн эдгээр акул зохиолчдын нэрийг сонсоод япон хүмүүсийн төсөөлдөг дүр зураг нь ихэвчлэн Хаяшигийн авсан зургууд байдаг гэхээр мундаг байгааз. Нарийн ширийнийг хэрэв сонирхвол эндээс: http://www.jti.co.jp/Culture/museum/exhibition/2011/1201jan/01/index.html

Үзэсгэлэн даж, үзсэний дараах сэтгэгдэл өндөр, ер нь сонголт, зохион байгуулалт cool. Зураг хөргөөс гадна Хаяшигийн гэрэл зургийн тухай бодол, хүний хөрөг авах үедээ баримталдаг зарчим, зохиолчдын тухай бодол сэтгэгдлийг танилцуулсан нь сайхан байлаа. Сонирхуулж орчуулбал:

1. Дазай Осамү



Гинзад байсан Бүншүн уран зургийн галлерейн арын “Рүпан” баарыг би дайны дараа ажлынхаа холбоо барих газар болгож байнга очдог байсан юм. Тэнд нэг өдөр Ода Сакүноскэгийн зураг авч байхад эсрэг талд Анготой (Сакагүчи Ангог хэлж байна, орч) зэрэгцэн сууж байсан залуу согтоод "Хөөе, намайг аваач. Одаг л аваад байх юм. Миний зургийг бас дараач" гээд орилоод байхаар нь ядаргаатай санагдаад "Энэ орилоо согтуу одоо хэн юм" гэж хажуудах хүнээсээ асуутал  "Яг одоо мандаж байгаа Дазай Осамү. Зургийг нь авбал сонирхолтой байж мэднэ шүү" гэсэнд гайхаж орхисон юм. Тэгээд ганцхан ширхэг үлдсэн зургийн хороо (閃光粉, flash powder) "Гүй Мэлос, гүй!"-г бичсэн согтуу залууд зориулахаар шийдэв. Тэр үед өргөн өнцгийн дуран (wide angle lens) байгаагүй тул нолийн өрөөний үүдийг нээж байгаад суултуур дээрээс Дазайн зургийг авсан юм л даа. Дазай өөрөө ч зургаа авахуулснаа мэдээгүй байх.

Ода Сакүноскэгийн зургийг "Рүпанд" хэд хэдэн удаа, хэдэн арваар авсан боловч далимд нь авсан Дазайн ганц зургийг сүүлд хэдэн зуун удаа угаах хэрэг гарсан. Тэр зураг хэд хэвлэгдсэний тоог ч хэдийнээ алдчихаж. Миний авсан зураг дундаас хамгийн их хэвлэгдэж бас үнэлэгдсэн зураг гэхээр нэг л сонин санагдана. Дөчин жил өнгөрөөд байхад хүмүүс "Энэ таныг төлөөлөх зураг" гэхээр огтхон ч өсөж өөдлөөгүй мэт бодогдохоос гадна нэг л санаа зовмоор санагддаг. Ер нь, зураг хөргийн хувьд авахуулж буй "материалын" чанар чансаа, санаа сэдэв хоёр бүгдийг шийддэг болов уу. Зураг авах тал бус, авахуулж буй тал ямагт илүү хүчтэй гэдгийн баталгаа энэ. Дазайн энэ зураг шиг хачирхалтай санагдах зураг надад үгүй.

2. Кавабата Ясүнари



Кавабата багш бол нэлээд эртнээс танилцаж зургийг нь авч байсан хүмүүсийн нэг. Багшийг насан өөд болтол дөчин жилийн турш үе үе зургийг нь авах завшаан тохиож байлаа. Гэхдээ шонхор шиг нүдтэй, дув дуугүй хүн шүү дээ. Би айгаад ойртож зүрхэлдэггүй байсан. Ялангуяа эртний урлагийн бүтээл харж буй үед Кавабата багшийг дуудаж ч чадахгүй. Хөдөлгөөнгүй хэдэн цагаар ч хараад суучихдаг байсан юм. Родены "Гар" барималыг харж байхад нь аппаратны товч дарж чимээ гаргавал нэг л болохгүй мэт, ёс алдчих мэт санагдахыг яана. Зураг авах арван минутын ажил нэг цагаас ч илүү урт санагдаж, байтлаа ядардаг байлаа. Урлагийн бүтээл харж буй үед Кавабата багшийн нүд тэгтлээ ангид байсан юм.

Давжаа жижиг биетэй, туранхай, дэндүү гэмээр турьхан туранхай хүн шүү дээ. Гэтэл тэр хурц нүдийг нь харахаар амнаасаа нэг үг унагахад л намайг нэвт шувт харчих юм шиг санагдаад чичиртлээ биеэ барьж, тэвдэж сандардаг байсан. Үнэхээр сүрдмээр, аймаар хүн байсан. Айгаад ойртож зүрхлээгүй учир миний залуудаа авсан зургууд бол бүгд холоос авсан зураг юм. Агуулахын өмнө зогсож буй зураг, цэцэрлэгийн цаад буланд зогсож буй зураг гэх мэт Кавабата багшийн эргэн тойронд бөөн юм байгаа биз. Яваандаа нас нэмээд, бас багштай ч аажмаар дотно болоод дунд хэрийн зайнаас (medium shot) зураг авдаг болов.



