"Ээжийгээ даатгая" - гайхав

 

Саяхан шинэ жилээр оны шилдгүүдийг шалгаруулаад байл уу? Бусдыг даган баясагч яаж дутах вэ, өөрийнхөө “оны шилдэг элдвийг” шалгаруулж үзэв, ихэнх нь гэхдээ хувийн маш нууц зэрэглэл... гсн. Гэхдээ нэгийг хуваалцахад “оны гайхшрал” бол солонгос зохиолч Шинь Гён Сүгийн “Ээжийгээ даатгая” романы монгол орчуулга байлаа. Англи орчуулгыг нэг амьсгаагаар уншиж, хэсэгчлэн орчуулснаа блогтоо оруулж байсан болохоор солонгос хэлнээс монгол хэл рүүү орчуулсан, удахгүй хэвлэнэ гэдгийг дуулаад баярласан гэж жигтэйхэн, гарсан номыг уншаад гайхсан ч гэж жигтэйхэн. Шулуухан хэлэхэд хэцүүхэн л орчуулга болсон байна. Гэхдээ Сүрэн одоо өөрийгөө мэдэхгүй хүний орчуулгын сайн мууг ярих нь гэж бодсон бол андуураад байна, андуураад байна. Орчуулгын тухай яриа тусдаа.

Гайхсан нь гэвэл яагаад эхний нүүрнээс эцсийн хуудас хүртэл бүх анхаарлын тэмдгийг “!!” гэж бичсэн юм бол? Уул нь нэг л “!” анхаарлын тэмдэг байхад хангалттай баймаар. Ганц хоёр хүний уулга алдахыг “?!!” гэж тэмдэглэсэн нь бүр ч сонин. Тэрийг нь хараад би чинь "твиттэр, блог, фэйсбүүк уншаад байна уу, нэртэй зохиолчийн бэстсэллэр номын орчуулга уншаад байна уу?!!" гэж гайхаж байгаам. Гэхдээ яах вэ, Тэрри Пратчэт "Many exclamation marks, the sure sign of an insane mind" гэж хэлсэн билүү.

Бас хүн бодолхийлсэн, эргэлзсэн, шууд хариулж чадахгүй тээнэгэлзсэн тохиолдолд цуваа гурван цэгээр “...” тэмдэглэдэг дээ. Тэгсэн ихэнх хэсэгт 4 цэг, заримдаа 5 цэг, хааяа 6 цэг, хаа нэгтээ бүр 7 цуваа цэг тавьсан байхыг хараад би чинь өөрөө ....... болж байгаам. Орчуулагч алдаатай бичиж, редактор зөвхөн агуулгыг анхаарсан гэхэд үг үсгийн алдааг засах үүрэгтэй нэг хүн байдаг даа (англиар "corrector" гэдгийг монголоор яг юу гэх үү? Одоо "хянагч", "ариутган шүүгч" гээд янз янзаар буулгаж буй бололтой, нарийн ширийнийг хүсвэл эндээс). Хүн л болсон хойно хянагч ч гэсэн хоёр гурван алдааг анзааралгүй өнгөрсөн байж мэднэ... гэж бодмоор байгаа ч анзаараагүй анхаарлын тэмдэг, цэг, таслалын тоо даанч олон. Хуучин цагт муу үсэг өрөгчийг л зүхэх байсан байх, одоо бол бэлдэж хянасан текстээ флаш-д хуулаад хэвлэлийн үйлдвэрт өгөөд л болоо. Хэвлэх шатанд текст өөрчлөгдөнө гэж баймааргүй. Нөгөө талаас орчуулагч, редактор, ариутган шүүгч гээд гурвын гурван хүн эхнээс нь аваад дуустал хос анхаарлын тэмдэг  “!!” тавина гэж бас баймааргүй. Эсвэл гурвын гурвуулаа агуу их сэтгэлийн хөдлөлд автсан юм болов уу? Гэхдээ 260 хуудас роман шдээ.... сэтгэл хөдлөл гэхээс тувт “high” байсан гэж сэжиглэмээр тээ...тээх. Ингэхэд юу хэрэглэсим бол... мэдэхиймсэн, би бас мэдэрхиймсэн...kk

Бас ямар үнэлэмж, дүрэм, юуг баримталсны үүднээс цэгийн тоог 4,5,6,7 гэж ангилж ялгаж хэрэглэсэн юм бол? Эсвэл ангилж ялгасан юмгүй, зүгээр орчуулагчийн онгод нь олон удаа товчлуур даруулчихсан юм болов уу? Ингээд бодоод байсан чинь “оны гайхшрал” нэг мэдсэн “оны оньсого” болж хувирав. Иймхэн юмыг тааж, тайлж, тайлбарлаж чадахгүй Сүрэн нээрээ... цагтаа сонирхол байсан ч совиндоо хөтлөгдөөд цагдаагийн дээдийн мөрдөн байцаагчийн ангид элсэн ороогүйдээ л баярлав.

