tag:blogger.com,1999:blog-62834342748620111662024-03-13T12:52:02.522+09:00SurenСүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.comBlogger282125tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-5054858231211622432022-09-12T01:17:00.080+09:002023-11-27T23:38:54.817+09:00Ш. Абэ & төрийн үдэх ёслол<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMzt0WOmfgnnhunYCYHAvK48xFkbWsG6udGDepaSlY72a7XhopsocJQyxjND9YwOh5w9WElDWULOQYOTAWLXpOUm6h9IAgU0Sri7IvTUQZ1f6uIeIi09a4PZJFpldG5aUj9IfOazKMs-gtQJk24INNRzDIUY1oh3bxGsgjd12349_nGAUigd7xKBJ-KQ/s272/%E5%9B%BD%E8%91%AC.png" style="display: block; padding: 1em 0px; text-align: left;"><img alt="" border="0" data-original-height="176" data-original-width="272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMzt0WOmfgnnhunYCYHAvK48xFkbWsG6udGDepaSlY72a7XhopsocJQyxjND9YwOh5w9WElDWULOQYOTAWLXpOUm6h9IAgU0Sri7IvTUQZ1f6uIeIi09a4PZJFpldG5aUj9IfOazKMs-gtQJk24INNRzDIUY1oh3bxGsgjd12349_nGAUigd7xKBJ-KQ/s320/%E5%9B%BD%E8%91%AC.png" width="320" /></a></div>
<p style="text-align: justify;">Японд өрнөж буй нэг маргаан танилцуулъя. Юу вэ гэвэл, Ерөнхий сайд асан Абэ Шинзогийн салах ёсыг 9 сарын 27-нд гүйцэтгэхээр товлосон боловч энэ тухай сонин сэтгүүл, интернэтээр нэлээд ширүүхэн үзэж байна. Уул нь 7 сардаа хэлэлцэж хэрэлдэж дуусаад 8 сарын дундуур гэхэд нэг тийш болох болов уу гэж бодож байсан юм. Гэтэл үгүй шүү, цаг дөхсөн атал улс төрчид маргасан хэвээр & хүмүүс эсэргүүцсэн хэвээр. Хэрэг явдалд шаардагдах зардлын тоо ихсэх тусам эсэргүүцэх хүмүүсийн эгнээ ч нэмэгдэж буй бололтой.</p>
<div style="text-align: justify;">Юуны түрүүнд нэр томьёоны тухай жаахан тодруулъя. Япон улсын шинэ үеийн түүхэнд гавьяа байгуулсан, улс орныхоо төлөө ихийг зориулсан, ерөнхий жанжин, ерөнхий сайд зэрэг цэрэг, төрийн өндөр алба хашсан хүнийг нас барахад улсын төсвөөс зардлыг нь гаргаж салах ёс гүйцэтгэдэг уламжлал байсан. Энэ салах ёсыг 3 ангилж болно:</div>
<br />
国 葬 улсын салах ёс<br />
国民葬 түмний салах ёс<br />
合同葬 хамтын салах ёс
<br />
<br /><div style="text-align: justify;">Абэ сайдын тухай монголоор бичсэн ганц хоёр мэдээ уншихад “улсын оршуулга” гэж орчуулсныг би хувьдаа алдаа гэж бодох боловч бичсэн эзнийг эс буруутгана. Манайхан англи мэдээ орчуулахдаа "state funeral” гэснийг үгчлэн монгол руу “улсын оршуулга” гэж буулгаж буйг ойлгож болно. Гэхдээ бичсэн юмаа жаахан шалгаж нягталдаг бол англи state funeral, япон 国葬 хоёрын утгыг ойлгож, арай өөрөөр орчуулах байсан болов уу.</div>
<br /><div style="text-align: justify;">Монголоор “оршуулга” гэвэл “нутаглуулах”, “хөдөөлүүлэх” гэсэн утга даламгайлна. Харин 国葬, 国民葬, 合同葬 тус бүрийн ханзны утга "улс+оршуулга", "ард түмэн+оршуулга", "нийлэх/хамтрах+оршуулга" мөн боловч үгийн утгын хувьд хөдөөлүүлэх ёслол буюу чандарлаж оршуулах ёслол өндөрлөсний дараа (зарим тохиолдолд бүр жилийн дараа) гүйцэтгэдэг "олон түмэн оролцсон томоохон хэмжээний салах/үдэх ёс"-ыг заадаг учир би монголоор тус бүр "улсын салах ёс", "түмний салах ёс", "хамтын салах ёс" гэж буулгана. Илүү зөв орчуулга санал болгох хүн байвал welcome.</div>
<br /><div style="text-align: justify;">Гол оршлоо үүгээр өндөрлөөд, юун тухай маргаан өрнөөд буйг бичихийн тулд эдгээр гурван салах ёсны ялгааг товч дурдъя:</div>
<br /><span style="color: #2b00fe;">
国 葬 state funeral / улсын салах ёс</span>: <br /><div style="text-align: justify;">Төрийн дээд зэргийн салах ёс, зохион байгуулагч нь Засгийн Газар буюу төр, зардлыг 100% улсын төсвөөс гаргана. Дэлхийн II дайны дараах Япон улсын түүхэнд зөвхөн Ёшида Шигэрү сайдыг нас барахад улсын салах ёс үйлдсэн ч тухайн үед эсэргүүцэн шүүмжлэх хүмүүс ч их байж. Гэхдээ тэр үед засаг барьж байсан Жиминто буюу Либерал Ардчилсан Нам (ЛАН) гэнэт шийдвэр гаргаад, гэрлийн хурдтай (7 хоногийн дотор) гүйцэтгэсэн учир олон түмэнд эсэргүүцлээ илэрхийлэх сиймхий бараг гараагүй аж. Тиймээс яах ийхийн зуургүй, хүчээр хэрэгжүүлсэн ёслол байсан гэж болох аж. </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Онцлог: 100% төрийн салах ёс учир аливаа шашинтай холбоотой бүх үйл хориотой. Шинто шүтлэг, бурханы шашны лам урьж болохгүй, ном судар уншиж болохгүй, хүж уугиулж болохгүй, лаа асааж болохгүй зэрэг аливаа шашныг санагдуулах бүхэн тас хориотой. </div>
<br /><span style="color: #2b00fe;">
国民葬 national funeral / түмний салах ёс</span>: <br /><div style="text-align: justify;">Төрийн дунд зэргийн салах ёс, зардлын ихэнхийг улсын төсвөөс гаргах боловч эрх баригч намын төсөв, олон түмний хандиваас мөн бүрдүүлнэ. Тийм учир "ард түмний оролцоотой" салах ёс гэж болно. Дайны дараа зөвхөн Сато Эйсакү сайдыг өөд болоход түмний салах ёс гүйцэтгэсэн байна.</div>
<br /><span style="color: #2b00fe;">
合同葬 joint funeral / хамтын салах ёс</span>: <br /><div style="text-align: justify;">Засгийн Газар, эрх баригч нам хоёр хамтран зохион байгуулна. Дайнаас хойш тувт ЛАН засгийн эрх барьсан учир ЗГ & ЛАН хоёрын салах ёс ч гэж болно. Зардлыг улсын төсөв & эрх баригч намын төсвөөс гаргана. Ер нь ерөнхий сайд хүнийг нас барахад хамтын салах ёс гүйцэтгэх уламжлал тогтоод удаж буй. </div>
<br /><div style="text-align: justify;">Саяхан Ерөнхий сайд асан Накасонэг нас барахад хамтын салах ёсыг 2020 оны 10 сард цар тахлын улмаас маш цомхон гүйцэтгэсэн боловч, хэдий цомхон ч гэлээ 190 сая иен буюу $1.5 зарцуулсны талыг улсын төсвөөс гаргав. Абэ сайдыг өөд болоход ЛАН 9 сарын 27-нд улсын салах ёс гүйцэтгэнэ хэмээн зарлаж, төсвөөс 250 сая иен зарцуулна гэхэд эхэндээ хүмүүс "аргагүй аргагүй" гэцгээсэн боловч хугацаа өнгөрч, шок буурах тусам "Ингэхэд, яахаараа улсын салах ёс билээ?" хэмээн тайлбар нэхэж, эсэргүүцэл илэрхийлэх нь ихсэж буй бололтой. Нэгийг анхаарууштай нь, ерөнхий сайдын алба хашсан хүнийг нас барахад заавал олон түмэн оролцсон салах ёс гүйцэтгэдэг учир, Абэгийн хувьд салах ёс хийх эсэх (0 иен гаргах уу, 250 сая гаргах уу) биш энэ гурван салах ёсны алийг гүйцэтгэх тухай маргаан өрнөөд байна л даа. Гэхдээ нарийн учрыг мэдсэн мэдээгүй "Ер нь салах ёс хэрэгтэй юу?" хэмээн эсэргүүцэх хүмүүс ч олон байна.</div>
<br /><div style="text-align: justify;">Абэгийн юуг үнэлж улсын салах ёс гүйцэтгэхээр болов гэхээр... эрх баригч намын байдал жаахан барьцгүй аж:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">1. "Орчин цагийн Япон улсын түүхэнд ерөнхий сайдын албыг хамгийн удаан (3188 хоног) хашсан" гэх боловч олон түмэн "Удсан үгүй нь хамаагүй, юу хийсэн нь хамаатай, юу хийснийг нь үнэлэхэд хараахан эрт байна" хэмээн эсэргүүцнэ. Ер нь Абэномиксийн үнэлгээ, Зуны Олимп, цар тахлын үеийн арга хэмжээ, олон улсын харилцаа, Хятад & Солонгосын байдал гээд ёстой тал талаас, янз бүрээр маргаж байгаа ч хамгийн гол нь "Эдийн засаг ийм хэцүү байхад, юмны үнэ өсөж ард түмний амьдрал доройтож байхад улсын төсвөөс ийм их мөнгө гаргаж болох уу?!" гэдэг эсэргүүцэгчдийн гол аргумент болоод байна. Хэдхэн хоногийн өмнө зардлын тоог нэмээд 1.65 тэрбум иен буюу 12 сая доллар болно гэж зарласан нь маргаанд дарь нэмсэн нь ч ойлгомжтой... </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">2. Эсэргүүцэх бас нэг шалтгаан бол улсын салах ёс үйлдэх хууль зүйн суурь байхгүйд оршино. Мэйжи, Тайшёо үеийн гавъятнуудыг Их Япон Улсын хуулийн дагуу эцсийн замд үдэж байсан бол дайны дараа өмнөх хуулийг халж, шинэ Үндсэн хууль баталж, мөн холбогдох хуулиудыг халж шинэчилсэн учир төрийн хэмжээний салан ёс гүйцэтгэх хуулийн үндэслэл байхгүй аж. "Хуулийн үндэслэл байхгүй ч тогтсон уламжлал бий" гэж зөвтгөх хүмүүс байгаа ч Засгийн Газрын зүгээс Хууль зүйн яаманд үндэслэл олохыг тушааж, хүчээр үндэслэл гаргаж ирсэнд олон хүн дургүйцэх аж → сайн мэдэхгүй ч сонин хэвлэлээр тийнхүү тушаасан гээд л шуугиад байна... үнэн л байх. </div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: left;">3. Нэмж хэлэхэд, хамтын салах ёс гүйцэтгэж үдсэн Накасонэ бол Япон улсын хамгийн дээд шагнал болох Эзэн хааны Удвал цэцгийн одонг амьд сэрүүн цагтаа гардан авсан 3 ерөнхий сайдын нэг бөгөөд олон түмэнд нэртэй хүндтэй мундаг ерөнхий сайд байсныг дурдах нь зүйтэй (бусад ерөнхий сайдыг нас барсных нь дараа энэ одонгоор шагнасан бөгөөд Абэг ч мөн удахгүй шагнах байх). Дурдах шалтгаан бол, Абэгийн тухайд улсын салах ёс хийхээр шийдсэн нь хэн хүн хүлээн зөвшөөрөх түс тас үнэлгээ биш "Абэ сайд Накасонэг давах болов уу" гэх нэгэн намын ихэхэн субъеквив <i>мэдрэмж</i>, <i>баримжаанд</i> тулгуурлаж байна гэсэн шүүмжлэлд оршино. Нөгөөтэйгүүр "ян тан хэлдэггүй", "бөөрөнхийлдэг" гэдгээрээ алдартай Кишида сайд гэнэт шийдмэг хөдөлсөн нь нэгийг илтгэж, ямартаа ч 保守的 буюу консерватив бүлгийн дэмжлэг хүчтэй байсныг харуулна. </div>
<br />
Нэг иймэрхүү.
<br />
<br />
--------------------------------------------------------------------------------------------
<br />
<br />
P.S.
