Хорин мутрын сар 2 (төгсгөл)

　　　/төгсгөл/

　Онгоц нисэхэд 18 цаг дутуу байлаа. Удирдлагын танхимд Лагэрссон, Фултон, Паульсэн эмч, Алексей, Ирина нар дахин цуглав.
　-　За тэгэхээр, юу ч болсон ксемедринд гар хүрч болохгүй. Би 60 кило ксемедрин авчирах тушаал авсан, би 60 кило ксемедрин авч очих болно, нэг ч грамм дутаахгүй гэж ахмадыг хэлэхэд бүгд зөвшөөрсөн байдалтай толгой дохилоо.
　-　Одоо тэгээд яах вэ? гээд эмч санаа алдав. “Мэдээлэх самбар 64 кило хэтэрсэн гэж зааж байна. Энэ илүү 64 килог олж хаяхад бидэнд 18 цаг л байна...”
　-　Бид тэр илүү 64 килог хэзээ ч, хаанаас ч олохгүй. Учир нь одоо манай хөлөг дээр нэг ч илүү юм байхгүй гэж хэлээд Лагэрссон найзуудыгаа тойруулан харсан боловч тэд асуудлын учир, уран шийдвэр бүгд зөвхөн ахмадын гарт байгаа мэт өөдөөс нь ширтэнэ.
　　　Доороос нисэгчдийн дуу сонсогдов. Тоглоом наргиан болж байсан хэд дуугаа таг хурааж, нисэгчдийн дургүйцэл бага багаар ихсэж буй нь илт.
　-　Та нар надаас юуг хүсэв? – өөдөөс ширтэх найзуудаасаа Лагэрссон ууртайгаар асуув. – Мэдээж, бүгдээрээ сугалаа татаад “Хэн анзгүй нь энд үлдэж үхнэ” гэж хэлэх хамгийн амар. Ганцаараа, золбин нохой мэт...
　　Үүнийг дөрвөн офицер дуугүй өнгөрөөж, гагцхүү яахаа мэдэхгүй бас зэмлэнгүй харцаар Лагэрссоныг хараа салгалгүй ширтэнэ.
　-　Эсвэл та нарын хэн нэг нь намайг хөлөг онгоцоо орхих ёстой гэх бодож байна уу? Мэдээж би ахмад. Ахмадын хувьд үлгэр дууриалал үзүүлэх ёстой гэсэн үг үү?
　-　Хэн ч тэгж хэлээгүй гэж Фултон дуу муутайхан дуугарав.
　-　Инээдтэй юм. Аюул нүүрлэсэн тохиолдолд хөлгийн ахмад хамгийн сүүлд хөлөг онгоцоо орхих ёстой. Харин та нарын бодлоор би түрүүлэх ёстой юу? гээд Лагэрссон эвгүй өнгөөр инээв.
　-　Арне, онгоц газардахад антиграв хаагдсан байсан. Антиграв алдагдсан биш, зүгээр гэмтсэн байж болох уу?
　-　Юу гэсэн үг вэ?
　-　Мэдээлэх самбар 64 кило илүү жин зааж байгаа ч алдаа байж болзошгүй. Бид хөөрөх гээд үзвэл ямар вэ?
　Лагэрссон хором бодсоноо “Тэгье, хөөрөх гээд үзье” гэв.
　Хорин минутын дараа Алексей хөөрөх товчлуурыг дарснаар хөлөг онгоц бүхэлдээ чичирхийлж эхэллээ. Лагэрссон альтиметрээс хараа салгалгүй зогсох агаад түгшүүрт 15 секунд үүрд үргэлжлэх мэт түүнд санагдав. Даанч хөлөг хөөрсөнгүй. Лагэрссон ууртайгаар,
　-　Ноль! Бид нэг сантиметр ч газраас хөндийрсэнгүй! гэж хашгирав.
　Бүгд дахин цуглахад ахмад Паульсен эмчээс “За, өөр ямар санаа байна?” гэж тавлах аятай лавлав.
　-　Аа одоо... хоолоо туйлдаа хүртэл сойхоос өөр арга алга. Гурав эсвэл дөрөв хоногийн дараа бид нэлээд турвал нисэж болох байх.
　-　Тэгэх боломжгүй.
　-　Өөр арга чарга алга, ахмад аа. Эсвэл бид ксемедрингүй ниснэ, эсвэл багаараа турахыг хүлээнэ.
　 -　Эмч ээ, та нислэгийн цаг, чиглэлийг эртнээс тоцоолсныг мартаад байх шиг. Нислэгээ хэд хоногоор хойшлуулбал замдаа В36 үүл буюу гарцаагүй үхэлтэй таарна. Тийм учир эсвэл 18 цагийн дараа, эсвэл 20 өдрийн дараа, үүл өнгөрөхийг хүлээж байгаад нисэх болно.
　-　Нислэгийн чиглэлийг өөрчилж болохгүй юу?
　-　Үгүй. Чиглэлээ өөрчлөхийн тулд гаригийн тойрог замд гарах хэрэгтэй. Тойрог замд гарахад хөлөг онгоц хурдаа алдана. Хурд алдаад тогтохгүй бусад эрсдэл ч нэмэгдэнэ. Эцсийн дүнд хориод хоног хоцрох болно. Хорин хоног хоцроход юу болохыг та ер төсөөлж байна уу?
　-　Төсөөлж байна! – эмч биеэ барьж чадалгүй хашгирав. – Дэлхий дээр цаг тутамд 30 мянган үхэж байна гэж та мянга дахин давтан хэлсэн! Гэлээ гээд би яах юм? Тахал дэгдсэн нь миний буруу юу?
　-　Дуугаа аядаарай!
　-　Үгүй шүү! Та миний саналыг асуусан, би асуултанд хариулж саналаа хэлж байна!

