Япон улсын Кёотогийн их сургуулийн Цөмийн реактор туршин судлах төвийн Коидэ Хироаки багшийн "原発のウソ" буюу махчилбал "Атомын цахилгаан станцын худал хуурмаг" номоос хэсэгчлэн орчуулснаа толилуулж байна.
Коидэ багш номыг нь монгол хэлнээ орчуулахыг дуртайя зөвшөөрсөнд талархал илэрхийлж, монгол түмэн цөмийн хаягдлын тухай үнэн зөв, өргөн хэмжээний мэдлэг, мэдээлэлтэй болохыг хүссэнийг энд уламжилъя.
Коидэ багш ахлах ангиа төгсөхдөө цөмийн энергийг энхийн зорилгоор ашиглахад хувь нэмрээ оруулахыг хүсч 1968 онд Тохокүгийн их сургуулийн цөмийн инженерийн ангид элсэн сурсан боловч цөмийн энергийг судлах тусам ач тус биш аюул хор нь илүү болохыг яс махандаа шингэтэл ойлгож мэдсэн хэмээн энэхүү номондоо бичсэн байна. Иката Атомын цахилгаан станцын (АЦС) шүүх хурал, Нингёо Тоогэгийн ураны үлдэгдлийн асуудал, JCO-гийн осол зэрэг АЦС, цөмийн энергитэй холбоотой олон осол, хэрэг гарахад Коидэ багш үргэлж эрүүл мэнд, амь насаа алдах энгийн иргэдийн талд байжээ. Цөмийн энергийн мэргэжилтний хувьд олон жилийн турш атомын цахилгаан станцын аюулыг олон нийтэд сурталчилж ирсэн хүн юм.
Ном нь маш энгийн хэллэгээр бичигдсэн тул япон хэлтэй хүмүүст уншихыг санал болгоё. Уншаад монголд АЦС хэрэгтэй эсэхийг тунгааж бодно биз дээ.
Коидэ Хироаки 小出裕章
"Атомын цахилгаан станц: үнэн худлыг өгүүлэх нь" 「原発のウソ」
... Атомын цахилгаас станц (АЦС) ажиллуулахад их хэмжээний цацраг идэвхит хаягдал гарах бөгөөд тэр хаягдлын асуудлыг орчин үеийн шинжлэх ухаанд шийдэх ямар ч арга алга. Гэхдээ хорт хаягдал зөвхөн атомын цахилгаан станцаас гарна гэж ойлгож хэрхэвч болохгүй. Уран олборлох шатнаас л их хэмжээний хаягдал хог гардаг тул цацраг идэвхит бодисын хордолт ураны уурхайгаас эхэлнэ. Уурхайн дараа ураныг боловсруулж баяжуулах үйлдвэр ч мөн адил их хэмжээний хаягдал гаргана. Сүүлийн шат буюу АЦС-ын реактор ажиллуулахад хортой хаягдал түлш их хэмжээгээр хуримтлагдана.
Өнөө үед цацраг идэвхит хог хаа сайгүй хаягдаж байна: уран олборлох уурхайд, уран баяжуулж боловсруулах үйлдвэрт, АЦС болон ураны хаягдал түлшийг дахин боловсруулах үйлдвэр зэрэгт.
Байгаль дэлхийгээ хордуулан хаяж буй энэ “цөмийн хогийн” асуудлыг нэг тийш шийдье гэвэл ямар ажиллагаа шаардлагатай вэ?
Хамгийн том асуудал нь АЦС-ын хуучирсан реактор юм. АЦС нь бурханы биш хүний л хийсэн “машин” тул хэдэн арван жил ажилласны дараа хуучирч элэгдэн ажиллагаагүй болох нь ойлгомжтой. Тэр үед АЦС нь өөрөө хамгийн том “аюултай хог” болж хувирах бөгөөд түүнийг ирээдүйд олон зуун жилийн турш хэрхэн хянаж зохицуулах вэ, яваандаа ямар асуудал гарах вэ гэдэг асуултанд үнэн хэрэгтээ хэн ч хариулж мэдэхгүй юм. Гэхдээ АЦС-ын хувьд “мэдэхгүй бол мянган үгийн таглаа" гээд орхичихож болохгүй. Яахаа мэдэхгүй ч гэлээ Фүкүшимагийн 1-р АЦС-ыг зогсооход хэд хэдэн хаягдал реактор гарч таарна. Бүх дэлхийн туршлага, мэдлэг ухааныг нэгтгэн байж энэ асуудлыг шийдэх хэрэгтэй ч яг яах вэ гэдэг тухай тодорхой хариулт өдий хүртэл олдоогүй байна.