<br />
<br />
国 葬: Төрийн үдэх ёслол<br />
国民葬: Түмний үдэх ёслол<br />
合同葬: Хамтын үдэх ёслол<br />
<br />
гэж орчуулж бас болох юм.<br />
<br />Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-6547053513888678722021-10-11T00:31:00.005+09:002021-10-17T23:57:57.654+09:00Italia<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-8ym1oytKdWY/YWMGf031c_I/AAAAAAAAC_c/2hfdMMdRPaEzIVmJ4hb28l7PDg42t0A4wCLcBGAsYHQ/s960/Locorotondo.jpg" style="display: block; padding: 1em 0px; text-align: left;"><img alt="" border="0" data-original-height="460" data-original-width="960" src="https://1.bp.blogspot.com/-8ym1oytKdWY/YWMGf031c_I/AAAAAAAAC_c/2hfdMMdRPaEzIVmJ4hb28l7PDg42t0A4wCLcBGAsYHQ/s600/Locorotondo.jpg" width="600" /></a></div><div style="text-align: justify;">Полтора года, как началась вся эта ковидная канитель и сейчас у меня недостаток всего в организме – солнца, неба, ветров, облаков, гор, морей, ну и понятное дело, движения и ходьбы, а также, наверное, витаминов и минералов. А впрочем, ладно, уж как-нибудь перетопчусь год-другой без всего этого. Авось не пропаду, кое-как выкручусь и буду жить дальше.</div><div style="text-align: justify;">
<br />
Хотя не знаю, не уверена... у меня же еще хронический недостаток Италии во всем теле. Италии не хватает катастрофически – во всех уголках, закоулках и трещинках. И даже невидимые глазу чакры вопиют – подайте воды, то бишь Италию! И если этот недостаток не восполнить в ближайший год, боюсь, организм откажется функционировать. Одним словом – хочу в Италию!</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">
A year and a half of this pandemic, and now I have all kinds of deficiencies in my body. I have a serious sun deficiency, followed by a deficiency of the wind, clouds, mountains and oceans. Then comes the sore deficiency of movement and walking, and I probably have a deficiency of vitamins and minerals as well. But well, I think I can wait out a year or two without all of this.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">
Still, sometimes I am not sure if I can survive any longer because I also have a chronic lack of Italy in my whole body. Italy is lacking in all its corners, nooks and crannies. Even the invisible chakras are crying out and begging for Italy. And if this essential deficiency is not filled any time soon, I am afraid I won't be able to function anymore. In short – I want to go Italy!</div>
<br />
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-34914227999350263392021-09-27T01:30:00.020+09:002023-11-27T23:26:28.551+09:00Ч. Бат-Уянга "Анидча" шүлгийн түүвэр<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-Ft7YC9kIupQ/YVCfggNoS1I/AAAAAAAAC-4/CXH2paQFkwYpHQK5MmdDkiLCGur9_i6GwCLcBGAsYHQ/s959/%25D0%259D%25D0%25B0%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580.jpg" style="display: block; padding: 1em 0px; text-align: left;"><img alt="" border="0" data-original-height="951" data-original-width="959" src="https://1.bp.blogspot.com/-Ft7YC9kIupQ/YVCfggNoS1I/AAAAAAAAC-4/CXH2paQFkwYpHQK5MmdDkiLCGur9_i6GwCLcBGAsYHQ/s320/%25D0%259D%25D0%25B0%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580.jpg" width="320" /></a></div>
<br /><span style="color: #2b00fe;"><b>
Ч. Бат-Уянга</b></span><br />
<br />
Зүрх өвдөнө.<br />
Нарны тухай<br />
Намрын тухай<br />
Намайг мартсан чиний тухай<br />
Бодно.<br />
Бодоод өвчнөө мартана.<br />
Мартаад<br />
Амьдралын тухай<br />
Аз жаргалын тухай<br />
Аль эрт гээсэн мөрөөдлийн тухай<br />
Бодно.<br />
Бодоод зүрх өвдөнө.<br />
<br />
<br /><b><span style="color: #2b00fe;">
Ch. バトオヤンガ</span></b><br />
<br />
心が痛む<br />
太陽について<br />
秋について<br />
私を忘れたあなたについて<br />
考える<br />
考えれば<br />
痛みを忘れる<br />
忘れて<br />
人生について<br />
幸せについて<br />
とっくになくした夢について<br />
考える<br />
考えれば<br />
心が痛む<br />
<br /><span style="color: #2b00fe;"><b>
<br />
Ч. Бат-Уянга
</b></span><br />
<br />
Больно.<br />
Думаю<br />
О солнце,<br />
Об осени,<br />
О тебе, меня забывшем.<br />
Думаю и боль свою забываю.<br />
Забыв,<br />
Думаю<br />
О жизни,<br />
О счастье,<br />
Об утерянной мечте,<br />
И боль сердца воскрешаю.<br />
<br />
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-32197213669148893532021-03-22T01:06:00.055+09:002023-09-21T01:55:53.501+09:00Сэй Шёонагон "Дэрний дэргэдэх тэмдэглэл"
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-GkeTmzZV2V4/YFdl9l0j6RI/AAAAAAAAC8o/5_hBJL31Bd4ZA60PgmauNH8ROZJ-AK8ZACLcBGAsYHQ/s1441/%25E6%2598%25A5%25E3%2581%25AF%25E3%2581%2582%25E3%2581%2591%25E3%2581%25BC%25E3%2581%25AE.JPG" style="clear: left; display: block; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; padding: 1em 0px; text-align: center;"><img alt="" border="0" data-original-height="767" data-original-width="1441" height="213" src="https://1.bp.blogspot.com/-GkeTmzZV2V4/YFdl9l0j6RI/AAAAAAAAC8o/5_hBJL31Bd4ZA60PgmauNH8ROZJ-AK8ZACLcBGAsYHQ/w400-h213/%25E6%2598%25A5%25E3%2581%25AF%25E3%2581%2582%25E3%2581%2591%25E3%2581%25BC%25E3%2581%25AE.JPG" width="400" /></a></div><div style="text-align: left;">
<div style="clear: both;"></div><div style="text-align: justify;">
“Энэ бол миний төрсөн нутаг, Монголын сайхан орон”, “Тээр жилийн тэр нэгэн өвлийн өнтэйг яана, Тэхийн зогсоол гэдэг тэр нэгэн оргилын өндрийг яана” – эдгээр мөр, шүлгийг монгол хүн бүр мэдэхийн адил уран зохиолоос үүдэлтэй япон хүн бүрийн мэддэг үг, өгүүлбэр бий. </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Жишээ нь, Кавабатагийн “Цасны орон” роман 長いトンネルを抜けると雪国であった буюу “Урт тунелээс гарахад, цаана нь цасны орон цэлийж байлаа” гэж эхлэхийг мэдэхгүй япон хүн үгүй. Уулархаг хойд нутаг руу галт тэргээр явахад маш олон тунель өнгөрөх боловч, нэг л тунелийн цаана дэвэн дэлхий цав цагаан цасанд хучигдав уу гэмээр цасан орон эхэлдэг. Тунель руу орохын наана хамаг юм харлаж байвч тунелээс гарахад бүх юм цагаан болчихно. Энэ контрастыг Кавабата энгийн хэдэн үгэнд базаж бичсэн учир, уншсан хүн бүрийн нүдний өмнө цасан орны дүр зураг буух учир, япон хүмүүсийн сэтгэлд хүрсэн болов уу. </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Эртний уран зохиолоос жишээ татвал, япон хүн бүр мянгаад жилийн тэртээ амьдарч байсан Сэй Шёонагон бүсгүйн “Дэрний дэргэдэх тэмдэглэл”-ийн эхний мөрийг мэднэ. 春はあけぼの хэмээх энэ хоёр үгийг мэдэхгүй япон хүн үгүй. Үгчлэн орчуулбал “Хавар бол үүр цайх”, утгачлан орчуулбал “Хавар үүр цайх сайхан” гэж монгол хэлнээ буух болов уу. Сонирхуулахад, Д.Нямсүрэнгийн “Дөрвөн цаг” шүлгийг уншсан япон хүмүүс Сэй Шёонагоныг саналаа гэдэг. Учир нь, түүний нэрийг түүхнээ мөнхөлсөн цорын ганц бүтээл ийнхүү эхэлнэ:</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="color: #2b00fe;"><div style="text-align: justify;">Сэй Шёонагон "Дэрний дэргэдэх тэмдэглэл"</div><div style="text-align: justify;">Орчуулга: Сүрэн</div></span><div style="text-align: justify;"><br /></div>
<div style="text-align: justify;">Хавар – үүр цайх сайхан. Уулсын орой аажмаар цайж, нарны туяанд үл ялиг гэрэлтэж эхэлнэ. Нил ягаавтар өнгийн урт нарийн туузан үүлс тэнгэрээр хөвөх сайхан.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Зун – шөнө сайхан. Дугариг сартай зуны шөнө өгүүлэхийн аргагүй сайхан. Түмэн гэрэлт цох гялтганан нисэлдэх саргүй шөнө ч сайхан. Ганц хоёр гэрэлт цох сүүмэлзэн нисэж байсан ч сайхан. Бороо орж байсан ч сайхан.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Намар – үдэш сайхан. Үдшийн наран хурц гэрэл цацруулан уулсын араар орохын наана, үүр өөдөө яарсан хар хэрээ гурав дөрөв, хоёр гурваар нисэж буйг харахад сэтгэл үймэрнэ. Сунан нисэх галуун сүрэг тэртээ хол жижгэрч харагдах нь гунигтай сайхан. Нар жаргаж харанхуй нөмрөхөд салхины дуу, шавжны чимээ – чихнээ сонсдох энэ бүхэн хэлэхийн аргагүй сайхан.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Өвөл – өглөө эрт сайхан. Шинээр хурж орсон цас сайхан. Цав цагаан хяруу сайхан. Цас, хяруугүй хүйтэн өвлийн өглөө ч сайхан. Яаран гал асааж, халуун нүүрс зөөж бужигнахад өвлийг улам мэдэрнэ. Үд болж хүйтний эрч сулрахад хоовонгийн гал цагаан үнсэнд дарагдаж унтрах л муухай!</div>
<br />
**********************************************************************
<br />
<br />
Сэй Шёонагон хийгээд түүний үүсгэсэн зүйхицү төрлийн тухай <a href="https://surensuren.blogspot.com/2009/11/blog-post_7714.html" target="_blank">эндээс</a> уншина уу.
<br />
<br />
</div>Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-61631356266631017942021-02-16T01:21:00.037+09:002021-06-17T01:33:56.165+09:00С. Есенин "Ногоон гэзэгт..."<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-l4kyAeLpcZA/YCqqLcWOaZI/AAAAAAAAC7k/nvEgK4VR9asmlTlTAvl_m8uMqCTLjuC_wCLcBGAsYHQ/s640/Burch.jpg" style="display: block; padding: 1em 0px; text-align: left;"><img alt="" border="0" data-original-height="428" data-original-width="640" src="https://1.bp.blogspot.com/-l4kyAeLpcZA/YCqqLcWOaZI/AAAAAAAAC7k/nvEgK4VR9asmlTlTAvl_m8uMqCTLjuC_wCLcBGAsYHQ/s320/Burch.jpg" width="320" /></a></div>
<span style="color: #2b00fe;">С. Есенин </span><div style="text-align: justify;"><span style="color: #2b00fe;">
Орчуулга: Сүрэн (орос хэлнээс)</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="color: #2b00fe;"> </span></div><div style="text-align: justify;">
<table style="width: 100%px;"><tbody>
<tr><td width="50%"><span style="color: #2b00fe;"> Ногоон гэзэгт... </span><br />
<br />
Ногоохон гэзэгтэй, <br />
Цагаахан цээжтэй <br />
Найлзуурхан хус минь, <br />
Цөөрмийн мандлыг юунд ширтэнэ вэ? <br />
Салхи чамд юу шивнэнэ вэ? <br />
Эргийн элс юу өгүүлнэ вэ? <br />
Эсвэл чи минь мөчир гэзгэндээ <br />
Саран сам-гоёл зүүхийг хүсээ юү? <br />
<br />
Нууцхан моддын бодлоо <br />
Нуулгүй надад хэлэхгүй юү? <br />
Намар цагийг гуниглан айлтгах <br />
Наад чимээнд чинь би дуртай. <br />
“Сониуч зантай найз минь, <br />
Урд шөнө оддын доор <br />
Малчин хүү энд ирээд <br />
Машид удаан уйлсан билээ. <br />
<br />
Саран авхай сүүдэр дэвсэж байлаа, <br />
Саруул гэрэлд ногоо туяарч байлаа. <br />
Нүцгэн өвдгий минь тэр тэвэрч, <br />
Нөр гүнзгий санаа алдсанаа, <br />
Навчис сэрчигнэх чимээнээр <br />
“Хойтон жилийн тогорууд хүртэл <br />
Хонгор минь баяртай” <br />
гэсэн билээ. <br /><span style="color: #2b00fe;"><br /></span></td><td width="50%"><span style="color: #2b00fe;"> Зеленая прическа...</span> <br />
<br />
Зеленая прическа, <br />
Девическая грудь, <br />
О тонкая березка, <br />
Что загляделась в пруд? <br />
Что шепчет тебе ветер? <br />
О чем звенит песок? <br />
Иль хочешь в косы-ветви <br />
Ты лунный гребешок? <br />
<br />
Открой, открой мне тайну <br />
Твоих древесных дум, <br />
Я полюбил печальный <br />
Твой предосенний шум. <br />
И мне в ответ березка: <br />
«О любопытный друг, <br />
Сегодня ночью звездной <br />
Здесь слезы лил пастух. <br />
<br />
Луна стелила тени, <br />
Сияли зеленя. <br />
За голые колени <br />
Он обнимал меня. <br />
И так, вдохнувши глубко, <br />
Сказал под звон ветвей: <br />
«Прощай, моя голубка, <br />
до новых журавлей”. <br /><br /></td></tr>
</tbody></table>
</div>Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-13369861272254908412020-11-23T23:42:00.014+09:002020-11-25T08:32:50.320+09:00“Хос хэлний сурган хүмүүжил” гэж юу вэ?<div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;"> <div style="text-align: left;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-PdkSfLM-nTY/X7vRjOy4EtI/AAAAAAAAC5c/LT3xAq_h0Os_IfGxMZ1pmjQxbOV7smPjwCLcBGAsYHQ/s640/1.png" style="clear: left; margin-bottom: 1em;"><img border="0" data-original-height="415" data-original-width="640" height="208" src="https://1.bp.blogspot.com/-PdkSfLM-nTY/X7vRjOy4EtI/AAAAAAAAC5c/LT3xAq_h0Os_IfGxMZ1pmjQxbOV7smPjwCLcBGAsYHQ/w320-h208/1.png" width="320" /></a></div></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;"> Өвөр монгол зохиолч Түмэн-Өлзийгийн Хятадын "Хос хэлний сурган хүмүүжил"-ийн тухай бичсэн нийтлэлийг найз А.Дайрийжавтай хамт кирилл үсэг рүү хөрвүүлж буулгав. Хятад хэлний боловсролыг эртнээс хэрхэн яаж тулгаж байсан тухай, “Хос хэлний сурган хүмүүжил” гэгч юу болох тухай, өвөрлөгч түмэнд нүүрлэж буй аюулын тухай нэгийг уншиж нөгөөг тунгаана гэж найдна. Монгол бичгээр бичсэн эхийг </span><a href="https://maynewblogspo.blogspot.com/2020/08/hos-helnii-surgan-humujil-gej-yuu-be.html" style="font-family: times;" target="_blank">эндээс</a><span style="font-family: times;">, япон орчуулгыг </span><a href="https://maynewblogspo.blogspot.com/2020/08/b.html" style="font-family: times;" target="_blank">эндээс</a><span style="font-family: times;"> уншина уу. </span></div><p></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="MN" style="font-family: times;"><span style="color: #2b00fe;"><b>“Хос хэлний сурган
хүмүүжил” гэж юу вэ?</b></span><o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">Б.Түмэн-Өлзий</span> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-indent: 22.8pt;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"><span style="color: #2b00fe; font-family: times;">Нэг: “Хос
хэлний сурган хүмүүжил”-ийн мөн чанар</span></span></p><p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">“Хос хэлний
сурган хүмүүжил”, “Хос хэлний заан сургалт”, “Хос хэлээр хичээллэх” мэтээр
нэрлэж байгаа зүйл бол </span><span style="text-indent: 22.8pt;">双</span><span style="text-indent: 22.8pt;">语</span><span style="text-indent: 22.8pt;">教育 </span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">гэх хятад нэрийн
орчуулга юм. Энэ хятад нэр нь “bilingual education” гэсэн англи нэрийн орчуулга
бөгөөд хоёр хэлээр боловсрол хүртэх гэсэн утгатай. Өрнө дахины боловсролын
системд хоёр хэлээр зэрэг хичээл заах тохиолдол байдаг. Хоёрдугаар хэлний орчин
байхгүй нөхцөлд тухайн хэлийг цэвэр, сайн сургахын тулд зарим хичээлийг
хоёрдугаар хэлээр заадаг онцгой үзэгдэл болохоос биш, түгээмэл зүйл огт биш юм.