　Лагерссон дахин юм хэлэлгүй буруу харав. Тэрээр толгойгоо гудайлган тойргоор явж байснаа ганц, хоёр удаа гараа өвдтөл хөлгийн хана цохисноо “Одоо яая гэхэв” гэсэн байдалтай “За тэгвэл, хоногийн хоолны хэмжээгээ хоёр дахин бууруулъя” гэв.
　-　Тэгж болохгүй, Арне – Фултон тайван дуугаар хариулав – Хоногийн хэмжээг аль хэдийнээ хоёр дахин бууруулсан байгаа, одоо шахмал хоолноос хэдхэн кило л үлдсэн. Бид бас усны нөөцөө бодолцох хэрэгтэй.
　-　Тэгвэл 64 литр ус асга!
　-　Арне – Фултоны царай барайв – Усны нөөцөө хар л даа. Бид тэртээ тэргүй дусал болгоноо хэмнэж байна. Ус, хүчилтөрөгчөөс дахиж хасвал өөд болно л гэсэн үг.

　-　Одоо тэгээд яалтай билээ – Лагерссон амандаа бувтнаад, аргаа барсан янзтай эргэн тойрноо харав. Онгоц дээр өөр хаячихмаар юм үлдээгүй гэж үү? Гэвч удирдлагын танхимийн бүх хөшүүрэг, үлүүр, самбарыг салган авч хаясан төдийгүй онгоц доторх цутгамал биш угсармал бүх зүйлийг хэдийнээ гаргаж хаясан байлаа.

　-　Муу хар бүхэл биет! Задалж салгаж болохгүй нэг эст! – Лагэрссон аргаа барсандаа бархирч, торонд орсон араатан мэт бачимдангуй нааш цааш холхино. Гэнэт түүний харц Иринагийн өтгөн шаргал үс дээр тусахад хурц хайч урт үсийг нь туг тугаар хайчилж буй зураг толгойд нь зурвасхийн орж ирэв... Үгүй үгүй, энэ бол гарц биш, багийнхаа бүх гишүүдийг хуслаа гэхэд 200 юмуу 300 граммаас илүү гарахгүй. Гэхдээ хайчны тухай манантсан бодол өөр ондоо аймшигт дүр зураг араасаа дагуулав... Ой санааны хаанаас ч юм "Саван түрхэж байгаад ав. Авагдахгүй бол хуруунаасаа сална гэж мэдээрэй" гэсэн харгис үг орж ирэв.