Юуны түрүүнд ойлгоход арай хялбар асуудлыг авч үзье. Тэр нь АЦС-аас өдөр бүр маш их хэмжээгээр гарч буй “бага төвшний цацраг идэвхит хаягдлын” асуудал юм. Энэ нь цацрагийн хордолт харьцангуй бага хаягдал бөгөөд цацраг идэвхит элемент болон бодис наалдсан алчуур, ажилтны хувцас зэргээс бүрдэнэ. Одоо японд 1 жил АЦС ажиллуулахад 1000 төмөр торх “бага төвшний цацраг идэвхит хаягдал” гарч байна. 1963 онд анхны АЦС ашиглалтанд орсноос хойш хорь хүрэхгүй жилийн хугацаанд буюу 1980 оны байдлаар япон дахь ийм төмөр торхны тоо 250,000 хүрсэн байв. АЦС бүр доороо ийм хаягдал хадгалах агуулахтай бөгөөд “бага төвшний цацраг идэвхит хаягдлыг” тэнд хадгалдаг. АЦС-ын доорх энэ агуулахууд хэдий хэмжээний хаягдал багтаах вэ гэвэл, 1980 оны байдлаар нийт багтаамж нь 300,000 торх орчим байв.
Хаягдалтай торхнууд өдрөөс өдөрт, жилээс жилд нэмэгдэх тул эрчим хүчний компаниуд нэмэгдэхийн хэрээр хаягдал хадгалах агуулах барьсаар ирсэн. Гэвч хичнээн олныг барьлаа ч АЦС-ыг зогсоохоос нааш ийм хаягдал гарсаар байх тул эрчим хүчний компаниуд ацан шалаанд орсон юм. Тиймээс хэмжээг нь багасгахын тулд хаягдлыг шатаахаар шийдсэн болно. Өөрөөр хэлбэл төмөр торход лацдаж хийсэн цацраг идэвхит хаягдлын тагийг нь онгойлгож гаргаад үнс болгон шатаагаад хэмжээг нь багасгасан юм.
Ингэж шатааснаар хуримтлагдаад байсан хэдэн зуун мянган төмөр торхны тоог багасгаж чадсан хэдий ч жилээс жилд торхны тоо нэмэгдсээр 2005 оны гэхэд 700,000 хүрсэн байлаа. Тиймээс “хүчрэхгүй нь” гээд тэр их хаягдлаа эрчим хүчний компаниуд японы хойд хэсгийн Аомори мужийн Роккашо тосгонд хүлээн авахыг тулгасан болно. Одоогийн байдлаар 200,000 хаягдалтай төмөр торхыг Роккашо тосгон уруу шилжүүлээд байгаа.
Роккашё тосгонд тэр их хаягдлыг газарт хэрхэн булсан бэ гэвэл, томоохон нүх ухаад бетон цементэн агууламж барьсан юм. Агууламжид төмөр торхнуудыг өрж тавиад, дээрээс нь бетоноор таглаж эргэн тойрныг нь бетон шавраар чигжээд сүүлд нь шороогоор булсан болно. Ийм маягаар бетон агууламжийн тоог олшруулсаар ирсэн юм.
Гэвч хаягдал хийсэн торх нь төмрөөр хийгдсэн тул нэг, хоёр жил болоход зэвэрч муудна. Хаягдлын агууламж газар доор, ихээхэн чийгтэй орчинд баригдсан тул төмөр торх зэвэрч муудаж нүх гарах нь хялбар. Тэр чигээр нь орхивол цацраг идэвхит бодис гадагшлах аюултай учраас агууламжийн хажуу талд “шалгах хоолой” гэгч зүйл хийж байнга шалгаж байдаг юм. Хэдэн жил тэр хоолойг шалгаж хянах вэ гэсэн асуултын хариулт бол "300 жил". 300 жилийн турш байнга шалгаж цацраг идэвхит бодис ил гарсан тохиолдолд арга хэмжээ авна, яваандаа цацрагийн хэмжээ багасч “учир нь нэг олдоно байлгүй” гэдэг бол өнөөгийн японы Засгийн газрын тайлбар юм.
Орчуулахад тусалсан дүү Хүлэгээд баярлалаа !
--------------------------------------------------
* 1 сая жил хадгалж хянах ёстой "өндөр төвшний цацраг идэвхит хаягдлын" тухай дараагийн бичлэгт