Ийм сургалт нь юуны түрүүнд сурагч, аав ээж нарын хүсэлт, сайн дурд суурилдаг. Засаг
төрөөс албадан тохируулдаггүй. Нэг л сургуульд, нэг л ангид хэсэг хүүхэд хоёр
хэлээр, өөр хэсэг нь зөвхөн эх хэлээрээ хичээллэж болдог. Сургууль хоёр хэлээр
боловсрол олгох загварыг хэрэгжүүлэх явцад сурагчийн дургүй хүрвэл дундаас нь
больж, эх хэлээрээ хичээллэхийг өлгөн авч болно.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times; text-indent: 22.8pt;">Гэвч хятадуудын
монголчуудад тулгасаар ирсэн “Хос хэлний сурган хүмүүжил” гэгч нь тэс өөр зүйл
– эхлээд монгол, хятад хоёр хэлээр хичээллэж байгаад удалгүй монголоор хичээллэхийг
хасаж, зөвхөн хятад хэлээр хичээллэх, өөрөөр хэлбэл хичээллэх хэлийг солих
явцыг заасан нэр юм. Хэрэв тийм зорилт агуулаагүй бол хичээллэх хэлийг хоёр
болгож будлиантуулах ямар ч шаардлагагүй. Өвөр Монголд хятад хэлний орчин алга
гэвэл инээд хүрэм биш үү.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">“Хос хэлний
сурган хүмүүжил”-ийн мөн чанар нь монгол хэлийг боловсролын системд хорионд
оруулж, улмаар монголчуудыг түргэн уусгах гэсэн колонийн инженерчлэлийн бодлогын
хүрээнд хэрэгжиж буй нэг чухал төсөл юм. </span><span style="font-family: times; text-indent: 22.8pt;">Эргэн санахад, хятад
хэлээр хичээллэхийг тулгах гэсэн аль ч удаагийн үймээний үед монгол багш сурагч,
аав ээж нараас санал авсан явдал огт үгүй.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Бидэнд эх
хэлээрээ хичээллэх эрх ч үгүй юм бол манай “Өөртөө засах эрх мэдэл” гэж чухам
юу вэ?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"><o:p> </o:p></span><span face="Arial, sans-serif" style="text-indent: 22.8pt;"><span style="color: #2b00fe;">Хоёр: Хятадын
төлөвлөсөн гурван алхам</span></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"><o:p> </o:p></span><span face="Arial, sans-serif" style="text-indent: 22.8pt;">Хятадын засаг
Өвөр Монголын боловсролын системд гурван алхмаар явахыг санаархаж байх нь
ойлгомжтой боллоо. Нэгдүгээр алхам – хятад хэл сургана. Хоёрдугаар алхам – хятадаар
хичээллүүлнэ. Гуравдугаар алхам – монгол сургуулиудыг тараана. Иймэрхүү гурван
алхмын томъёо зөвхөн Хятад–Өвөр Монголд биш, колонийн орнуудад түгээмэл
явагддаг байж мэднэ.</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Одоо яг
хоёрдугаар алхамд явж байна. Гэхдээ энэ алхамд сүүлийн хоёр жил сая л орж
байгаа биш, аль хэзээнээс хөл тавьсан юм. Хоёрдугаар алхам биелчихвэл гуравдугаар
алхам тун амархан болно. “Адилхан сурах бичгийг адилхан хэлээр заахаас хойш монгол
сургууль гэж тусад нь байлгах нь үндэстний нягтралд ашиггүй” гээд шууд хааж
орхино. Хоёрдугаар алхам биелсэн нөхцөлд гуравдугаар алхмаар явах эсэх нь монголчуудын
хувьд ач холбогдол багатай болно. Өөрөөр хэлбэл, хоёрдугаар алхам нь монголчууд
бидний хувьд эцсийн алхам гэсэн үг юм.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"><o:p> </o:p></span><span face="Arial, sans-serif" style="text-indent: 22.8pt;"><span style="color: #2b00fe;">Гурав: Бидний
мэдэх 5 удаагийн оролдлого</span></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"><o:p> </o:p></span><span face="Arial, sans-serif" style="text-indent: 22.8pt;">Хятадаар
хичээллэх оролдлого хэзээнээс эхэлсэн бэ? Хэдэн удаа болж байгаа вэ? Тодорхой
хэлж чадах хүн бараг үгүй. Нэг юм бол тодорхой. Хятадаар хичээллэх оролдлогыг
хятадууд энэ хоёр жилээс л эхлүүлж байгаа юм биш. Аль эрт 1978 онд монгол, хятад
дунд сургуулийг салгаж, тус тусад нь эрхлэх болсон цагаас гар дүрж эхэлсэн
бололтой. Өвөр Монголын боловсролын үйлсийн сод зүтгэлтэн, Өвөр Монголын Сурган
Хүмүүжлийн Танхимын дэд дарга агсан Лунганжав гуай аль эрт 1986 онд “Өвөр
Монголд 1 удаа биш, 3-4 удаа хятадаар хичээллэнэ гэж оролдсон” гэж тэмдэглэсэн
байдаг (*1)</span><span face="Arial, sans-serif" style="text-indent: 22.8pt;">. Энэ бол бүх
Өвөр Монголын хэмжээнд, төрийн бодлогын төвшинд оролдсоныг зааж хэлсэн үг юм. Монголоор
хичээллэхийг хатуу баримталсан Лунган гуайг маханд орсон өргөс гэж үзсэн
колонийн засаг 1983 онд өөрчлөн байгуулалт гэдэг нэрээр Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын
Байнгын Хороо хэмээх өтгөсийн хуралд цөлж, сул иргэн болгосон билээ.</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">1992 онд
хятадаар хичээллэх явуулга ахин дэгдэхэд миний бие Өвөр Монголын Сурган Хүмүүжлийн
Танхимд сэтгүүлчээр ажиллаж байлаа. Тэр үеийн Үндэстний Сурган Хүмүүжлийн Газрын
дарга Улаантуг, танхимын дарга Баян нар хятадаар боловсрол хүртсэн байсан
бөгөөд хятадаар хичээллэхийг идэвхтэй хөөрөгдөгчид байсан юм. Ө</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">в</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">ө</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">р</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">
Монголд монгол хүний язгуур эрх ашгийг хөндсөн ял нүглийг үйлдэхэд хятадууд
үргэлж араас жолоо барьж, өмнө нь хэдэн монголчууд бүжин дэвдэг. Үүний тод
жишээ бол 1967–1969 оны ӨМӨЗО-ы Хувьсгалын Зөвлөл хийгээд Улаанбагана (*2), За, Э (*3) зэрэг монголчуудын
хэрэг юм. Ийм жүжиг энэ хоёр жилийн монгол хэлийг халж хятадаар хичээллэхийг
санаархсан үймээн шуугиан дунд бас л давтагдаж байна.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">1992 оны ү</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">ймээнд</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">
</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">нэг</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"> </span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">онцлог</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"> </span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">хэрэг</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">
</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">гарсан болно</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">. “Хорчины хэсэг багш нараас” илгээсэн
заалдах захидал Жян Зэминий ширээнд хүрчээ. Жян “Өвөр Монголын Намын Хороо, Засгийн
Ордон шийдвэрлэнэ үү” гэсэн цохолт хийснийг Өвөр Монголын Намын хороо Сурган Хүмүүжлийн
Танхимд (*4) дамжуулав. Танхимын
бүх кадрын хурал хийж, тэр заалдах бичгийг уншиж сонсгоход олны өмнөөс харж
суусан Баяны царай шороо болсон байв. Хятадын улс төрийн соёлд, хаан эзэн ямар
ч санал бичилгүй шууд доорх яам, түшмэд рүү түлхлээ гэдэг нь уг хэргийг сайшаан
дэмжсэнгүй гэсэн ойлголт юм. Энэ нь Өвөр Монголын колонийн засаг, тэдний цөөн
хэдэн монгол нохдын хятадаар хичээллэхийг баримтлах итгэлийг нэг үе сааруулсан
бололтой. Гэвч тэдний тэр удаагийн санаархал эцэстээ ялагдсан нь Жянгийн цохолтоос
биш, өмнөх дөрвөн удаагийн адил нийт монголчуудын дургүйцэл, эсэргүүцэлтэй тулгарсан
учир сүйрсэн юм.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">Хятадаар
хичээллэх гэсэн оролдлого Ө</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">в</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">ө</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">р</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN">
</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN" style="mso-fareast-font-family: 游明朝;">Монголын</span><span face=""Arial",sans-serif" lang="MN"> хэмжээнд 5 удаа болсноос (зөвхөн миний
бүртгэл) гадна аймаг хошуудад орон нутгийн чанартай оролдлого ч цөөнгүй гарч байсныг тэмдэглэх хэрэгтэй.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-indent: 22.8pt;"><span style="color: #2b00fe; font-family: times;"><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">Дө</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">р</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">ө</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">в</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">:
Тойрч гарах уу, туулж гарах уу?</span></span></p><p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="font-family: times;"><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">Энэ удаагийн
хятадаар хичээллэх ү</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">ймээн</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;"> </span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">хэдэн</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">
</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">сар</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;"> ү</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">ргэлжилсэн</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;"> </span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">боловч</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">
</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">Хя</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN" style="text-indent: 22.8pt;">тадын засгаас гаргасан албан бичиг
харагдсангүйд монголчуудын дунд болон олон улсын нийгэмд үнэн худлын эргэлзээ
төрж байна. Миний санахад ийм албан бичиг аль ч удаад байгаагүй юм. Яагаад
гэвэл ийм албан бичиг буулгах нь дэндүү улайм цайм олон улсын болон өөрийн
улсын хуулийг зөрчсөн хэрэг болох тул Хятадын Засгийн газар улаан тамгаа дарж монголчууд
болон олон улсын нийгэмд сүүлээ бариулах юм хийхгүй. Нөгөө талаар, Хятадын төр
засгийн зүгээс одоо болтол ямар ч тодруулга хийхгүй байгаа нь хамгийн сайн
нотлол юм.</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Үймээн дэгдсэнээс
хойш өнөөдрийг хүртэл Өвөр Монголын хэлний эрдэмтэд өгүүлэл бичиж хүн эх
хэлээрээ боловсрол хүртэхийн давуу тал, монгол хүн монголоороо сураад чадвартан
болсон жишээнүүд, монгол хэлний боловсролын систем бүрэн төгөлдөр болсон
зэргийг жагсааж, хятадуудыг амгуулах аясаар бид монголоор хичээллэсэн ч хятад
хэлийг чинь сайн сурч чадна, монголоор хичээллэхийг зогсоовол намын төрийн
бодлогод осолдоно, Хятад улсын хөгжилд харшилна, Ши даргын шинэ загварыг зөрчинө
гэж хүртэл бичсэн харагдана.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Дургүйцсэн үг
нэг ч хэлэхгүйгээр дургүй гэсэн санаагаа илтгэх нь Өвөр Монголд “тэмцэл”-ийн
хэлбэр болж тогтжээ. Тойруулж хэлнэ гэсэн л үг. “Манай улсын нийгэм журмын
үеийн (*5) утга зохиол урлагийн
хувьд маш өндөр төвшинд хүрсэн, яагаад гэвэл төр засгийг шууд шүүмжилж болохгүй
тул тойруулж хэлэх гэж маш их ур ухаанаа шавхдаг байжээ” гэж Монгол улсын
зохиолч надад хуучилсан билээ. Уран зохиолын хүрээнд нээрэн тийм байж магадгүй,
гэвч нэг үндэстний бичиг хэлээ хэрэглэх эрхийн төлөө тэмцэхэд тойруулаад байвал
юунд ч хүрч чадахгүй. Тойрч гарахгүй, туулж гарна гэж үг байдаг, бидэнд өнөө яг
ийм сонголт нүүрлээд байна. Монголоор хичээллэх эрхээ авч үлдэж чадах эсэх нь
бидний сонголтоос шалтгаална.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">2011 оныг эргэн
санахад илүүдэхгүй болов уу. Нэг монгол хүнийг дайрч алсны төлөө хэдэн мянган
монголчууд гудамжинд гарч, хэд хэдэн хошуу хотод эсэргүүцлийн цуглаан гаргасны
хүчээр яргачин Ли Лин Дүнийг 27 хоногт цаазлуулж, Өвөр Монголын захирагч Хү Цүнь
Хуа монгол дунд сургуулийн богино саравчаар шургаж сурагчидтай “хэлэлцээ” хийжээ.
Засгийн газар бэлчээр эвдэж, ардыг хохироож байсныг тодорхой төвшинд яллаж цэгцэлсэн
юм.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Хятадын хүчний
байгууллагын хатуу хяналтад байгаа эх оронч Хад гуай ойрд интернетээр “Өвөр
Монголын сурган хүмүүжлийн танхимыг шүүхэд өгөх” сануулгыг дурджээ. Хууль
цаазыг ашиглах нь монголоор сурах эрхээ авч үлдэх зөв арга замуудын нэг мөн.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span lang="MN" style="font-family: times;">Хилийн гаднах монголчууд
өөр өөрийн боломжоор эсэргүүцэл тэмцэл хийж байна: олон улсын нийгэмд мэдээлэх,
том гүрнээр Хятадын Засгийн газарт дарамт үзүүлэх, гарын үсэг цуглуулах гэх
мэт. Гэвч эцсийн эцэст эх хэлээр хичээллэх эрхээ монголчууд авч үлдэж чадах уу үгүй
юу гэдэг нь эх орондоо байх монголчуудаас, монголчууд ямар тэмцлийн арга
хэлбэрийг сонгохоос л шалтгаална.</span></p><p class="MsoNormal" style="mso-char-indent-count: 2.0; text-align: justify; text-indent: 22.8pt;"><span style="text-align: right;"><span style="font-family: times;">2020.08.06.</span></span></p><div style="mso-element: footnote-list;">
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<span style="font-family: times;"><!--[endif]-->
</span><div id="ftn1" style="mso-element: footnote;">
<p class="MsoFootnoteText"></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="font-family: times;"><span face="Arial, sans-serif" lang="MN">“Монгол хэл
бичиг” сэтгүү</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN">л, 1</span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN">986, 9 </span><span face="Arial, sans-serif" lang="MN">дугаар</span></span></li><li><span lang="MN" style="font-family: times; text-align: justify;">Улаанбагана (1946–2006):
1960-аад онд ӨМӨЗО-ы Зохиолчдын Эвлэлийн даргаар ажиллаж байсан зохиолч.
Хятадын засаг Өвөр Монголын Ардын Намын хэргээр монголчуудыг үй олноор
хоморголон устгах үед худал гэрч зохион монголчуудаа хэлмэгдүүлж, Хятадын гар
хөл болж байв. Хожим Өвөр Монголын Ардын Намын хэргийг цагаатгах үед Хятадын
Засгийн газар бүх хариуцлагыг Улаанбаганад түлхэн 15 жилийн ял эдлүүлж, харин
уг хядлагын ерөнхий командлагч генерал Тэн Хайчин (</span><span style="font-family: times; text-align: justify;">滕海清</span><span lang="MN" style="font-family: times; text-align: justify;">) ямар ч ял, хариуцлага эс хүлээсэн төдийгүй
эсрэгээр зэрэг хэргэм дэвшсэн байдаг.</span></li><li><span style="font-family: times;">За, Э – Соёлын
хувьсгалын үед монголчуудыг хэлмэгдүүлэхэд оролцсон этгээдүүд боловч хэрэгт
татагдаагүй учир нэрcийг үл дурдав.</span></li><li><span style="font-family: times;">Сурган
хүмүүжлийн танхим – Өвөр Монголын боловсролын яамтай дүйцэх байгууллага</span></li><li><span style="font-family: times;">нийгэм журмын
үе – социализмын үе</span></li></ol><p></p></div></div><p></p>Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-65790912394942918702020-07-26T21:58:00.002+09:002020-08-16T02:35:24.940+09:00Хятад: монгол хэлний боловсролыг халах хориг<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-fhvOOD2F5Bg/Xx2GOY0zehI/AAAAAAAAC4A/GgYkAaqTDdgxtSL5TVAnRBx07XyvJ-sagCLcBGAsYHQ/s1600/Mongol%2BHel%2B1.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="900" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-fhvOOD2F5Bg/Xx2GOY0zehI/AAAAAAAAC4A/GgYkAaqTDdgxtSL5TVAnRBx07XyvJ-sagCLcBGAsYHQ/s320/Mongol%2BHel%2B1.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br />
"Чихний чимэг болсон аялгуу сайхан" монгол хэлээ,<br />
"Үсэг болгон эрдэнийн шинжтэй, үе болгон эрдмийн шимтэй" монгол бичгээ
<br />
<br />
үеийн үед уламжлан өвлүүлэхийн төлөө...