-　Эмч ээ гээд Лагэрссон түдгэлзсэн аястай дуудав.
　-　Сонсож байна, ахмад аа.
　-　Эмч ээ... гэснээ Лагэрссон дахин эргэлзэж, чичирсэн хуруугаараа эрүүгээ үрэв. “Эмч ээ, хүний гар хэр хүнд вэ?”
　Санаандгүй асуултанд Паульсен цочирдож,
　-　Янз бүр. Дунджаар гурав, дөрвөн кило гэж аярхан хариулав.
　-　Эмч ээ, бидэнд таны туслалцаа хэрэг болох нээ – Лагэрссон сонин царайтай жуумалзан хэлэхэд Паульсен эмч юу ч хэлэлгүй аврал эрсэн харцаар бусдыгаа ширтэв.
　-　Эмч ээ, та хорин гар тайрч чадах уу?
　Паульсэн ууртайгаар мөрөө хавчив.
　-　Та хорин гар тайрч чадах уу?
　-　Мэдээж чадна. Гэхдээ би нэжгээд байтугай нэг ч гар тайрахгүй! Яасан ч тийм юм хийхгүй!
　-　Миний тушаалаар хийх болно! – Лагэрссон чангаар хэлж туяат буугаа гаргахад Паульсэн эмч өөрийн эрхгүй нэг алхам ухарч зогсов.
　-　Би эмч хүн! Та надад тийм тушаал буулгах эрхгүй! Үгүй гэж танд давтаж хэлье!
　-　Паульсен, та намайг ойлго л доо – Лагерссон гуйж аргадсан дуугаар хэлэв. “Бодоод бодоод бодын шийр дөрөв. Би хасаж болох 64 кило оллоо. Таны үүрэг бол тушаал биелүүлэх. Хэрэв та татгалзвал... би хүч хэрэглэхээс өөр аргагүй болно”.
　-　Бурхан минь, та чинь адгуус юм уу, аль эсвэл алдар нэр хөөсөн арчаагүй амьтан юм уу? – Паульсэн уулга алдав. “Харихад Дэлхий танд хөшөө тавина гэж мөрөөдөө юу? Мөрөөдөл чинь тэндээ хэвтэнэ, ийм юмны төлөө мөрдлөг үүсгэдэг юм...”
　-　Одоо боллоо! – Лагэрссон эмчийн яриаг тасалахад Фултон, Алексей, Ирина нар ахмад уруу дөхөх гэсэн боловч Лагэрссон өрсөн “Байрандаа!” гэж тушаав. 　
　-　Та нар сонсож байна уу ? Ахмад галзуурчихаж, бидний гарыг тайрах гэж байна! – Паульсэн эмчийн үгэнд Иринагийн царай нь цайж өөрийн мэдэлгүй Алексейг түшив.

　-　Хүмүүс ээ, сонс доо – Лагэрссоны дуунаас ядарч туйлдсан нь илт – Сонс доо найзууд аа, та нарыгаа өөр хэн гэх вэ... Үнэхээр би эрүүлээр сэтгэхээ больсон байх. Эсвэл эмчийн хэлснээр хямд алдар эрсэн ч байж магад... аль эсвэл өөрөө өөртөө гай уршиг тарьж байж магад. Гэхдээ энэ бүхэн дэмийн хоосон яриа бөгөөд энэ хооронд бид үнэт цагаа алдаж байна. “Ибист” ямарваа нэгэн аюул учирахгүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Та нарын амь насанд ч мөн адил. Зүгээр 20 хоногийн хожигдол байсан бол асуудлыг шийдэхэд амархан: жаахан дасгал хийж, жаал хоолоо сойход бид энэ муу Титанаас хөөрөх л байсан. Гэхдээ нэг өдөр байтугай нэг хором ч алдаж болохгүйг та нар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа – сая сая хүний амь нас дэнсэн дээр байна... Та бүхнээс хэмжээлшгүй их золиос шаардаж буйгаа би мэдэж байна. Ахмадын хувьд намайг өөрийгөө золиослох ёстой гэж бодох хүн ч байж магад, гэхдээ тэр бол шудрага биш гээд Лагэрссон хэсэгтээ дуугаа хурааснаа,

　-　Би та нарт хагас цагийн хугацаа өгье. Би нэлээд бодож бор толгойгоо гашилгасан, одоо та нарын ээлж. Ганц гар хайран байвал 64 килогоос салах ондоо арга олцгоо. Эс олдвоос бид бүгд гараа тайруулна － ахмад нэмж нухацтай хэлээд яриагаа дуусгав.