Гэхдээ би учиргүй хүмүүсийг буруутгах гээгүй ээ... Жишээ нь, Францын Наполеон I-ийг бүгд мэднэ тээ, европоор баахан дайтаж байгаад Оросод очоод бут цохигдож будаа болсон нөхөр байгаам. Наполеон III-ийг ч бүгд мэднэ, далийхад нэн шинэ түүхийн хичээлд түүний тухай үзэх хэрэг байсиймуу “нээх тэнэг баагий” гэдгээр л түүхэнд орсийшд. Ингэхэд Наполеон II гэж байлуу?! Хэхэ, ийм болохоороо л түүх гоё. Байгаагүйм шдээ. Франц шинэ хаантай болсныг мэдээлэх зарлага хуудсанд “Наполеон !!!” гэж бичсэнийг үсэг өрөгч андуураад “Наполеон III” гэж хэвлэсэн гэдэг. Хүмүүс “Юун III билээ?” гээд тайлбар нэхтэл ордныхон бантсандаа “Наполеон III чинь Наполеон I-ийн зээ дүү, манай шинэ хаан мундаг ёс суртахуунтай - Наполеоны төрсөн хүү нь амьд байсан бол Наполеон II болох байсим, тэгээд л өөрийгөө III гэж тунхагласан байхгүй юу” гэж тайлбарласан байгаам. Наполеон III ёс суртахуунтай байсан эсэхийг бүү мэд, байлаа ч ёс суртахуун биш хэвлэлийн алдаанаас болж нэгээс шууд гурав руу үсэрхийлсэн... гэх түүхэнд би итгэхийг хүснэ. Илүү үнэмшилтэй шдээ. Ингэхэд “Ээжийгээ даатгая” романы орчуулгад ч нэг иймэрхүү нууц нуугдаж байгаа ч юм билүү...кк

Гэхдээ л сүүлийн үед арай дэндүү гэмээр алдаатай сонин, сэтгүүл, ном олширч байнаа. Буруугаар бүү ойлгоорой, би ерөөсөө буруутгах гээгүй, харин ч олзуурхаж байгаам. Учир нь энэ бүхэн монгол түмний өгөөмөр зан чанарын илрэл байхгүй юу. Жишээ нь Сталины нэрийг “Салин” гэж андуурч бичсэн нөхөр 5 жил шоронд сууж, “Стадин” гэж бичсэн сонины редактор ажлаасаа халагдаж, “Сралин” гэж бичсэн нөхөр цаазаар авахуулж байсимшдээ. Бас “главнокомандующий” (бүх цэргийн жанжин) гэдэг үгийг ганцхан “л” үсэг гээж бичсэнээс болж Туркмен улсын "Коммунар” сонины редакци тэр чигээрээ халагдаж, үзэг цаас нийлүүлэх эрхээ 5 жилээр хасуулж байсан түүхтэй. Ааймаар байгааз... манайхан тэгэхэд “аан, алдчихжээ” гээд л болоо. Гэхдээ яахав, Сталин, социализмын цаг үетэй зүйрлээд хэрэггүй гэсэн контраргумент байж болохим...

Ингэхэд “Садар самуун библи”-ийн тухай мэдэх үү? Загалмайтны шашин шүтэгчид намайг загнахгүй шүү - 1631 онд Лондонд хэвлэгдсэн Библийг ярьж байна. Уул нь тухайн үеийн стандартаар их л дажгүй хэвлэгдсэн юм байж. Ганц гэм нь арван сургаалийн (Ten Commandment -ийг ингэж орчуулах ок?) нэгийг "Thou shalt not commit adultery" гэх байтал "Thou shalt commit adultery" гээд хэвлэчхэж. “Завхайрцгаа” хэмээн сургасан Библээс болж ихээхэн хэрэг мандаж хэвлэлийн газрын эзэд хэвлэх эрхээ хасуулж, 300 паундаар (фунт стерлинг) торгуулсан байгаам. Тэр нь өнөөгийн 33,000 паундтай тэнцэнэ гэхээр бас ч гэж чанга. Тэр үед Кэнтэрбэрийн ширээт лам ихээхэн хилэгнэж ийнхүү бичиж байж:

I knew the time when great care was had about printing, the Bibles especially, good compositors and the best correctors were gotten being grave and learned men, the paper and the letter rare, and faire every way of the best, but now the paper is nought, the composers boys, and the correctors unlearned.

Бас францын нэг сонин “Тариалангийн газар (ferma) түрээслүүлнэ. Тогтмол зөв зохистой эдэлбэл арвин ургац хураах боломжтой” гэсэн зар хэвлээд ажлын хариуцлагад татагдаж байж. Ferma-г андуураад femme (хүүхэн) гээд хэвлэчихсэний төлөө бөөн хэрүүл уруул. Иймэрхүү жишээнээс харахад гаднынхан өчүүхэн зүйлийг өөлөх өвчтэй гэлтэй, "хэл соёл" гэж сүр бадруулж ирээд сонин хэвлэлийнхэнд үнэн өршөөлгүй хандана. Одоо ч гадаадын элдэв сонин, ном хэвлэлд "үг үсэг алдлаа, уучилна уу" гэсэн залруулга явж байхим. Үнэндээ бол үсэг цаасны гарз байгаам. Манайхан шиг иймэрхүү жижиг сажиг, аахар шаахар зүйлийг үл тоох өгөөмөр сэтгэлтэй болж, өргөн хүрээтэй сэтгэх хэрэгтэй байгаам.

P.S. Энэ романы монгол орчуулгын тухай солонгос хэлний багш, орчуулагч М.Амартайвны бичсэн шүүмжийг эндээс уншина уу?
--------------------------------------------------------------------------------------------------
*1　главнокомандующий = главно + командующий = гол, ерөнхий + удирдагч
　　 гавнокомандующий = гавно (говно) + командующий = баас удирдагч
*2　"Садар самуун Библи"-н тухайн мэдье гэвэл "Adulterous Bible" эсвэл "Wicked Bible" гэж гүүгэлдээрэй.