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
2020 оны 7 сарын 22-нд Японы <i>Newsweek</i> сэтгүүлд гарсан Өвөр Монгол дахь монгол хэлний боловсролыг хориглох шийдвэр, Хятад улсын өөр үндэстнийг өөртөө шингээх бодлогын тухай нийтлэлийг орчуулав. Япон эхийг уншихыг хүсвэл <a href="https://www.newsweekjapan.jp/amp/youkaiei/2020/07/post-56.php?page=1&fbclid=IwAR2n0ge1ToalSq7iFlAe91Wm-vIt19nKS05HBvgwGY-FWcBgqv2TcyB7e1U">энд дарна уу</a>.
</div>
<br />
<div style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><b>“Монгол хэлний боловсролыг халах хориг” буюу</b></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><b>дээрэнгүй үзлийн үүднээс Хятад улсын гаргасан цочир шийдвэр
</b></span></div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<i>Хятад улс “IT-ийн эрин үед үл нийцэх хэл” хэмээх ялгаварлан гадуурхах үзэлд тулгуурлан, өөр үндэстнийг өөртөө уусган шингээх бодлогыг улам эрчимжүүлж байна:
</i></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хятад улсын Засгийн Газар энэ оны 6 сарын сүүлээр “Намрын хичээлийн шинэ жилээс эхлэн ерөнхий боловсролын сургууль дахь монгол хэлний хичээлийг хориглох” агуулга бүхий улс төрийн зорилготой нууц бичгийг Өвөр Монголын Өөртөө Засаг Оронд хүргүүлж, монгол хэлний боловсролыг алгуур алах тушаал буулгав.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Юуны түрүүнд Түнляо хотоос энэхүү тушаал хэрэгжиж эхлэх боловч Түнляогоор зогсохгүй нь хэнд ч ойлгомжтой. Бага сургуулийн “ёс суртахууны хичээл”-ийг хятад хэлээр зааж эхлэх бөгөөд, дунд сургуулиас эхлэн монгол хэлний хичээлээс бусад бүх ерөнхий боловсролын хичээлийг дан ганц хятад хэлээр заахаар болсон байна. Ийнхүү шийдсэн шалтгаан нь ихэд бардам дээрэнгүй: “Монгол хэл бол сүүл үеийн шинжлэх ухаан, техник технологи хийгээд хятад үзэл бодол, ёс суртахууныг заахад үл тохирох учир илүү “дэвшилтэт” хэл болох хятад хэл IT-ийн эрин цагт нийцнэ” гэж.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эхэндээ, энэхүү шийдвэрийн улмаас олон монгол багш нар ажлаа алдах учир эсэргүүцэж эхэлсэн боловч, яваандаа өөр үндэстний соёлыг арчин алга болгохыг гол зорилгоо болгосон Хятад улсын уусган шингээх бодлогод хүмүүс хилэгнэж, эсэргүүцэхэд хүрсэн байна. Аливаа хэлийг “орчин цагийн шинжлэх ухаан, техник технологи заахад үл тохирно” гэж зөвхөн хятадууд л дорд үзэж, ялгаварлан гадуурхдаг байх.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Түүхийн хуудсыг сөхвөл, Хятадын шинжлэх ухаан нь XIII зуун хүртэл удаан хугацаанд зогсонги байдалд байсан юм. Хятадын шинжлэх ухаанд ахиц дэвшилт гарч хурдацтай хөгжсөн нь Монголын Эзэнт Гүрэн бүрэлдэж, улмаар Араб, Перс зэрэг баруун зүгийн хамгийн сүүл үеийн шинжлэх ухаан, үзэл бодлыг зүүн зүгт авчирсан үеэс үүдэлтэй. Бээжин хотод өдий хүртэл байгаа одон орон судлалын хүрээлэн хийгээд араб, перс хэлнээс хятад хэлнээ орчуулагдсан шинжлэх ухааны олон ном судар үүнийг гэрчилнэ. Тухайн үеийн шинжлэх ухаан, техник технологийн ололт нээлт нь зүүн зүгт монгол хэлээр дамжин түгсэн юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Монголчууд хатуу хамгаалах үндэстний өөртөө засан тохинох эрх</i>:
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Монголын Эзэнт Гүрэн задарснаас хойш ч XVIII зууны сүүл хүртэл монгол хэл бол Евразийн олон хаант улсын хувьд ордны хэл хийгээд гадаад харилцааг хөгжүүлэх дипломат хэл байсан юм. Манж Чин гүрэн Өмнөд Азийн улсууд уруу элч төлөөлөгч илгээхдээ монгол хэл хэрэглэх явдал байсан. Өөрөөр хэлбэл, монгол хэл нь перс, араб хэлний адил Евразийн талбарт улс төрийн өндөр байр суурьтай байв. Тийм ч учир орос хэл хийгээд олон түрэг хэлэнд монгол хэлнээс гаралтай улс төрийн ихээхэн үг хэллэг үлдсэн юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Монгол хэл нь улс төр хийгээд олон улсын харилцаанд өндөр ач холбогдолтой байсан учир Хятадын Засгийн Газар үүнээс тувт болгоомжилж ирсэн түүхтэй. Монголчууд Дэлхийн II дайнаас хойш тусгаар тогтносон Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс хийгээд Хятад улс дахь Өвөр Монголын Өөртөө Засах Оронд хуваагдан амьдрах болсон билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ленины тунхагласан үндэстний өөртөө засан тогтнох үзэл буюу ямар ч үндэстэн өөрийн үндэстний улсаа байгуулах эрхтэй хэмээх үзэл зарчмаас монголчууд нэг ч удаа ухраагүй болно. Үндэстнийг нэгтгэхийн тулд үг хэлийг нэг байлгаж, хатуу хамгаалах хэрэгтэй. Тийм ч учир БНМАУ, БНХАУ, ЗХУ зэрэг гурван улсад хуваагдан амьдарч буй монголчууд 1957 он хүртэл нэг кирилл үсэг хэрэглэж байсан юм. Гэтэл ЗХУ, БНХАУ хоёрын харилцаа муудаж эхлэнгүүт Хятадын ЗГ Хятад дахь монголчууд кирилл үсэг хэрэглэхийг хориглож, кирилл бичиг хэрэглэхийг дэмжсэн хүмүүсийг хэлмэгдүүлэн шийтгэсэн болно. Тэр цагаас хойш Өвөр Монголын Өөртөө Засах Оронд босоо уйгаржин бичиг хэрэглэж, Хятадын ЗГ ч үүнийг дэмжиж байсан юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэтэл сүүлийн жилүүдэд Монгол улс олон жил хэрэглэсэн кирилл үсгийн тухай бодлоо өөрчилж, уламжлалт уйгаржин бичгийг сэргээн хэрэглэх бодлого гаргасан билээ. Энэ чигээр хоёр улсад хуваагдан амьдарч буй монголчууд нэг бичиг үсэгтэй болж, нэгдсэн нэг үзэл бодолтой болно гэж дүгнэсэн Ши Жиньпины засаг монгол хэлний сургалтыг бүрмөсөн хориглох шийдвэрийг хүч түрэн гаргав.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хятад улсын хувьд ийнхүү хүч хэрэглэн “амжилт” олсон түүх бий. 2009 оны 7 сард Шинжаан-Уйгарын Өөртөө Засах Оронд гарсан уйгаруудын бослогыг зэвсэгт хүчээр дарсныхаа дараа уйгар хэлний боловсролыг хэрэг дээр бүрэн зогсоож өдийг хүрсэн болно. Хүүхдүүд нялх багаасаа хятад хэлээр яривал “Хятад улсыг хайрлаж, хятад хан үндэстний нэг хэсэг болно” гэх зорилго бүхий өөр үндэстнийг өөртөө шингээн уусгах бодлогыг тууштай баримталж буй Ши Жиньпины засаг энэ бодлогоо монголчууд амьдрах Өвөр Монголын Өөртөө Засах Оронд ч хэрэгжүүлж ирсэн юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эцэст, энэ бүхнийг монголчууд хэр удаан эсэргүүцэн тэмцэж чадах бол.
</div>
<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
<br />
<br />
<span style="text-align: justify;">Хятадын ЗГ-ын ӨМӨЗО-д монгол хэлний боловсролыг хориглох шийдвэрийг Япон улсад суугаа монгол эрдэмтэн, багш нар эсэргүүцэн гарын үсэг цуглуулж буй учир </span><a href="http://mongolhel.sakura.ne.jp/?fbclid=IwAR2pbc5BSlzRIqocEZoKuIh0iExHMYNGNKD8JTg02N_xy0o3_BD7JC62OX8" style="text-align: justify;"><span style="color: red;">энэ линкээр</span></a><span style="text-align: justify;"> </span><span style="color: blue; text-align: justify;">орж гарын үсгээ зурж, өвөрлөгч түмнийг дэмжихийг хүсье. </span><span style="text-align: justify;">Далайд дусал гэгчээр ганц гарын үсэг ч хэрэгтэй бөгөөд тустай гэдгийг санана уу. </span><span style="color: red; text-align: justify;">Баярлалаа!</span><br />
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-44852784513647901622020-06-27T01:54:00.017+09:002023-12-03T23:35:13.140+09:00Дино Буццати "Долоон элч"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-ACkyJZqOQh0/XvYk4FbfwVI/AAAAAAAAC20/uLYLwOXDCCkc_mFQKxlQKgIgIge0Tc4fQCLcBGAsYHQ/s1600/i%2Bsette%2Bmessaggeri.jpeg"><img border="0" data-original-height="177" data-original-width="284" height="199" src="https://4.bp.blogspot.com/-ACkyJZqOQh0/XvYk4FbfwVI/AAAAAAAAC20/uLYLwOXDCCkc_mFQKxlQKgIgIge0Tc4fQCLcBGAsYHQ/s320/i%2Bsette%2Bmessaggeri.jpeg" width="320" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
XX зууны Италийн уран зохиолыг төлөөлөх нэртэй нэгэн зохиолч буюу Дино Буццатигийн өгүүллэг орчуулснаа толилуулъя. Буццатиг хүмүүс "Татаарын цөл" романаар нь илүү мэдэх байх. Энивэй, итали хэлнээс орчуулсан дөрөв дэх өгүүллэг :)
</div>
<br />
<span style="color: blue;"><b>Дино Буццати “Долоон элч”
</b></span><br />
<span style="color: blue;"><b>Орчуулга: Сүрэн (итали хэлнээс)
</b></span><br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Эцгийнхээ хаант улстай танилцах аянд гарснаар би өдрөөс өдөрт өссөн хотоосоо холдож, тэндээс ирэх мэдээ ч цөөрсөөр буй билээ.
<br />
<br />
Энэ аянд гарахдаа би гуч гаруйтай байсан бөгөөд өнөөдрийг хүртэл найм гаруй жил, тодруулбал найман жил долоон сар арван таван өдрийг аян замд өнгөрөөжээ. Гэрээсээ гарахдаа би хэдхэн долоо хоногийн дотор хаант улсынхаа хаяанд хүрнэ гэж бодож байсан боловч замд байнга шинэ тосгод таарч, тэнд амьдрах хүмүүс миний хэлээр ярьж, өөрсдийгөө миний албат хэмээж байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Үе үе газар зүйчийн маань луужин галзуурчихсан биш байгаа? Бид үргэлж өмнө зүгийг зорин урагшилж байгаа мэт боловч үнэндээ тойрог замаар гороолоод, нийслэл хот хийгээд бид хоорондын зай нэмэгдэхгүй хэвээр, тийм учир өдий хүртэл хязгаар нутагт хүрээгүй байх гэж бодогдоно. Гэвч үүнээс илүүтэй өөр эргэлзэл намайг зовооно. Хил зааг гэж ерөөс байхгүй, хаант улс минь хязгааргүй, хэдий их замыг туулсан ч гэлээ хэзээ ч хаяанд нь хүрэхгүй байх вий гэж айна.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Энэ аянаа би гуч гаруй насандаа, хэт хожуу эхэлсэн байж мэднэ. Гэр бүл, найз нөхөд, садан дотны хүмүүс минь амьдралынхаа хамгийн сайхан дэлгэр насыг дэмий юманд үрэх нь гэж миний санаачлагыг шоолон инээлдэж байлаа. Тийм учир надад үнэнч хүмүүсээс цөөн хэд нь л аян замд минь бараа болохыг зөвшөөрсөн билээ.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Би хэдий хайнга, одоогоос хавь илүү цалгар хайнга байсан ч гэлээ аян замынхаа туршид ойр дотны хүмүүстэйгээ холбоо таслахгүйн тулд цэрэг эрсийнхээ дундаас шилдэг долоон морьтон сонгож элчээр томилсон юм. Үл мэдэхийн уршгаар би долоон элчийг хангалттайд санаж байлаа. Гэвч хэн нь ч замдаа өвдөж зүдрээгүй, дээрэм тонуулд өртөөгүй, хүлэг морь нь багтарч цуцаагүй атал долоо гэдэг инээд хүрэм бага тоо байсныг би яваандаа ойлгов. Долоон элч маань хатуужилтай, цөхрөлтгүй зүтгэж байсан бөгөөд тэднийхээ ач зүтгэлийг би хэзээ ч шагнан хариулж чадахгүй билээ. Хооронд нь төвөггүй ялгахын тулд би тэднийгээ цагаан толгойн эхний долоон үсгээр Алэссандро, Бартоломэо, Кайо, Домэнико, Этторэ, Фэдэрико, Грэгорио гэж нэрлэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Төрсөн гэрээсээ холдож дасаагүй учир би эхний элч Алессандрог хоёр дахь өдрийн орой, наян бээр газар явсаныхаа дараа илгээлээ. Тасралтгүй холбоотой байхын тулд маргааш орой нь хоёр дахь элч, араас нь гурав дахь, дөрөв дэх элчийг илгээж, найм дахь өдрийн орой сүүлийн элч Грегориог мордуулав. Гэтэл эхний элч буцаж ирээгүй байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Алессандро арав дахь өдрийн орой, биднийг хүнгүй хөндийд хоноглох гэж байхад ирсэн бөгөөд түүний хурд миний санаснаас удаан байв. Хурдан хүлгээр ганцаар давхих учир бидний явсан замыг хоёр дахин бага хугацаанд туулна гэж бодож байсан минь эндүүрэл байж. Алессандро хоёр биш нэг аравны тав дахин хурдтай давхиж, биднийг дөчин бээр зам туулахад ная биш жаран бээр туулсан байв.