　Лагэрссон хүйтэн хөлсөө арчаад сульдан сөгдөв. Зовхи нь хүнд оргиж, нүд нь анилдаж, хараа нь манан татуулсан мэт бүрхэг болоход халуурч байна уу даа гэж бодогдов. Фултон мэдээлэх самбарыг налан хөшөө мэт хөдөлгөөнгүй зогсоно. Паульсен эмч амандаа юм бувтнаад, булангаас булан уруу унан тусах аядан алхана. Харин Ирина, Алексей хоёр бие биедээ наалдан чив чимээгүй зогсож буй харагдав.

　-　Та хэд юу бодож байгааг би мэднэ – Лагэрссон дахин ярьж эхлэв. “Хэн нэгэн уур хилэндээ над уруу дайрахад би буудахаас өөр аргагүй. Тэгвэл бүх асуудал аяндаа шийдэгдэнэ... Даанч ганц гараа золиослоход гацах хүмүүс яалаа гэж алтан амиа тийм тэнэгээр алдах гэж. Үгүй дээ нөхөд өө, энэ удаа бид бүгдээрэ хувь хувиа хүртэх болно.”

　-　Фултон... – Лагэрссон сул дуугаар дуудав – Чи сайн дураараа, гав ганцаараа энэ хараал идсэн Титан дээр үлдэж үхэж чадах уу?

2-р нисэгч дуугай хөмсгөө зангидахад,
　-　Чадах уу, Фултон? гэж Лагэрссон дахин шалгаав.
　-　Мэдэхгүй дээ, Арне... Үгүй байх аа.
　-　Тэгвэл яагаад та нар буруутгаж зэмлэсэн харцаар намайг цоолох шахан цоо ширтэнэ вэ... Бид ямар зөгий шоргоолж биш... Бид хорхой шавьжнаас долоон доор хулчгар хуурмаг хүмүүс л юм даа.

　Нүдээ анихад Лагэрссонд ар араасаа аймшигт дүр зураг харагдана. Өвчтнөөр дүүрсэн эмнэлэгүүд, ор дэр хүрэлцэхгүй эмнэлгийн үүд коридорт хэвтэх хүмүүс. Арга чарга байхгүйдээ арчаагүй доройгоо харааж зүхэх эмч нар. Хүний хүүр зөөсөн үй олон цуваа. Хайлуураас (*1) гарах үнэр утаа... аажмаар утаат үүл болон хувирснаар устаж үгүй болох хүн төрлөхтөн.

Лагэрссон хронометр цагаа харж,
　-　За, цаг дууслаа гэхэд зовнилт нам гүм бүгдийг дарж цөхрөл, айдас хөлгийг нөмрөх шиг болов.
　-　Мэдлээ гээд Паульсен эмч түрүүлж дуугарав. “Бид бишгүйдээ л нэг нэгнийгээ доромжилж, долоон үг хаялцлаа. Одоо харин ажилдаа орцгооё.”
　Паульсэн “Надад шархны боолт, олон боолт мөн гаргаж хаясан эм, эмийн хэрэгсэл хэрэгтэй” гэв. “Бас нэг туслах хэрэгтэй” гэхэд тэр даруй хэзээ ч юм анагаах ухааны сургуульд сурч байсан Жоог дуудав. Жоо харин ганцаар биш үй зайгүй үргэлж хамт явах Боб Аржитай найзтайгаа цуг ирэв.
　-　Жоо, чи судсанд тариа хийж чадах уу?
　-　Хийж л байсан, эмч ээ.

　-　Боб, чи гадагш гарах өмсгөлөө өмс. Хөлгийн гадаа хаясан юмнуудын дунд хоёр, гурван хайрцаг ороолт боолт байгаа, тэдгээрийг олоод ир. Эмчээс өөр бас юу хэрэгтэйг асуу – Лагэрссонг ийнхүү тушаахад Боб мэгдсэн байдалтай ахмадаа харж хэсэг зогсов. Хөлгөөс гарангуут үүд хаалга тас хаагдаж, энэ мөсөн цөлд орь ганцаар хоцрох мэт санагдаж өөрийн эрхгүй түүний айдас хүрнэ. Лагэрссон ч Бобын байдлыг ойлгосон бололтой. Гэхдээ “Тушаал бол тушаал” гээд хэлснээ давтахыг завдтал хажууд байсан Фултон үгийг нь тасалж “Би яваад ирье” гэв. Лагэрссоны магнай сая л нэг тэнийлээ.