Цэцэрлэгтээ зогсож байхад багшийн энэ зургийг авсан юм. Дөнгөж Нобелийн шагнал хүртээд маш сайхан ааштай байсан учир ойртож зүрхэлсэн болов уу. Шонхорынх шиг нүд нь гэрэлтэх агшинд товчлуур дарагдахад "Авчихлаа" гэсэн бодол зурвасхийсэн... Энэ зургийг авахын тулд дөчин жил зарцуулсан ч Кавабата багшийн мундаг нүдийг авч чадлаа гэж сэтгэл тэгэхэд маш их хөдөлж билээ.

-----------------------------------------------------------------------------------------

Хаяши Тадахико хүний хөрөг авахыг 「人物写真は相手を斬るか斬られるかの決闘」 гэж байсан гэсэн. Мундгууд нь монгол хэл рүү орчуулаарай :) Мишима болон бусад зохиолчдын тухай залхуу хүрэхгүй бол маргааш...

P.S. Хар борооноор үзэсгэлэн хамт үзсэн хүнд дашрамд талархал илэрхийлье :)

Сонголт: үйлдвэр, торго, машины дугуй

　　Япон улсын Угсаатан судлалын музей нэлээд дээхэн "XX зууны монголчууд" цуврал ном гаргасан юм. Энэ музейг гэхдээ энд тэндээс олон юм олж тавьсан байшин гэж эндүүрүүзэй. Учир нь энэ музей бол Япон улсын хамгийн том угсаатан зүй судлалын институт юм: http://www.minpaku.ac.jp/english/

　　“XX зууны монголчууд” хэмээх цуврал номыг бас Баабарын номтой андууруузай. Учир нь энэ цуврал бол “Oral history” төслийн хүрээнд социализмын үед янз бүрийн ажил хийж, янз бүрийн алба хашиж улс орныхоо бүтээн байгуулалтад хувь нэмрээ оруулсан настан бурлуудтай хийсэн ярилцлагын эмхтгэл юм. Өнөөдөр энэ номноос Аж үйлдвэрийн яамны сайдаар олон жил ажиллаж, Монгол улсад аж үйлдвэрийн салбар бий болгоход хүчин зүтгэсэн Паавангийн Дамдин гуайн ярилцлагын нэг хэсгийг толилуулъя:

　　The twentieth century in Mongolia : Interviews about the way to socialism
　　Yuki Konagaya, I. Lkhagvasuren

　　... яг энэ үеэр манай засгийн газар Японы засгийн газартай хэлэлцээр хийж Японоос дайны төлбөрт 17 сая ам. доллар авахаар болсон юм. Би дайны төлбөрт авах тэр мөнгөөр үйлдвэр байгуулах ёстой доо! гэж бодож байлаа. Яам болгон л өөртөө юм авахаар төсөл боловсруулсан юм. Тэр үед тендер зарладаггүй, тендер гэж мэддэг ч үгүй байсан. Гэхдээ одоогийнхоор бол тендер маягийн юм болж байлаа.

　　Барилгын яам цементийн үйлдвэр, шилний завод байгуулах төсөл боловсруулсан байсан. Харин Хөдөө аж ахуйн яам их сонин төсөл хийсэн байлаа. Бүх малчин өрхөд 2, 3 төрлийн торго, сум нэгдлийн дарга нарт УАЗ-469 машины дугуй өгөх төсөл хийсэн байсан. Тэр үед УАЗ-469 машины дугуй маш ховор байсан байх. Зөвлөлтийн дугуй хийдэг үйлдвэрийн ажил муудсан уу, ямар ч байсан 2-3 жилийн запас дугуйтай болох төсөл хийгдсэн байлаа. Ийм хачин төсөл хүртэл хийгдээд, тэгээд бараг тэр УАЗ-469 машины дугуй авах төсөл шийдэгдэх шахаж байлаа. Бас айл болгонд 2-3 дээлийн торго гэдэг чинь ёстой том юм шүү дээ.

　　Яамдаас гаргасан энэ хэдэн арван төсөл дотор хэрэггүй юм ерөөсөө байгаагүй. Бүгд улсад маань хэрэгтэй төсөл. Би бүх дарга нарт ноолуурын төслөө танилцуулаад яваад байсан. Зарим нь “Зүйтэй” гээд дэмжиж байна. Харин зарим нь “Тэртэй тэргүй манайх ноолуураа гадаадад гаргаад валют олж байгаа шүү дээ. Ноолуураар хийсэн бүтээгдэхүүнийг маань харин авах ч юм уу, үгүй ч юм уу. Ноолуур бол баталгаатай авна шүү дээ !” гээд дургүй байсан...

　　 ----------------------------------------------------------------------------

　　Аж үйлдвэрийн яамны төслийг Цэдэнбал дэмжснээр ноолуурын "Говь" комбинат баригдах болсон тухай хэлэх илүүц биз, хүн болгоны мэддэг түүх & мэддэг үйлдвэр учир. Ингэхэд, одоо хүн ардад хэдий хэмжээний мөнгө төгрөгийг хэрхэн яаж тараах гээд байгаа билээ... 70-аад оны малчдад дээлний торго, дарга нарт дугуй тараана гэсэн төсөлтэй төстэй юу, үгүй юу?