Бусад нь ч мөн адил. Гурав дахь өдрийн орой мордсон Бартоломэо арван тав дахь өдөр сая буцаж ирэв. Дөрөв дэх өдрийн орой мордсон Кайо дөнгөж хорь дахь өдөр буцаж ирэв. Удалгүй удаахь элчийн буцаж ирэх өдрийг мэдэхийн тулд бидний замд өнгөрөөсөн өдрийн тоог таваар үржүүлэн тооцоолж болохыг ойлгов.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч нийслэл хотоос холдох тусам элч нарын туулах зам улам уртсаж, тавин өдөр өнгөрсний дараа элч хоорондын зай мэдэгдэхүйц холдож эхлэв. Өмнө нь таван өдөрт нэг элч довтолгон ирдэг байсан бол яваандаа хорин өдөрт нэг элч ирэх болж, төрсөн хотын минь дуу улам сульдаж, хэдэн долоо хоногийн туршид сураг чимээгүй байх боллоо.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ийнхүү хагас жил өнгөрч, Гургуулын уулсыг давахад элч хоорондын зай дөрвөн сар боллоо. Одоо тэд хуучирсан мэдээ авчрах бөгөөд захидлын дугтуй ч үрчийж үнгэгдэн надад хүрэх аж. Хөдөө хээр хоносны улмаас хөгз чийгийн толботой дугтуй ч авах болов.</div><div style="text-align: justify;">
<br />
Бид харин урагшилсаар байлаа. Эдүгээ толгой дээгүүр хөвөх үүлс миний бага насны үүлтэй адил, холын хотын минь тэнгэр энэ дээрх хөх тэнгэрээс ялгаагүй, амьсгалах агаар өөрцгүй, салхины сэвшээ ч адил, шувуудын жиргээ ч ижил хэмээн дэмий л өөртөө итгүүлэхийг хүснэ. Гэвч үүлс, тэнгэр, агаар, салхи, шувууд – бүгд шинэ, бүгд өөр бөгөөд би харин өөрийгөө харь элгийн нэгэн мэт санах болов.</div><div style="text-align: justify;"><br />
Урагшаа! Урагшаа! Замд таарах тэнүүлчид улсын хил холгүй гэцгээж байв. Би хүмүүсээ зоригжуулж, эргэлзэж тээнэгэлзсэн үгс амнаасаа унагахыг хориглож байлаа. Аянд гарснаас хойш дөрвөн жил улиран оджээ. Замын уртад ямар их ядраа вэ. Нийслэл хот, өссөн гэр, өсгөсөн аав – бүгд итгэхийн аргагүй ер бусаар алсран холдлоо.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эдүгээ нэг элч явж, нөгөө элч ирэх хугацааг бүхэл бүтэн хорин сарын чимээгүй ганцаардал зааглана. Элч нар цагийн аясаар гандаж шарласан сонин хачин захидал авчирна. Тэдгээр захидлууд мартагдсан нэрс, хачирхалтай үг хэллэг агуулах агаад ойлгоход бэрх сэтгэл уярал илэрхийлсэн байх. Элч нар нэгхэн шөнө амраад дараа өдрийн өглөө – биднийг аянаа үргэжлүүлэхээр хөдлөхөд – миний эртнээс бэлдсэн захидлуудыг аван эсрэг зүгт, нийслэл хотыг чиглэн мордоно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ийнхүү найман жил хагас өнгөрлөө. Өнөө орой ганцаар хоол идэж байхад майханд Домэнико орж ирэв. Ядарч туйлдсан ч гэлээ тэрээр инээмсэглэхтэйгээ байна. Түүнийг хараагүй бараг долоон жил болжээ. Энэ олон жилийн туршид элч минь хээр тал, ой мод, говь цөлөөр зогсолтгүй давхиж, эдгээр боодолтой захидлуудыг надад хүргэж өгөхийн төлөө хүлэг морио хэдэн ч удаа сэлгэсэн юм, бүү мэд. Гэтэл надад задалж унших хүсэл үл төрнө. Домэнико маргааш үүрийн гэгээнээр буцаж мордох учир нойроо авахаар гарч явлаа.<br />
<br />
Маргааш Домэнико сүүлчийн удаа мордоно. Тэмдэглэлийн дэвтэртээ тооцоолж үзвээс, хэрэв бүх юм саадгүй сайн, би өөрийн аянаа алжаалгүй үргэлжлүүлж, Домэнико ч аянаа асуудалгүй үргэлжлүүлбэл, бид хоёр дахин гучин дөрвөн жилийн дараа л уулзах юм байна. Тэр үед би далан хоёр хүрсэн байна. Гэвч бие минь ядарч эхэлжээ, Домэникотой уулзахаас өмнө үхэл намайг өөртөө авчих байх. Тийм учир би түүнийг дахиж харахгүй л болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гучин дөрвөн жилийн дараа (эсвэл бүр эрт, хамаагүй эрт) Домэнико миний аяны хүрээний галыг санаандгүй олж харан энэ хугацаанд яагаад ийм бага зам туулсан бол гэж гайхах биз ээ. Үнэнч элч минь өнөө оройн адил сар жилийн уртад шарласан, цаг хугацааны урсгалд алсран одсон утгагүй мэдээ дүүрэн захидлууд барин миний майханд орж ирнэ. Гэвч аяны орон дээр хөдөлгөөнгүй хэвтэх миний бие, орны хоёр талд бамбар барин зогсох хоёр цэргийг хараад амьсгаа хураасныг минь ойлгон босго давалгүй зогтусна.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч, Домэнико минь, намайг харгис хэмээн зүхэлгүй дахин маргааш мордоорой! Төрж өссөн хотод минь миний сүүлчийн мэндийг хүргэж өгөөрэй. Чи бол эрт урд цагт миний оршин байсан ертөнцтэй намайг холбох эцсийн амьд холбоо билээ. Сүүлд авсан захидлуудаас он цагийн уртад олон юм өөрчлөгдсөнийг мэдэв. Эцэг минь өөд болж, хаан ширээг том ах залгамжилж, хүмүүс намайг аль хэдийн үрэгдсэнд тооцож, багадаа царс моддын нөмөрт тоглож байсан газар өндөр чулуун харш баригдсэн ажээ. Гэхдээ л тэр бол уугуул нутаг минь билээ.<br />
<br />
Домэнико, чи бол намайг тэдэнтэй холбох сүүлчийн холбоо. Хэрэв тав дахь элч Этторэ бурхны тааллаар нэг жил найман сарын дараа сааталгүй хүрч ирвэл эргэх хугацаа байхгүй учир дахиж нийслэл хотыг зорьж мордохгүй. Тиймээс Домэнико минь, хүсэн хүлээсэн хил хязгаарт хүрдэггүй л юм бол чиний дараа нам гүм болно. Гэвч урагшлах тусам хил зааг байхгүй гэдэгт би улам бүр итгэнэ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ямартаа ч бидний “хил зааг” хэмээн ойлгодог утгын хил хязгаар байхгүй мэт санагдана. Газар нутаг зааглах өндөр хана, таслан хуваах өргөн хөндий, зам хааж сүндэрлэх шовх уулс байхгүй билээ. Магадгүй, би хилийн зурваст ирснээ мэдэлгүй давж гараад аянаа цааш үргэлжлүүлэх болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Тийм учир Этторэ хийгээд бусад элч нарыг эргэж ирэхэд би тэднийг нийслэл хот руу дахин илгээхгүй. Харин эсрэгээр, үүнээс цааш намайг юу хүлээж буйг урьтаж мэдэхийн тулд тэднийг өмнөө түрүүлж мордуулна.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нэлээд өмнөөс үдэш орой болоход сонин түгшүүр намайг эзэмдэнэ. Энэ бол аяны эхэнд ардаа орхисон баяр жаргалыг үгүйлж байсан харамсал, харуусал биш юм. Харин эсрэгээр тэмүүлэн буй шинэ газар нутгийг хурдан таньж мэдэхийг хүссэн, тэвчээр алдсан хүсэл юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Өдрөөс өдөрт, бага багаар үүрд үл хүрэх зорилгоо биелүүлэхээр урагшлах тусам би – энэ тухай хараахан хэнд ч хэлээгүй билээ – өдий хүртэл зүүдэндээ ч үзэж байгаагүй ер бусын гэрэл тэнгэрт цацрахыг харна. Замд таарах ургамал мод, уул нуруу, гол мөрөн – бүгд манайхаас ангид, өөр шим бодисоос бүтсэн мэт санагдаж, хэлж тайлбарлахын аргагүй зөн совин агаарт хөвөж буйг анзаарна.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Маргааш өглөө шинэ найдвар намайг улам урагшаа, шөнийн сүүдэрт далдлагдсан хүний хөл хүрээгүй хүрэн уулсын зүгт дуудна. Харин биднийг мордоход Доменико миний хэнд ч хэрэггүй мэнд захидлыг алс холын хотод хүргэж өгөхийн төлөө эсрэг зүгт давхин, тэнгэрийн хаяатай нийлэн алга болно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-37736956838596955192020-05-17T17:30:00.001+09:002022-08-19T15:53:52.206+09:00The sign of infinity<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-uUBsYbHpVLE/XsD19u_BF6I/AAAAAAAAC2A/1qjPNJLScLgfvpuf0QsKrFOGrSuAVWc4gCLcBGAsYHQ/s1600/Infinity%2Bsign.jpg"><img border="0" data-original-height="328" data-original-width="473" height="222" src="https://4.bp.blogspot.com/-uUBsYbHpVLE/XsD19u_BF6I/AAAAAAAAC2A/1qjPNJLScLgfvpuf0QsKrFOGrSuAVWc4gCLcBGAsYHQ/s320/Infinity%2Bsign.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
It happened when I was in elementary school. One day we were taught about the universe and our solar system. I felt dizzy because I just couldn’t comprehend the sheer scale of it all – everything around us seemed to be insanely out of proportion. So I did what I used to do when something was beyond my grasp – right after getting home I fired a question after question at my poor older sister.
She explained to me about the planets, the stars and the constellations, but my head didn’t clear up. To the contrary, instead of getting a clear picture I felt like as though my head would explode. My dizziness escalated and there was a humming “diuuun” sound in my head – the one you get when you knock on an iron pot (which is kind of ironic as I used to think that sound meant the emptiness of stupidity, as in the saying “a head as empty as an overturned pot”). So, on that day I learned that having an empty, stupid head and having a stupid head full of information is kind of the same.
</div>
<br />
Me: So, what’s at the very, very, very end? <br />
Sister: There is no “very, very, very end!” <br />
Me: Something should be! You said there were stars!<br />
Sister: Yes, there are stars – many stars. One star after another and another and another, and there is no end to it. Got it? <br />
Me: No. <br />
Sister: Let’s start from the beginning. <br />
Me: Ok. <br />
Sister: Our planet, the Earth, is in the Solar system. <br />
Me: No, let’s start from the <i>very</i> beginning. <br />
Sister: And that is? <br />
Me: The Earth. <br />
Sister: I started from the Earth.<br />
Me: No you didn’t. <br />
Sister: Well, then you start.<br />
Me: If we go north we’ll reach Russia. And if we keep going straight, we’ll reach the North Pole. Then there would be Canada, South America and Antarctica. Then some Asian countries, then China and finally, we’ll come back to Mongolia. <br />
Sister: Yes, because the Earth is round. <br />
Me: So, if we reach the Sun and keep going and going and going, shall we return to Earth someday, one day? <br />
Sister: No. Who told you that the <i>universe</i> was round? <br />
Me: Then what's it like? <br />
Sister: Endless. <br />
Me: And what's that like? <br />
Sister: There is a star behind a star, one constellation after another, and even if you go for millions and millions of years, you will never reach the end. Got it? <br />
Me: No.
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
And then I grew up and stopped wondering about the universe in general and its endlessness in particular. Life presented much more important questions to think about – books, clothes, friends and boys. And work. One day I found myself in Tokyo presenting an electron microscope at some odd industry exhibition. I was showing people magnified images of what they wanted to see – mostly their own hair. Women were terrified – men in their forties and fifties had better hair than thirty-something women and twenty-something girls, simply because they don’t color or dye their hair. Girls just couldn’t believe how awful the condition of their hair surface was. But I digress. There was a little boy, an elementary school pupil:
</div>
<br />
Boy: This magnifies how much? <br />
Me: Ten thousand times. <br />
Boy: Is this the most powerful one? <br />
Me: No, not at all. In the hierarchy of electron microscopes, this one is kind of a low rank. There are microscopes that magnify one million times, for example. Have you heard the word ‘nano’? <br />
Boy: Where is it? <br />
Me: Sorry, we didn’t bring it here. It’s very huge and heavy, you know. <br />
Boy: If you magnify something one million times, you’ll get to its smallest part? <br />
Me: Hmmm… you see, there is no “smallest part”. You can magnify something one million times, and sure, you’ll get to a very small part of it, but it won’t be the smallest. <br />
Boy: Then I magnify more and more and more and reach a part that cannot be magnified any more. What is it like? <br />
Me: There is no point beyond which you cannot magnify. <br />
Boy: How come? <br />
Me: You see, it’s endless. There is no end to how far you can magnify something. The only question is whether we can make such equipment, and even if we could, whether there is a use for it or not. Got it? <br />
Boy: No.
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
I remembered my childhood and the conversation with my sister. I remembered trying to imagine the end of things and the endlessness of everything, and how the latter seemed much worse. The absence of an edge or ending seemed strange and scary and fascinating. On that day, however, I didn’t know yet that there is no end not only to the big but to the small as well.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
And so, I wondered once again. I also wondered what the boy was wondering about. Was he trying to imagine the very end of things or their endlessness, and finding the latter to be much worse? Will he forget all about it when life presents books, music, friends and girls?
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
I suppose, it’s good that I blissfully forgot all about the universe and its endlessness. Because poets and Zemfira figured out the sign of infinity ages and ages ago.
</div>
<br />
V. Khlebnikov
<br />
<br />
...in Nature’s shifting glimmer-glass <br />
Stars are nets, we their haul,<br />
and gods are shadows on a wall…<br />
<br />
<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/Fxj4gAZkB0k" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe></div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-69579222770164627362020-05-06T20:28:00.009+09:002022-09-26T22:05:59.805+09:00Үнсний сав шүүмжлэгч<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-wmanne0S2QI/XrKZ2i9_r-I/AAAAAAAAC1o/qo7TQcxnSjcfsQFRBPVGPe5rs7PJNGDpgCLcBGAsYHQ/s1600/Mukoda%2BKunikojpg.jpg"><img border="0" data-original-height="369" data-original-width="280" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-wmanne0S2QI/XrKZ2i9_r-I/AAAAAAAAC1o/qo7TQcxnSjcfsQFRBPVGPe5rs7PJNGDpgCLcBGAsYHQ/s320/Mukoda%2BKunikojpg.jpg" width="243" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Манайхны зарим шүүмжлэл уншиж байхад Мүкоодагийн энэ эссэй өөрийн эрхгүй санаанд орно. Гэхдээ би ийм, тийм шүүмжлэл хэрэггүй гэж хэрхэвч хэлэхгүй. Хэний ч хэлэх эрхийг хаахгүй гэх үү дээ, хэдий санал эс нийлсэн ч гэлээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хүртэх, шүүмжлэх биш хийж, бүтээх талын зарим хариу реакци, хариу үйлдлийг харж байхад ч Мүкоодагийн энэ эссэй санаанд орно. "Тийм мундаг юм бол чи өөрөө хийгээд аль", "юун сүртэй юм, юун жижиг юм чичилж шүүмжилдэг юм", "чи өөрөө хэн юм", "чамаар заалгахгүй", "намайг боох гэлээ, дарах гэлээ" г.м. сонин сонин, цочмог цочмог реакци олон. Ер нь манайхан ихээхэн цөстэй, цөсөндөө бас чулуутай юу гэмээр. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Мүкоодагийн хошин шогийн мэдрэмж үнэхээр гоё. Хорон үг хэлэхгүйгээр хорон юм хэлчихдэг нь cool. Эцсийн дүнд гэхдээ "их хотын дуу нь үл дуулдах үй түмэн шүүмжлэгч нарын сэтгэлд ч нийцсэн зохиол бичихийг хүснэ" хэмээх чинхүү сэтгэл байсан учир өдий хүртэл уншигдсаар, хайрлагдсаар буй билээ.
