Нацүмэ Соосэки "Зүүдний арван шөнө"

Нацүмэ Соосэки “Зүүдний арван шөнө” 

夏目漱石『夢十夜』より
Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)

　　Гурав дахь шөнө

　　Ийм нэгэн зүүд зүүдлэв.

　　Зургаан нас хүрэх хүүхэд үүрч явна. Лавтайяа миний хүү. Хачирхалтай нь нүд нь сохор, толгой нь мулзан ажээ. Хараагаа хэзээ алдаа вэ гэж асуутал "Аль эртнээс хө" гэж хариулав. Дуу нь хэдий хүүхдийн дуу боловч үг хэл нь том хүнийх. Надтай эн тэнцүү мэт ярих аж.

　　Баруун, зүүнээ тутрагын талбай ногоорно. Бид нарийхан жимээр явж буй. Харанхуйд хааяа дэглийний дүрс харагдана.

　　- Тутрагын талбайд ирлээ гэж ар нуруунаас хүүхэд хэлэв.

　　- Яаж мэдээ вэ? гэж эргэж харан асуутал,

　　- Дэглий дуугарч байгаа юм биш үү гэв.

　　Тэр даруй дэглий шувуу хоёр удаа дуугарах нь тэр.

　　Хэдий өөрийн хүүхэд боловч жаахан айдас төрөв. Ийм амьтан үүрч явбал үүнээс цааш юу тохиолдохыг хэн мэдлээ. Хаа нэгтээ хаячих газар байхгүй юу гэж бодон алсыг харваас харанхуйд аглаг ой сүглийн үзэгдэв. "Тэнд хаявал" гэж бодсон даруй нуруунаа хүүхэд "Хэ хэ" гэх нь дуулдав.

　　- Юунд инээгээ вэ?

　　Хүү хариулсангүй. Гагцхүү "Аав аа, хүнд байна уу?" гэж сөргүүлж асуув.

　　- Хүнд биш ээ гэж хариултал,

　　- Мөд хүнд болно гэв.

　　Би ойг чиглэн дуугүй алхлаа. Жим тутрагын талбай дундуур мурийж тахийх тул талбайгаас гарахад бэрх санж. Хэсэг алхсаны дараа жим салаалсан газар ирэв. Би салаа замын голд зогсоод түр амсхийлээ.

　　- Чулуун тэмдэг байх ёстой доо гэж жаалхүү хэлэв.

　　Нээрээн, хүний бүсэлхий хэр өндөр, найман сүн(*1) шоо дөрвөлжин чулуу байх юм. Нүүрэн талд нь "Зүүнээ – Хигакүбо, Баруунаа – Хоттабара" гэж бичсэн байна. Харанхуй атал улаан үсэг нь тодоос тод харагдана. Гүлмэрийн(*2) гэдэс лүгээ адил эвгүй өнгөтэй улаан үсэг байв.

　　- Зүүнээ явбал дээр гэж хүү тушаав.

　　Зүүн тийш харваас нөгөө ой бараан хар сүүдрээ өндөр тэнгэрийн дээрээс бидний толгой дээр унагана. Би тэрхэн зуур тээнэгэлзсэн боловч хүү "Эргэлзэх хэрэггүй" гэж нэмж хэлэв. Тиймээс арга буюу ойн зүг алхаж эхэллээ. "Хараагүй атлаа юм бүхнийг мэдээд байх юм" гэж дотроо бодон шулуун замаар ойд дөхөж иртэл нурууны ардаас хүү "Сохор байх ч хэцүү юм аа" гэв.

　　- Тийм учир чамайг үүрч явна, болоо юм биш үү.

　　- Үүрүүлснээ умартсан мэт үг хэлж байгаадаа уучлал гуйя. Гэвч хүмүүс басамжлахаар дургүй хүрэх юм. Төрсөн эцэг минь хүртэл басамжлахаар бүр ч их дургүй хүрнэ.

　　Миний нэг л эгдүү хүрэв. Бушуухан ойд аваачаад буулгаж хаях минь гэж бодон яарлаа.

　　- Та жаахан яваад ойлгоно оо. Яг л ийм үдэш байсан даа – нуруун дээрээс хүү өөрөө өөртэйгээ ярьж буй мэт өгүүлэв.

　　- Юуг тэр вэ? – би ууртай дуугаар ундууцан асуув.