　-　Фултон, чи надтай санал нийлж байна уу?

　-　Хэзээд нийлдэг шүү дээ, Арнэ.

　Лагэрссоны цээжинд хурсан хар зангилаа алга болох мэт санагдаж гүнзгий амьсгаа авав. Бодол санаа нь цэлмэж, судсаар гүйх цусны эргэлт хурдасч, бие болон сэтгэл зүрх нь сэргээд ирэх шиг болов. Лагэрссоны өрөөгөөр нааш цааш алхан тушаал буулгаж, заавар өгч, гүйцэтгэлийг нь шалгаж эхэллээ.

　Фултоныг ороолт боолт, бас бус эмчийн захисан юмтай буцаж ирэхэд Лагэрссон хөлгийн багдаа бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ удирдлагын танхимд дахин цуглахыг тушаалаа. Хэлэх үг нь товч бөгөөд тодорхой байв. Багийн гишүүд чив чимээгүй үгийг нь сонсох агаад зарим нь гайхаш тасарч амандаа ус балгасан мэт зогсоно. Гэнэт чимээ аниргүйг Клифт Ивенсийн уйлах дуу таслав. Том эр хүн бусад хүүхдүүдийн хийсэн хэргийн төлөө шийтгүүлсэн бяцхан жаалхүүг шиг уйлж,

-　Яагаад?! гэж хашгирав. Яагаад энэ ксемедринийг хаяж болохгүй юм? Ксемедриныг хаяад, эсвэл хорин хоног хүлээгээд нисье!
　-　Клифт чи эхнэртэй юу? – Клифт толгой дохив.
　-　Хүүхдүүд бий юу?
　-　Хоёр хүүхэдтэй.
　-　Тэгвэл Клифт, намайг ойлгохыг бод. Бид сарын өмнө дэлхийгээс ниссэн. Энэ хугацаанд эхнэр хүүхдүүд чинь өвдсөн бол яана?

　Клифт дахин толгой дохин, нулимсаа арчаад толгойгоо өндийлгөв. Гэвч зарим гишүүд илт хорсож дургүйцсэн харцаар ахмадыг ширтэж, хэн нэгэн дохио зангаа өгвөл дайрахад бэлэн янзтай нударгаа зангидан зогсоно. Энэ бүхэн ахмадын харцнаас мултарсангүй, тэрээр туяат буугаа гаргаж ирээд хана өөд чиглүүлэв.

　Аяндаа аймшигт тушаал дуулсаны гайхаш, айдас арилахад нисэгчдийн харцнаас уур хилэн алга болж царай нь хэвийн болов.

　-　Хамгийн эхэнд би орно – Лагэрссон намуун дуугаар ярьж эхлэв – Хамгийн сүүлд Фултон. Энэ бол та нарт үл итгэсэн хэрэг биш. Гэхдээ... илүү дутуу гарч болзошгүй зүйлээс сэргийлэх хэрэгтэй учир. Мэс заслын дараа миний бие тэрүүхэндээ өөдтэй байхгүй нь ойлгомжтой, тиймээс түр хугацаанд хөлгийн удирдлага Фултоны мэдэлд очно. Фултоны ээлж иртэл миний байдал дээрдэх байлгүй. Бусад 18 гишүүд ямар дараалалтай мэс засал хийхээ сугалаагаар шийдээрэй. Бас нэг анхааруулах зүйл: сүүлийн хүний гарыг тайрахаас өмнө хөлөг онгоц хөнгөрөөд хөөрөх боломжтой болж магад. Гэвч үүнд найдах хэрэггүй шүү. Бидний нэг биш, нэлээд биш, бид бүгд гараа тайруулах тавилантай гэдгийг санарай. Гэхдээ мэдээжийн хэрэг эмчээс бусад нь... Хорин гар гаргаж хаясны дараа л би хөөрөх товчлуур дарах болно. Туяат буугаа ч хөөрсний дараа хаяна. За ийм байна даа.