</div>
<br />
<span style="color: blue;"><b>Мүкоода Күнико "Бүсгүйн долоовор хуруу" эссэйн түүврээс</b></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><span style="color: blue;"><b>向田邦子『女の人差し指』より</b></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><span style="color: blue;"><b>Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)</b></span><br />
<span style="color: blue;"></span><b></b><br />
<b><span style="color: blue;">Үнсний сав шүүмжлэгч</span></b>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Таксинд суугаад түгжрэлд гацахад үнэхээр нерв хөдөлдөг ч жолоочийн яриа сонирхолтой бол нэлээд тайвширна.</div>
<div style="text-align: justify;">
Яагаад тийм яриа болсныг мартсан ч зурагтын тухай ярьж байлаа. Жолооч ах миний ажил мэргэжлийн тухай мэдээж мэдэхгүй.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Та зурагтаар ямар олон ангит кино үздэг вэ?</div>
<div style="text-align: justify;">
Жолооч хоёр, гурван нэр хэлэв. Би тэр үед хоёр олон ангит кино бичиж байсан боловч алийг нь ч үл дурдсан учир атаархал төрөн дахин лавлав:</div>
<div style="text-align: justify;">
- Юу нь таалагддаг вэ? Агуулга л байх, тийм үү?</div>
<div style="text-align: justify;">
- Агуулгыг эхнэр л мэдэх байх гэснээ нэг амьсгал зай аван “Ямар ч байсан үнсний сав нь сайхан гэв. </div>
<div style="text-align: justify;">
Хижээл насны жолооч эр аажуухан тамхи зуун гал асаав:</div>
<div style="text-align: justify;">
- Бусад олон ангит кино ёстой учир начиргүй. Жирийн айл атлаа албан байгууллагын хүлээлтийн өрөөнд байдаг шиг үнсний сав тавьчихна. Тийм юм байж болохгүй шдээ.</div>
<div style="text-align: justify;">
Очих газар хүртэл жолооч ах зурагтын олон ангит киноны тухай ихэд итгэлтэй, эрэмбэ дараатай дүгнэн шинжилж байсан боловч үнэлгээний хэмжүүр нь олон ангит кинонд гарах үнсний савын сайн, муу байлаа.</div>
<div style="text-align: justify;">
Хүү, бэр хоёроосоо тусдаа амьдардаг нэг эгчийг таньдаг юм. Миний бичсэн кино дуусахаар заавал над руу залгана:</div>
<div style="text-align: justify;">
- Тэр Катоо Харүко даршилсан цагаан лууван яаж ч хэрчээд байгаа юм, бас цай ч зөв аягалчихгүй юм, чи яаж дуугүй байж чадна аа.</div>
<div style="text-align: justify;">
Түүний хувьд олон ангит кино үзнэ гэдэг бэрээ гоочлох арга гэлтэй.
Ер нь олон ангит киног уран зохиолын урт роман уншихын оронд үздэг хүмүүс ч бий, өөрт тохиолдсон зовлон жаргалын асуудлаас гарц хайн үзэх хүмүүс ч бий. Жүжигчин бүсгүйн өмссөн хувцас, үсний засалтыг харж дуурайх хүмүүс ч байна, киноны ганц цэг – гагцхүү үнсний савыг харж суух хүмүүс ч байна.</div>
<div style="text-align: justify;">
Мэргэжлийн шүүмжлэгч нарын магтаал ч сонсмоор байдаг, их хотын дуу нь үл дуулдах үй түмэн шүүмжлэгч нарын сэтгэлд нийцсэн зохиол ч бичмээр байдаг... Кино зохиолч гэдэг ер нь, хэцүүхэн ажил шүү.
</div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-63174965481285993032020-01-26T23:56:00.026+09:002023-12-04T22:31:30.794+09:00Фүшигүро-сэнноо<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-uldc0Tcznuo/Xi2c8uvyF9I/AAAAAAAAC0Y/WFxm0pqvsBQzRsTUpgIXTmtSuK9YxADRgCLcBGAsYHQ/s1600/%25E3%2581%25B5%25E3%2581%2597%25E3%2581%2590%25E3%2582%258D%25E3%2581%259B%25E3%2582%2593%25E3%2581%25AE%25E3%2581%2586.jpg"><img border="0" data-original-height="683" data-original-width="1024" height="219" src="https://3.bp.blogspot.com/-uldc0Tcznuo/Xi2c8uvyF9I/AAAAAAAAC0Y/WFxm0pqvsBQzRsTUpgIXTmtSuK9YxADRgCLcBGAsYHQ/s320/%25E3%2581%25B5%25E3%2581%2597%25E3%2581%2590%25E3%2582%258D%25E3%2581%259B%25E3%2582%2593%25E3%2581%25AE%25E3%2581%2586.jpg" width="315" /></a> <a href="https://3.bp.blogspot.com/-WtTluYAQl38/Xi2c8qDrumI/AAAAAAAAC0U/qCm6X0FJITgYNY2voRnBLZmNBmgawK-XQCLcBGAsYHQ/s1600/%25E5%25AE%259D%25E7%2599%25BB%25E5%25B1%25B1%25E7%25A5%259E%25E7%25A4%25BE.jpg"><img border="0" data-original-height="768" data-original-width="1024" height="220" src="https://3.bp.blogspot.com/-WtTluYAQl38/Xi2c8qDrumI/AAAAAAAAC0U/qCm6X0FJITgYNY2voRnBLZmNBmgawK-XQCLcBGAsYHQ/s320/%25E5%25AE%259D%25E7%2599%25BB%25E5%25B1%25B1%25E7%25A5%259E%25E7%25A4%25BE.jpg" width="315" /></a><br />
<br />
<ahref bp.blogspot.com="" i2eqocubfi="" imageanchor="1" jpg="" phba="" qm7oeot11zhslnxesxkrqbampaclcbgasyhq="" s1600=""><img border="0" data-original-height="327" data-original-width="500" height="220" src="https://3.bp.blogspot.com/-7JTRK18phBA/Xi2eQoCUBfI/AAAAAAAAC04/OVKZAD0qm7oeOt11ZHslnxESxKRqbAMpACLcBGAsYHQ/s320/%25E7%25B5%25B5%25E9%25A6%25AC%25E6%25AE%25BF.jpg" width="315" /> </ahref><a href="https://1.bp.blogspot.com/-uON5_ls9zYU/Xi2c99wDNdI/AAAAAAAAC0k/XrRkzAYpqDEqQob3x9pmGAsom4ftwAgoACLcBGAsYHQ/s1600/%25E7%25B5%25B5%25E9%25A6%25AC3.jpg"><img border="0" data-original-height="1066" data-original-width="1600" height="220" src="https://1.bp.blogspot.com/-uON5_ls9zYU/Xi2c99wDNdI/AAAAAAAAC0k/XrRkzAYpqDEqQob3x9pmGAsom4ftwAgoACLcBGAsYHQ/s320/%25E7%25B5%25B5%25E9%25A6%25AC3.jpg" width="315" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Япон уран зохиолоос миний унших хамгийн дуртай төрөл бол 随筆 буюу "зүйхицү". 随筆-г үгчилбээс "бийрээ дагаад" гэж орчуулна. Зохиогч санаанд орсон зүйлээ тэр чигээр нь, чөлөөтэй цаасанд буулгахыг зүйхицү гэнэ. Санаанд орсон, бичмээр санагдсан бүхнээ тухайн үеийн сэтгэл хөдлөлөө даган буулгах учир гар биш бийр нь түрүүлж хөдлөх мэт байдгаас "бийрээ дагаад" гэж нэрлэсэн болов уу. Миний бодлоор япон хүмүүс зүйхицү төрөлд хамгийн хүчтэй, өвөрмөц давтагдашгүй чанар нь ч зүйхицүгээр хамгаас тод илэрдэг. Ер нь урт том роман гэхээс (Мүрасаки Шикибү авхайг эс тооцвол) богино төрөл жанрт хүчтэй хүмүүс л дээ... далийх нь. Нэгэн зүйхицү орчуулснаа толилуулъя. Мянгаад жилийн тэртээ зүйхицү төрлийг үүсгэсэн бүсгүйн тухай арваад жилийн тэртээ бичсэн пост уншихыг хүсвэл <a href="https://surensuren.blogspot.com/2009/11/blog-post_7714.html">энд</a> дарна уу.
</div>
<br />
<span style="color: blue;"><b>Окано Хирохико "Фүшигүро-сэнноо"</b></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><span style="color: blue;"><b>岡野弘彦「ふしぐろせんのう」</b></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><b style="color: blue;">Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)</b></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div style="text-align: justify;">
Ээж тэр үед дөнгөж долоо, наймтай л байсан гэх. Нэг өдөр аав нь гэрийнхээ эзэмшил уулыг эргэхдээ охиноо дагуулж яваад, уулын бүр гүн рүү орсон гэнэ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Шигүү ургасан шилмүүст мод гэгээн өдөр ч бүдэг харанхуй агаад уулсын дундах жижигхэн гэрийг нь битүүмжлэх аятай хүрээлнэ. Өглөө, оройд гэрийнхээ цонхоор шилмүүст ойг үргэлж харж байвч хүүхэд ганцаараа тэр бөглүү ойн харанхуй руу явж орно гэдэг арай дэндүү аймаар учир зүрх үл хүрнэ. Тиймээс нөмөр нөөлөгтэй аавтайгаа хамт нүдний өмнөх үл мэдэх ертөнц рүү алхаж орно гэдэг ээжид сэтгэл догдлом баяртай байсан биз ээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Аливаа дуу чимээг шингээн үгүй хийх шилмүүст ойн аниргүйд аавыгаа даган холоо хол, баримжаа алдам хол явсаны эцэст гэнэт аглаг ой тасарч хадан цохионд хүрч ирэв. Ээж санаандгүй доош хартал залуухан үзэсгэлэнт бүсгүй тэртээ доор, хавцлын голын эрэг дээр тонгойн хувцас угааж байлаа. Нүд салгалгүй ширтэн хартал орон зай сорогдох аятай хумигдаж, тэртээ хол эгнэн ургасан шилмүүст моддын орой дээрээс бүсгүйн угааж буй кимоногийн час улаан цэцгэн хээ, хүйтэн тунгалаг усанд хөдлөх зөөлөн цагаан хуруу нь энүүхэнд байгаа мэт маш тод харагдав. Тийн атал бүсгүй цагаан шилэн хүзүүгээ нааш харуулан хором ч атугай эргэж үл харна. "Царайг нь харах юмсан" гэж бодон бүсгүйг ширтсээр шигдсэн аятай тэнд хэчнээн удаан зогсоо вэ. Уулын оройгоос аавынх нь дуудах дуу хүнгэнэн бууж ирэхэд гэнэт сэрэх шиг болж, хавцлын голыг өндрөөс дахин хартал дөнгөж сая тодоос тод харагдаж байсан бүсгүй арчигдсан мэт алга болсон байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ээж энэ тухай ярих үед зүүдлэж буй мэт царайд нь гунигийн сүүдэр татдаг байв. Ээжийг зургаан настай байхад төрүүлсэн ээж нь өөд болсон гэдэг.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ээжээс энэ яриаг дуулснаас хойш би "Өвгөн түлээ мод зэхэхээр уул өөд явж, эмгэн хувцас хунараа угахаар гол өөд явжээ..." гэж эхэлдэг өнөө үлгэрийг зүгээр сонсон өнгөрөөж чадахгүй болов. "Эмгэн гол өөд..." гэхэд л балчир ээжийн минь харсан сэрүүн зүүд нүдний өмнө зурагдах билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Тэр цэцгийн нэрийг "фүшигүро-сэнноо" гэдгийг би нэлээд хожуу мэдсэн юм. Зуны өдөр шилмүүст моддын өлмийн өвсөн дунд хааяахан таарах таван дэлбээт улаан цэцэг. Бусад цэцгэнд байхгүй тэр тод улаан өнгөний үзэсгэлэн хүүхэд миний сэтгэлд хүртэл гуниг татам шингэсэн байж.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ээжийн минь хамгийн хайртай цэцэг билээ. Өвс ногоон дунд жижиг улаан гялбааг нь хаа холоос шууд олж харах бөгөөд тийнхүү олж харах бүр сэтгэл догдлоно. Ээжийн харсан тэр уулын бүсгүйн угааж байсан кимоногийн цэцгэн хээ нь энэ цэцэг байснаас гарцаагүй мэт санагдана. Ооэяма уулын Шүтэн-доожи мангасын (<span style="color: blue;">*1</span>) эрхшээлд орсон бүсгүй хавцлын голд уйлан уйлан угааж байсан цусан будагт кимоногийн улаан өнгө нь ч энэ цэцгийн өнгөнөөс зайлшгүй гэж бодогдоно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ооэяма уулын Шүтэн-доожи мангасын тухай эвгүй аймаар яриаг өвөөгийн үеэс манайд амьдран ажиллаж байсан Бан-санаас дуулсан юм. Бан-сан үг дуу цөөтэй, үнэнч хүн боловч үе үе хүнд хэлбэрийн сэтгэлийн гутралд орж, газар доорх түлээний өрөөнд хэдэн өдрөөр ч бүгээд гарч ирдэггүй байв. Хүүхэд шиг гэнэн цайлган, сайхан сэтгэлтэй хүн боловч лагс хар аниргүйд автаж, зөвхөн нүд нь урдахаа таг гөлрөн гялалзаж суух үе гарна. Тийнхүү хувирах нь маш огцом тул том хүмүүс Бан-саны тухай ам муутай байв. Ер нь түүнийг бие даасан эрүүл хүнд тооцдоггүй байв.