　　Харин хүү "Юуг нь мэднэ биз дээ" гэж тохуурхсан янзтай хариулав. Тэгтэл нээрээн, нэг л мэдэх юм шиг санагдаж эхэллээ. Гэвч юу болох нь тодорхой бус. Гагцхүү, өнөөдрийнх шиг орой байсан санагдана. Мөн жаахан цааш явбал мэдчих мэт санагдана. Мэдвэл хэцүүдэх учир мэдэхээсээ өмнө бушуухан хүүг хаяад санаа амрах хэрэгтэй мэт санагдана. Тиймээс би алхаагаа түргэсгэв.

　　Түрүүнээс хойш бороо орж буй. Урдах зам улам харанхуй болов. Зүүд манан дунд мэт ажээ. Гагцхүү бяцхан жаалхүү нуруунаас зүүгдчихээ миний өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн бүхнийг өчүүхэн зүйлийг ч үл орхигдуулха толь адил гэрэлтүүлэн харуулна. Тийн атлаа миний хүү юм. Мөн сохор хүүхэд юм. Тэсвэрлэхийн аргагүй боллоо.

　　- Энд, энд. Яг тэр хуш модны ёроолд.

　　Бороон дунд хүүгийн дуу тов тод дуулдав. Би өөрийн эрхгүй зогслоо. Хэзээнээс юм, ойн гүнд орсон байжээ. Нэг кэн(*3) хэрийн зайнд харлах юм хүүгийн хэлснээр хуш мод бололтой.

　　- Аав аа, энэ хуш модны ёроолд байсан, тийм үү?

　　- Тийм гэж би өөрийн мэдэлгүй хариулав.

　　- Бүнкагийн (*4) тавдугаар он, луу жил байсан.

　　Нээрээн, Бүнкагийн тавдугаар оны луу жил байсан мэт санагдана.

　　- Та намайг та одооноос яг зуун жилийн өмнө алсан.

　　Түүний үгийг дуулмагц одооноос яг зуун жилийн өмнө Бүнкагийн тавдугаар оны луу жилийн ийм нэгэн харанхуй үдэш, энэ хуш модны ёроолд нэгэн сохор хүн алснаа би зурсхийн саналаа. Алуурчин байснаа ахн удаагаа мэдсэн тэр мөчид ар нуруунаа хүү гэнэт чулуун бурхан Жизоо шиг хүнд болов.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*1　сүн – 3.03 см.
*2　гүлмэр – хоёр нутагтан амьтан, англиар newt, triton, японоор 井守　гэдэг. Монголд "Сибирийн гүлмэр" гэх төрөлд хамаарах гүлмэр байдаг (Нэвтэрхий толь)
*3　кэн – уртын нэгж, 1.82 метр
*4　Бүнка – Эдогийн сүүл үед хамаарах он тооллын нэг, 1804～1818.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сонирхвол:　эхний шөнийн зүүд & зургаа дахь шөнийн зүүдийг эндээс уншаарай.

Мэнгли

Миний хамгийн дуртай яруу найрагчдын нэг нь Махтумкули. Аавын оуютан байхдаа авсан Махтумкулигийн шүлгийн түүвэр дунд сургуульд байхад "минийх" болсон санагдана... гэдэг нь миний бодол. Учир нь санаандгүй нэг ярианаас эгч бас "тоочиглосон" байсныг мэдсэн юм... кк. Тэгээд яахав дээ, "Махтумкули минийх, яагаад гэвэл би илүү дуртай", "Үгүй, үгүй, та биш би илүү дуртай", "Танд яахав Ремаркийг өгье", "Авахгүй юмуу? Аан, за тэгвэл Ремарк минийх. Бас Цвейг", "Аан? Үгүй, үгүй, ёстой тэгж ярихгүй", "Орос "Догшин жаран" минийх шүү", "Бас Түдэв гуайн "Нүүдэл суудал" романы орос орчуулга минийх" гээд ширүүхэн яриа өрнүүлж байснаа гэнэт хоёулаа аавынхаа гэрээс гараагүй байж хэдэн номыг нь хувааж авах тухай маргаж буйгаа ойлгож, баахан ичиж, ажилдаа явсан ааваасаа зовж, ярианы сэдэв уул нь "дуртай ном" байсныг бантсандаа хоёр биедээ батлахыг хичээж... Мөн болоогүй ээ, дүү бас энэ ярианд оролцох эрхтэй билүү... гэж :) Sorry, далийчихлаа. Махтумкулийг ярьж байсан шдээ.