　Лагэрссон яриагаа дуусгаад багийнхаа гишүүдийг эргүүлж харахад Алексей, Ирина хоёр жаахан зайдуу бие биенийхээ гарыг тас атган зогсоно. Лагэрссон тэдэн дээр очин:

　-　Ирина, надад үнэхээр харамсалтай байна. Алексей та хоёр... гэж эхэлснээ хэлэх үг олдохгүй гацахад Алексей юу ч хариулсангүй. Ирина ч дуугүй зогсох агаад хоюулаа гунигтай боловч тайван харцаар ахмадаа харна. Лагэрссон анх танилцаж буй мэт нисэгчдийнхээ царайг харан цааш алхаж Паульсэн дээр очоод,

　-　Эмч ээ, би бэлэн. Эхэлж болно гэв.

　Багш Дэвидийг дуудаж “Уншиж дууссан уу?” гэж асуув. Дэвид ширээнээсээ босч номоо барин самбарт гарахад хацар нь улайж, нүд нь гялалзах ажээ.
　-　Яагаад Титаныг “Хорин мутрын сар” гэдгийг мэдэв үү?
　-　Мэдлээ, багш аа.
　-　Тэгэхээр, Дэвид, “Ибис”-ийн тэр нислэгээс хойш 400 жил өнгөрсөн юм. Тэр үеээс хойш сансрын нисэгчид олон жил амь биеэ хайрлалгүй ажиллаж зүтгэсний эцэст “Хүрэн мутар” одонгоор шагнуулахыг хамгийн эрхэм, нэр төртэй хэрэг гэж үздэг. Энэ бүхнийг ойлгов уу?
　-　Ойлголоо, багш аа. Харин... харин Паульсен эмч яасан бол?
　-　“Ибис”-ийн эмч үү... – Круппэн багш санаа алдав – Паульсэн эмч мөн адил олон одонгоор шагнуулж, олон түмний хүндлэл хүлээсэн юм. Харин дараа нь... зарим сурвалжид эмчийг ослоор нас барсан гэдэг, заримд нь амиа хорлосон гэдэг...
　-　Амиа хорлосон гэж үү?! Яагаад вэ, багш аа?
　-　Мэдэхгүй дээ, хүү минь. Тэр үед зөвхөн эмчийн гарыг тайрах хүн байгаагүй учраас тэр болов уу...

　Дэвид харцаа бууруулахад Круппэн багш ярьж эхлэв. Тэрээр хязгааргүй үргэлжлэх сансар огторгуйн тухай, цэнхэр Дэлхийн зовлон жаргалаас ангид мичид эрхсийн тухай, хэмжээлшгүй хол орших одон орны гайхамшгийн тухай өгүүлнэ.

　Дэвид байрандаа очиж суухад багш хичээлээ үргэлжлүүлсээр. Багшийн үл ялиг гуншаа дууг сурагчид ховсдуулсан мэт чагнан сонсоно.

　Зөвхөн Дэвид л өөрийн бодолдоо автсан байлаа. Жаалхүү маргааш гэрийнхээ даалгаврыг сайн хийж ирэх тухай бодно. Мөн дахиж одон орон судлалын хичээл дээр найзуудтайгаа ярьж үймүүлэхгүй гэж шийдэв. Гагцхүү өнөөдөр түүнд багшийнхаа яриаг сонсох ямар ч арга алга. Миний шийдвэрийг сонсоод аав минь гуних байх даа гэж бодогдов. Дэвид мэс засалч болохоо болихоор шийджээ – өнөөдрөөс эхлэн дэлхийн бөмбөрцөг түүнд дэндүү давчуу санагдана. Дээш харахад ангийн хананд өлгөөтэй огторгуйн зураг харааг нь булаав. Аажмаар эргэн тойрны эд юмс холдон алга болоход Дэвид ангидаа ганцаар үлдэж, холын оддын шидэт гялбаанд илбэдүүлэн тэдний “Нааш ир” гэж мяралзан дуудахыг харан сууна.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

*1　хайлуурь - англиар "crematorium", оросоор "крематорий". 1967 оны Дамдинсүрэн, Лувсандэндэв нарын толинд "хайлуурь" гэж орчуулсан байна. Өөр санал болгох үг байвал хэлж өгөөрэй.