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бан-сан кайдан (аймшгийн яриа, орч.) ярих дуртай. Гэхдээ ердийн үед дуу цөөтэй Бан-сан ширүүн царайтай өмнөө нэг цэгийг тас ширтэн суугаад, таг итгэлтэйгээр ярьж эхлэхэд ямар ч яриа аймшигтай санагдана л даа. Өөрөө өөрийнхөө ярианд автаж, аймшгийн ертөнц рүү урван орох мэт буюу. Тиймээс ч Бан-саны яриа бусад том хүмүүсийн ярианы адил эцэс сүүлд нь инээлгэсэн тайлал үгүй. Яриа нь цаана л нэг хүчтэй, сонссоны дараа сэтгэлд хөндүүр үлдээдэг байв. Жишээ нь, нэг ийм явдал тохиолдсон удаатай.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Зуны эхэн үеийн нэгэн үдэш хоёр ри (<span style="color: blue;">*2</span>) хэртээ хажуугийн тосгон руу Бан-саныг хэл хүргүүлэхээр явуулав. Яаралтай хариу хүлээж байсан атал хэдэн цаг өнгөрсөн ч Бан-сан байдаггүй. Тэрээр бүр шөнө дунд өнгөрсөн хойно ад чөтгөрт бариулсан мэт цонхийсон царайтай буцаж ирээд, үүдний өндөрлөгийн шалан дээр лагхийн сууснаа "Эзэгтэй, би сүнстэй учрав" гээд ярьж эхлэв.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Тосгоны захад иртэл нэгэн гэрийн саравч дор юката (<span style="color: blue;">*3</span>) өмссөн залуухан бүсгүй зогсож байсан гэнэ. Бүсгүй Бан-санд хандан гэрийн үүдэнд наасан Вакамия сүмийн сахиусыг авч өгөхийг хүссэн учир хэлсэн ёсоор болгоотол бүсгүй гүймэл модон хаалгыг нээлгүй, уусах мэт гэрийн дотогш оров. Бан-сан юкатагийн ханцуй салхинд намиран урсаж, гулсан алга болохыг л харан үлдэж. Хэсэгтээ тэр гэрийн үүдэнд зогсож байтал "Аа-ааа!" гээд аймшгийн чарлах дуу гарсан учир тэсэхийн аргагүй болж тэндээс зугтан ирлээ гэснээ Бан-сан "Тэр айлын хадам эхийнхээ дарамтыг даалгүй өөд болсон бэр өшөөгөө авахаар буцаж очсоноос гарцаагүй дээ" гэв.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эмэгтэй хүний гуйсан даруй айлын үүдний сахиусыг амархан авчихдаг нь хачирхалтай ч тэрийгээ огт тайлбарлахгүй, гагцхүү сүнсний дүр байдлыг нүдэнд харагдтал бодьтой ярьж дүрсэлнэ. "Дахиад л Бан-сан ганц хүний жүжгээ тоглон үзүүлж байна уу" гээд аав инээх боловч шөнө дунд чийдэнгийн гэрлийн дор цонхийсон хөх царайтай, хагас буурал толгойтой Бан-сан нэгийг шийдсэн байдалтай ярихыг сонсоход арын үс сөрвийх шиг болж, хамаг бие чичирсхийнэ. Ээж бид хоёрт Бан-сан жүжиглэж буй мэт санагддаггүй байв. Бан-сан бол жирийн хүнд үл үзэгдэх юмсыг тодоос тод харж, мэдэрч чаддаг нэгэн байсан болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бан-саныг том хүмүүс хачин амьтан, толгой нь жаахан эргэчихсэн юм, зайлуул, гэлцэнэ. Тиймээс сэтгэлээ нээж хөгжилтэйгээр зөвхөн хүүхэд буюу надтай л ярьна. Намайг Бан-саны яриаг сонсоход аав дургүйцэх боловч номд бичсэн үлгэр домогтой харьцуулахад хар цагааны тод зааггүй, бараан голдуу яриа нь сонирхолтой учир би зав л гарвал Бан-саны яриаг сонсохоор очдог байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бан-сан сүмийн дэргэдэх мөргөлчдийн хонох байрын манаач бас хийж байсан учир орой болохоор ажлаа дуусгаад ой руу буцна. Мөргөлч огт ирээгүй намуухан ойн шөнөөр Бан-сан нэг удаа "Хүү минь, чи эмагийн асарт эма (<span style="color: blue;">*4</span>) харах дуртай, гэхдээ асар дотор байхдаа болгоомжтой байгаарай. Тэр чинь хүний хүсэл шуналаар дүүрсэн газар. Чам шиг залуу хүн сэрэмж алдвал санаандгүй саар юм шүгэлж мэднэ шүү" гэв.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эмагийн асар гэж мөргөлийн гол сүмээс хорин чулуун шат уруу газар, бөөндөө ургасан тав зургаан шилмүүст моддын доорх барилгыг хэлнэ. Дотор нь төрөл бүрийн эма багширтал дүүжилсэн байв. Кабүки жүжгийн янз бүрийн хэсгийг зурсан эма байна. Жижиг амсартай бөөрөнхий шилэнд таван өнгийн том бөмбөлөг хийж зүүсэн эма ч байна. Тийм жижиг амсраар тийм том бөмбөлөгүүдийн хэрхэн яаж оруулсныг би бодоод бодоод учрыг нь олоогүй билээ. Шахмал зураг наасан модон хавтан унах нь уу гэмээр хазайсан харагдана. Хажуугийн хавтан дээр Япон-Хятадын дайн уу, Япон-Оросын дайн уу, япон сэлмээр мөрөө тас цавчуулсан, цус нь олгойдсон цэнхэр дүрэмт хувцастай дайсны цэрэг зурсан байна. Байлдааны хөлөг онгоцын зураг ч байна. Хөгз, чийгний эхүүн үнэр шингэсэн тэр байшинд би хэдэн цаг ч болов зогсоод, уйдамгүй төсөөллийн ертөнцөд умбадаг байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч Бан-саны хэлснээр "хүний хүсэл шунал" шингэсэн нь тийнхүү өндөрт ил тод өлгөсөн эма биш, олон эмагийн дунд, асрын модон хананы завсар зайд хүслээ бичиж өлгөсөн эгэл жирийн, жижигхэн эма болов уу. "Миний нөхрийг архинаас гаргаж хайрла. Хоёр хүүхдийн хамтаар амь наана, там цаана гуйж байна. Могой жилтэй эмэгтэй", "Эр минь тэр хүүхнээ хаяасай. Миний насыг богиносгоод ч болов энэ хүслийг биелүүлнэ үү. Гучин гуравтай бүсгүй" гэж бичээд дор нь боодол үс уясан эма ч байх. Эматай холбож уяагүй дан боодол үс ч олон бөгөөд эмагийн асар төдийгүй мөргөлийн сүмийн багана, хашааны завсар зайд хүртэл өлгөж дүүжилсэн байна.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бороо салхинд гандаж цайсан эмэгтэй хүний үс хальт харсан ч гэлээ дотор эвгүйрэм. Хаяа эмагийн зурганд ховсдуулан гөлөрч зогсохдоо санаандгүй хана руу дөхөж ойртвол аалзны шүлс шиг нарийхан үс салхинд хийсэн хүзүү шүргэнэ. Тэр үед бие чичрэм айдас, огиудас зэрэг хүрнэ. Нэгэн удаа, хэд нугалж боосон баглаа үсний цаасан уяа тасарч газарт унасан байхыг хараад санаандгүй өргөж үзтэл ямар ч тайлбаргүй, гагцхүү аймшигт хараалын үгс эгнүүлж бичсэн байсанд сэртэс хийн цочиж билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бан-сан "Сэрэмжтэй байхгүй бол саар юм шүгэлж мэднэ шүү" гэж ийм юмыг хэлж байсан болов уу. Гэхдээ л эмагийн асарын хөгзний үнэр, төрөл бүрийн эмагийн зургууд миний сэтгэлийг эзэмдэх увдистай буюу. Тийм учир том хүмүүсийг нууцыг хальт шагайлган харуулдаг эмагийн асар луу сав л хийвэл очиж, элдвийг бүрэг бараг бодож зогсохоо больж чадахгүй байв.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нэгэн жил, зуны амралт дуусах алдад эмагийн асрын саравчин доор тонгойн суугаад, жижигхэн нүх малтан амьдрах "шоргоолжны там" шавжны (<span style="color: blue;">*5</span>) үүрийг харж байлаа. Шоргоолж барьж нүх рүү унагахад юүлүүрийн хэлбэртэй хонхорхой даруй хариу хөдлөнө. Дотроос нь зугтаан гарахыг хичээх шоргоолжийг зориуд буцааж унагах нь, саяхныг хүртэл хачин жигтэй эма харж цус хөөрсний дараа бол яг л таарсан тоглоом байлаа.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ойд нар эрт жаргаж харанхуйлна. Зуны дөнгөж зургаан цаг болж байхад хүмүүс бүдэг бадаг харагдаж, харанхуй бүхнийг бүрхэж эхэлнэ. Гэнэт үл мэдэг чимээ гарсан учир дээш хартал гол сүмээс жаахан дор, чулуун шатнаа бөгтийсөн хүний дүр харагдав. Тэрээр бараг мөлхөх шахам, арай хийн чулуун шатаар өгсөн гол сүмийн өмнө очоод, том хүний нуруу хэр өндөр хандивын модон авдрын өмнө зогсон хамаг сэтгэлээсээ залбирч байснаа өврөө уудлан мөргөлийн мөнгөө гаргаж, өөрийн толгойноос өндөр хандивын хайрцаг руу шидэж оруулахыг оролдов. "Ча-рин" гэж хангинах дуу гарч, хүрэл зоос ойчин өнхөрч чулуун шатны голд очоод тогтсон бололтой.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Толгой нь газар шүргэх шахам бөгтийсөн эмгэн нэг шат, нэг шат уруудан бууж, тэр хавиар тэмтрэн хайж эргэлдсэний эцэст арай хийж олсон хүрэл зоосоо гартаа атган дахин дээш гарч шидэж оруулахыг хичээв. Дахин өрөвдөм дуу гарч, зоос хандивын хайрцгийн хажууд унав. Энэ удаа эмгэн зоосоо хайхаар дахин шат уруудах хэрэггүйг хараад миний сэтгэл амрав. Эмгэн хэд хэдэн удаа толгой хүргэн залбирсныхаа дараа зоосоо хандивын авдрын өмнө, газар хичээнгүйлэн тавиад чулуун шатаар уруудаж эхлэв. Намайг анзааралгүй эмагийн асрын өмнүүр өнгөрөн одох түүний царайг хараад би "Аан, ээжийг минь энэ хүн төрүүлсэн юм байна" гэж бодов. Өөрөө ч хүртэл гайхмаар санаандгүй, тас итгэлтэй нээлт байлаа. Энэ тухай ямар нэгэн зүйл урьдаас мэдэж байсан юмгүй, ямар нэгэн сэжүүр шалтгаан ч байгаагүй билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэхдээ хүүхэд гэдэг, том хүмүүс өөрийнх нь ээж аав, эргэн тойрны хүмүүсийн тухай сэрэмж алдан ярихыг гайхам зөн совингоороо гадарлан ойлгож, сэтгэлийн гүндээ тогтоож байдаг юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Удалгүй, улам харанхуй болсон ойгоос гаръя гэтэл миний нүдэнд ээжийн хайртай "фүшигүро-сэнноо" цэцгийн часхийм улаан өнгө дүрэлзэн тусав. Яагаад эмэгтэй хүн тийм өрөвч зөөлөн, тийм үзэсгэлэн гоо боловч сэтгэлийн гүндээ улаан цэцэг нандигнан нууж, өрдөн галлаж байдаг юм бол. Ээж минь ч мөн ялгаагүй болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эмэгтэй хүн гэдэг ихэд хачин. Нээрээн, өрнийн үлгэрт хэт автсан байхдаа тэр нэгэн дуугүй дөлгөөн охиныг олны нүдэн дээр үнэссэнээс болж тосгон даяар амьтны ярианы бай болоход надаас хамаагүй хэцүү байх ёстой атал бүхнийг дуугүй тэвчиж, царайнаас нь юу бодож байгааг нь таах аргагүй байлаа. Тэр охины сэтгэлд ч улаан цэцэг дүрэлзэн асаж буй эсэхийг, бодоод бодоод ерөөс ойлгоогүй билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
"Фүшигүро-сэнно" бол эмзэг туяахан, часхийм тод, зуны цэцэг байсан билээ.
</div>
<br />
--------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
<ol style="text-align: left;">
<li>Шүтэн-доожи – Ооэяма нь Киото хотын барун хойд зүгт байдаг уул. "Шүтэн-доожи" нь Ооэяма ууланд амьдардаг, ероолгүй мэт архи уудаг (нэрнийх нь эхний хоёр ханз "архи уух" гэсэн утгатай), уулнаас бууж хүмүүсийн эд хөрөнгө, охид хүүхнүүдийг хулгайлдаг гэх үлгэр домгийн мангас. </li>
<li>ри – зай заах нэгж, 3.9 км. </li>
<li>юката – дан даавуун зуны хөнгөн кимоно. </li>
<li>эма – хүслээ бичиж сүмд өргөдөг нэг талдаа зурагтай модон хавтан; сүм бүрийн эма хавтаны хэлбэр, зураг өөр өөр. </li>
<li>蟻地獄 – үгчлэн орчуулбал "шоргоолжны там". Тэмээлзгэний төрлийн шоргоолж идэштэй шавж, англиар "ant lion", оросоор "муравьиный лев" гэдэг.