Ингэхэд зохиолч, хот хоёрын хамгийн сайхан учрал гэвэл би О.Хэнри, Нью-Йорк хоёрыг нэрлэнэ. Зохиолч & хүүхэд гэвэл яриан байхгүй Л.Кэролл & Элис. Яруу найрагч & бүсгүй гэвэл Данте & Бэатричэ, Пушкин & Керн гээд зөндөө зөндөө, тэдний нэг нь Махтумкули & Мэнгли. Харин хоёр яруу найрагчийн учрал гэвэл миний хувьд Махтумкули, Тарковский хоёроос дээр гарах нь үгүй. Туркмен хэл мэдэхгүй учир Махтумкулийн яруу найргийг орос хэлээр, Тарковскийн орчуулгаар л сэтгэлдээ шингээсэн дээ. Дундад Азийн түүх, соёл, уран зохиолыг сонирхох болсон минь ч энэ хүнээс эхтэй.

Ингэхэд, гоо бүсгүй шалгаруулах янзан бүрийн тэмцээн "Монголын мисс", "Дэлхийн мисс", "Хорвоогийн (сэрүүднээ) мисс" гэх нэртэй байдаг даа. Үнэндээ инээдтэй санагддаг, ялангуяа монголоор "мисс" гэж бичих нь. Ийм тэмцээний мөн чанар бус зүгээр нэрнийх нь тухай ярихад, Туркменд гоо бүсгүй шалгаруулах тэмцээнийг Махтумкулийн насан туршдаа хайрлаж, тоймгүй олон шүлэг найргаа зориулсан бүсгүйн нэрээр "Мэнгли" гэж нэрлэдэг нь арай л учиртай агаад уянгатай. Махтумкулигийн Мэнглид зориулсан шүлгүүд гэдэг... ямар сайндаа хожмын нэгэн яруу найрагч "Хайр дурлалын яруу найраг арвин их ургацаа ганц Махтумкулид өглөө, түүнээс хойш хоосон талбай самнаж, энд энд тэнд унасан ширхэг буудай түүх л бидэнд үлдээд байна" гэж байх вэ дээ. Гэхдээ тэр тансаг сайхан шүлгүүд сэтгэлийн асар их энэлэл шаналлаас үүдэн төрсөн байж мэдэх юм. Махтумкули шүлгийнхээ ард "Фраги" гэж нэрээ тэрлэж байсан нь "хагацсан" гэх утгатай. Хайртай Мэнглигээсээ хагацсан, хоёр ах нь дайснуудад олзлогдож амиа алдсан, хоёр хүүгээ алдсан, өөрөө эх нутгаасаа хол олон жилийг олзонд өнгөрүүлсэн...

Ингэхэд, "ингэхэд ингэхэд" гэж байгаад зогсоо зайгүй хөврүүлэх шинжтэй. Уул нь өнөөдөр.. "Мэнгли" гэдэг нэр бүсгүйн жинхэнэ нэр биш Махтумкулийн өгсөн нэр, туркмен хэлээр "мэнгэ" гэсэн утгатайг мэдэж баярласнаа л бичиж гэж байлаа. Монгол хэлний "мэнгэ"-тэй бас ижил төстэй байгааз. Миний баярлах зүйлээ гэж.

Жич: Коммент бичсэн буянтны ачаар "Мэнгли" гэдэг нь "мэнгэт" буюу "мэнгэтэй" гэсэн утгатай үг болохыг мэдэв. Ийнхүү Мэнглигийн мэнгэний тухай Махтумкулигийн бичсэн нэгэн шүлэг улам утгатай, улам яруу болов. 

Р. Акүтагава шилдэг өгүүллэгийн түүвэр

Шуурхай мэдээ хүргэе!

Япон улсын нэрт зохиолч Р.Акүтагавагийн шилдэг өгүүллэгийн түүвэр хэвлэгдэн гарлаа. Япон хэлнээс монгол хэл рүү орчуулсан Акүтагавагийн анхны өгүүллэгийн түүвэр юм. Орчуулгын тэргүүн дэвтэртээ монгол хэлнээ орчуулагдаж байгаагүй, эсвэл хараахан олны танил болоогүй 20 өгүүллэг шилж оруулсан тул таалан соёрхоно уу :)