</li>
</ol>
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-63581107337097779172020-01-20T01:29:00.005+09:002020-12-20T02:17:58.287+09:00Я – Белая Тара<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-U7FhA6WvvEc/XiSCWc9pGII/AAAAAAAAC0A/1d-BASDPC7kfth8pWrtaeFc-PHrIgwpdgCLcBGAsYHQ/s1600/%25D0%25A6%25D0%25B0%25D0%25B3%25D0%25B0%25D0%25B0%25D0%25BD%2B%25D0%2594%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258C%2B%25D0%25AD%25D1%2585.png"><img border="0" data-original-height="168" data-original-width="300" height="179" src="https://2.bp.blogspot.com/-U7FhA6WvvEc/XiSCWc9pGII/AAAAAAAAC0A/1d-BASDPC7kfth8pWrtaeFc-PHrIgwpdgCLcBGAsYHQ/s320/%25D0%25A6%25D0%25B0%25D0%25B3%25D0%25B0%25D0%25B0%25D0%25BD%2B%25D0%2594%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258C%2B%25D0%25AD%25D1%2585.png" width="320" /></a>
<br />
<br />
<span style="color: blue;"><b>Ц. Хулан "Я – Белая Тара"</b></span><br />
<span style="color: blue;"><b>Перевод/орчуулга: Сүрэн</b></span><br />
<span style="color: blue;"></span><b></b><br />
Нямсүрэн стал Ситатапатрой,<br />
Наранцацралт стал Гухьясамаджа Тантрой,<br />
А позже, незаметно я – <br />
Стану Белой Тарой! <br />
<br />
Казалось мне – мир прозрачен, будто выстоян на росе, <br />
И не поладила с теми, кто стихами не говорит. <br />
Раньше всех, меня жалея, плачет мама, <br />
И женщин всех покровительницей<br />
Я стану Белой Тарой.<br />
<br />
Из перламутровой амфоры неиссякаемой <br />
Мать орошает свои цветы – своих детей.<br />
Но цветы, что вырастила мать любовью равною,<br />
Качаются все в стороны разные и я, недоумевая,<br />
Стану Белой Тарой.<br />
<br />В восемнадцать лет, как песочную мандалу, смела мать свою юность, <br />
И рассеяла по камням, по дорогам ближним и дальним.<br />
За заблуждения чад своих непутевых <br />
Долг отдала богам, засеребрив косу черную,<br />
И сие заметив, я, <br />
Стану Белой Тарой.<br />
<br />
Надеялась я – каждое сущее поклонится матери своей, <br />
Но оказалось, утонули они в океане желаний и не до матери им совсем. <br />
И каплей ничтожною я, скитаюсь в тех волнах тоже,<br />
Но упорствуя, все же, <br />
Стану Белой Тарой...<br />
<br />
Слившись, как дождь многодневный с миром этим, <br />
С жребием человеческим я простилась, <br />
Против воли, того не желая.<br />
Но вернусь я, прощения попросив у птиц небесных,<br />
Что хотя и безгруды, детей растят.<br />
И благословения попрошу у змей земных,<br />
Что хотя и безноги, к малышам спешат!<br />
Возвращаться я буду вновь и вновь,<br />
Пока мир не разрушится, пока горы синие не обрушатся,<br />
Пока степи шелковые не стерутся в прах!<br />
<br />
Матерей мириады поколений добрых<br />
В объятиях хранят детей своих милых, <br />
Чтобы не пугал их вид неведомых духов,<br />
И не страшил их грохот невидимых драконов.<br />
Вернусь лишь тогда, когда матери единственной хотя бы,<br />
Станут люди воздавать – любовью за любовь.<br />
А я и ныне и после буду всегда<br />
Белой Тарой!<br />
<br />
<span style="color: blue;"><b>Ц.Хулан </b></span><br />
<span style="color: blue;"><b>"Би Цагаан Дарь Эх болно"</b></span><br />
<span style="color: blue;"></span><b></b><br />
Нямсүрэн Цагаан Шүхэрт болсон<br />
Наранцацралт Сандуйн жүд болсон<br />
Намуухнаар хожмоо би<br />
Цагаан Дарь Эх болно оо!<br />
<br />
Шүүдрээр нэрсийм шиг тунгалагхан гэж хорвоог би санасийм<br />
Шүлгээр бус өөрөөр ярьдагтай нь хэл амаа олсонгүй<br />
Бүгдийн түрүүнд ээж минь л өрөвдөж сэм уйлаад болохгүй нь<br />
Бүсгүй амьтныг ачилдаг<br />
Цагаан Дарь Эх болно оо<br />
<br />
Хоосрошгүй танан бумбанаасаа цутгаж<br />
Хонгор ижий үрс үрсээ цэцэг шиг ургуулдаг байтал<br />
Хонгор ижийн тэнцүүхэн ургуулсан тэр цэцгүүд<br />
Хотлоороо яагаад нэгэн зүгт найгадаггүй юм гэж гайхахдаа би<br />
Цагаан Дарь Эх болно оо<br />
<br />
Арван наймтын идэр цогцоо жинсрэгийн элс шиг нурааж<br />
Алс ойртоо одох харгуй, чулуу бүхэн дээр цацаж зулсныг,<br />
Алмай үр биднийхээ эндүүрэл эндүүрлийн шанд<br />
Алдаршингуй хар гэзгээ мөнгөөр цувиж бурханд өр төлснийг<br />
Анзаарсандаа би<br />
Цагаан Дарь Эх болно оо<br />
<br />
Шагжтивийн хамаг амьтан эхдээ мөргөнө гэж би горьдсийм<br />
Шандуурлын далайд живсэн хүмүүс ижийтэй манатай явдгийм байна<br />
Шалдрайхан дусал би ч тэдэн дунд хөвж л яваа<br />
Шаралхсандаа би<br />
Цагаан Дарь Эх болно оо…<br />
<br />
Дунд нь бороо шиг орж холилдсон<br />
Дунгуй орчлонд хүнийхээ төрлөөс<br />
Дуртайдаа би салаагүй юм шүү<br />
Дэлэнгүй ч үрээ тэжээх шувуунаас<br />
Уучлал гуйгаад би эргэж ирнэ<br />
Дэгдэх хөлгүй ч үрдээ яарах могойноос<br />
Адис аваад би эргэж ирнэ!<br />
Үйзэн цэнхэр уулнаас туурь үлдэж <br />
Үйтэн хуар талаас буурь хоцорч <br />
Дэлхий нурахаас өмнө би олон олон ирнэ!<br />
<br />
Тэмтэрч үзээгүй лусын бараа,<br />
Тэнгэрт үзэгдээгүй луун дунаас ч цочоохгүй гэхдээ<br />
Тэврээсээ үрээ салгах дургүй<br />
Ялгуун ялгуун тэрбум байтугай<br />
Ядаж ганцхан өөрийн ээжийн ачийг хариулсан<br />
Энэ л цагт би эргэж ирнэ<br />
Энэнээс наана, түүнээс цаана<br />
Би цагаан Дарь Эх байна аа!<br />
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-62354245443658381552019-12-12T22:38:00.000+09:002019-12-14T01:32:23.361+09:00Осенний диссонанс<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
На работе развал, завал и аврал – все вместе. До окончания года меньше месяца остается, и мне по-хорошему надо бы уже на стенку лезть и по потолку начать бегать... Случись все раньше на месяц или два, я наверное, так бы и сделала – полезла бы на стенку, побегала бы по потолку часик с половиной, и засучив рукава, бросилась бы всю эту кучу малу разгребать, разбирать и разрулять. Улаживать, налаживать, отлаживать.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
А теперь не могу. Не хочется. Осенний упадок сил – привычное состояние в начале декабря, когда впервые становится по настоящему холодно и листва, желтва, краснота и бронза с деревьев слетает. У меня сейчас не то чтобы сил нет – желания нет эти силы хоть к чему-то прикладывать, найдись они где-нибудь на донышке тела после третьей чашки офисного кофе.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ничегонехотение ведет к ничегонеделанию, а к чему ведет ничегонеделание знают все большие мальчики и девочки. Понимаю, что будет большущее атата... но мне все равно, потому как – дождь, осень, холод и вечный вопрос – как мне несколько часов прожить... до окончания рабочего дня.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хочется грустить, слушая "Так же падает листва в садах..." Кристалинской и одновременно хочется танцевать под Никулина "А нам все равно ♪ а нам все равно...". В общем, традиционный осенний диссонанс. Но чай не впервой, поживем какое-то время и с диссонансом.
</div>
<br /></div>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/FevA9n_5ZRE" width="560"></iframe>
<br />
<br />
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-84136000647277813092019-12-11T00:52:00.004+09:002021-06-04T00:45:37.958+09:00Чиний тухай бодохыг хүснэ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<span style="color: blue;">Лев Озеров "О тебе я хочу думать"
</span><br />
<br />
О тебе я хочу думать.<br />
Думаю о тебе.<br />
О тебе не хочу думать.<br />
Думаю о тебе.<br />
<br />
О других я хочу думать.<br />
Думаю о тебе.<br />
Ни о ком не хочу думать.<br />
Думаю о тебе.<br />
<br />
1964<br />
<br />
<span style="color: blue;">Орчуулга: Сүрэн (орос хэлнээс)</span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><span style="color: blue;"></span><br />
Чиний тухай бодохыг хүснэ.<br />
Чиний тухай бодно.<br />
Чиний тухай бодохыг үл хүснэ. <br />
Чиний тухай бодно.<br />
<br />
Бусдын тухай бодохыг хүснэ. <br />
Чиний тухай бодно.<br />
Хэний ч тухай бодохыг үл хүснэ. <br />
Чиний тухай бодно.<br />
<br /></div>Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com11tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-23584741412029342452019-11-26T21:55:00.020+09:002021-10-23T11:15:12.257+09:00Осенний дракон<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-tr0EZAnbLTw/YWMJLn3hqvI/AAAAAAAAC_k/j6mqGe3kS7ss_4-719TwFKHha1am4888wCLcBGAsYHQ/s984/Dragon%2Bon%2Ba%2Brice%2Bfield.jpg" style="display: block; padding: 1em 0px; text-align: left;"><img alt="" border="0" data-original-height="575" data-original-width="984" src="https://1.bp.blogspot.com/-tr0EZAnbLTw/YWMJLn3hqvI/AAAAAAAAC_k/j6mqGe3kS7ss_4-719TwFKHha1am4888wCLcBGAsYHQ/s600/Dragon%2Bon%2Ba%2Brice%2Bfield.jpg" width="600" /></a></div>
Осень, ноябрь, утро, холод. <div style="text-align: justify;">Я в электричке по пути на работу. Ничего хорошего день на работе не сулил – в офисе меня ждали всяко-разные проблемы от которых хотелось убежать-ускакать-унестить куда подальше, да хоть бы и на край света. Я стояла, прислонившись к двери поезда, сонная и с утра уже уставшая. И вдруг мне было видение – дракон приземлился на рисовое поле. Я поморгала глазами, но поздно – за секунду поле осталось позади, а я осталась в недоумении.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Осень, ноябрь, утро, холод. </div><div style="text-align: justify;">Я в электричке по пути на работу. Ничего хорошего день на работе по-прежнему не сулит – также хочется убежать-уехать-умчаться куда угодно, но желательно подальше. Cтою, прислонившись к двери поезда, но сегодня я бодрая и бдительная – скоро будет станция Накаяма и неужели мне вчера привиделся дракон на рисовом поле? Но оказывается, с ума мы пока не сошли – дракон сидел на краю убранного поля и задумчиво разглядывал что-то перед собой.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">А на следующий день его уже не было. Но было мне двухдневное осеннее счастье.
<br />
<br />
<br />
Autumn, November, a cold morning.
<br />
I was on the train on my way to work. I expected nothing good from a day at the office as all sorts of tasks and problems were waiting for me, and the only thing I wanted to do was to run away – as far away as possible. I stood there leaning against the train door – sleepy and tired already. Suddenly, I had a vision of a dragon landing in a rice field. I blinked, but it was too late – in a second the field was behind me.
<br />
<br />
Autumn, November, another cold morning.
<br />
I'm on the train on my way to work. I still expect nothing good from a day at the office, and I still want to run away – I don’t care where to, but preferably to Italy. Just like yesterday, I am leaning against the train door, but today I am alert and awake. As the train approaches Nakayama station, my mind asks in a bit of confusion – did I really see a dragon yesterday? But as it turns out, I am not crazy, at least not yet – the dragon was sitting at the edge of the harvested field and was looking thoughtfully at something in front of him.
<br />
<br />
Sadly, the dragon was gone the next day. Still, I had two days of autumn happiness.
</div>
<br />Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-21318892496743373022019-10-30T22:09:00.005+09:002019-11-08T21:14:44.709+09:00Хиганбана<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-asXfx94jYfs/XbmKKyZbFkI/AAAAAAAACxg/d6lKUUKx9TgZsb0_DSEeFzaUbC6CaazNQCLcBGAsYHQ/s1600/Higanbana.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1067" data-original-width="1600" height="213" src="https://4.bp.blogspot.com/-asXfx94jYfs/XbmKKyZbFkI/AAAAAAAACxg/d6lKUUKx9TgZsb0_DSEeFzaUbC6CaazNQCLcBGAsYHQ/s320/Higanbana.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
А несколько недель назад я была в парке Кинчякуда. Парк находится в префектуре Сайтама, от Токио близко, но мне все равно полтора часа на электричке ехать – поэтому далековато, да. А собралась я туда, чтобы увидеть пламенные лилии – хиганбана. Дословно иероглифы “хиган” означают “другой берег”, то есть “потусторонний берег”.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
В Японии на время осеннего равноденствия приходится хиган – дни поминовения усопших и посещения могил предков. И каждый год в дни осеннего хиган вдоль дорог, по берегам рек, вдоль рисовых полей, да в общем везде и особенно на кладбищах, вы увидите эти цветы. Вот шла ты вчера на работу, ни о чем особенно не думала, а сегодня на тебе – алеет в лучах солнца хиганбана – цветок хиган. И хочется сразу позвонить на работу, попросить отгул и подумать о вечном. Ну или хотя бы, какого черта ты здесь делаешь и к каким таким чертям катится жизнь твоя. Но ничего этого ты, конечно, не сделаешь, потому что работаешь в Японии, и знаешь сколько работы прибавится на день следующий если возьмешь внезапный отгул – столько, что в прямом смысле о вечном задумаешься.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
У этого цветка, ну прямо-таки роскошные, один другого краше названия: потусторонний цветок, небесный цветок, райский цветок, цветок мертвецов, цветок привидений, цветок призраков, адов цвет, цветок преисподней... список длинный, можно и продолжить, но думаю, идейная, так сказать, линия названий понятна. Понятны и названия – цветет ведь хиганбана раз в году в дни поминовения усопших, и растет ведь на кладбищах – поближе к покойникам и призракам. А вот английское название "spider lilies" или дословно "паучья лилия" мне не понятно – это же до какой степени надо быть лишенным воображения, чтобы такую красоту и так назвать.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хиганбана никто никогда не срывает. Даже не знаю, сажает ли их сейчас кто-нибудь. Вы не увидите их в цветочных магазинах, хотя в японских цветочных магазинах чуть ли не все цветы мира можно купить. Вплоть до XX века хигабана игнорировали, замалчивали или вернее сказать, избегали – их не найти на гравюрах укиё, и ни в каких стихах-поэмах-романах они не упоминаются, хотя казалось бы, у японцев про любой цветок что-нибудь да есть. Оно и понятно – с хиганбана связаны разные суеверия и многим он внушал страх. Но все меняется под луной и отношение японцев к хиганбана тоже – его уже не избегают и на данный момент исторического отрезка – это печальный и мистический цветок осени, грусти и смерти.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Но вот есть парк и каждый год в дни осеннего равноденствия там цветут миллионы, миллионы алых хиганбана. Зрелище это впечатляющее... думаю, актрисе, видевшей площадь алых роз трудно было бы выбрать, что впечатляет больше. А, впрочем, песня не о ней, а обо мне. И я раз в несколько лет в этот парк наведываюсь – в пору цветения хиганбана дабы приобщиться... не знаю, к чему именно, но знаю, что к чему-то. Гуляю среди червонных цветов, смотрю на них, на белые облака, на синее небо – и становлюсь я от всей этой красоты земной довольной и доброй.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
В общем, несколько недель назад солнечным осенним утром поехала я в Кинчякуда. По пути смутило, что в такую раннюю рань субботы народу в электричке было многовато. Смутило также, что слишком много людей вышло на нужной мне станции... смутило и то, что уж слишком много людей шагало в нужную мне сторону... короче, пришла я в парк совершенно смущенная. А потом я увидела, что в парке творится и кажется, тело моё временно сморщилось и испарилось, и только дух мой ошалело блуждал среди цветов – ну, очень в теме хиган. А что творилось в парке – так это люди. Толпы людей везде и всюду. Реки людей по всем дорожкам. Ручейки людей по всем тропинкам. Не, я людей люблю. Но не в таком количестве и не в парке. Вот в центре Токио – пожалуйста, приветствую народные толпы в каких угодно единицах измерения.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
При выходе спросила – а, что собственно, происходит? Оказалось, два года назад во время цветения хиганбана парк посетила императорская чета. Не знаю, как в Англии, но в Японии самая-рассамая реклама любого места это, конечно, визит императорской семьи – хоть вместе, хоть порознь, хоть кто-нибудь. Императрица Мичико мне всегда очень нравилась, поэтому зла на нее с супругом я не держу, но надеюсь, другие мои любимые места они благосклонно обойдут вниманием.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
А вокруг все было алым-преалым, красным-прекрасным... Горели пунцовые, багряные, червонные... бесконечно прекрасные, осенние цветы.
</div>
<br />
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-MW89ArT6JVU/XbmLW_kECuI/AAAAAAAACyA/lWRqNDVrOXANY4A3QvChQEJH1Td5ewaaACLcBGAsYHQ/s1600/Higanbana%2B2.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1062" data-original-width="1600" height="212" src="https://2.bp.blogspot.com/-MW89ArT6JVU/XbmLW_kECuI/AAAAAAAACyA/lWRqNDVrOXANY4A3QvChQEJH1Td5ewaaACLcBGAsYHQ/s320/Higanbana%2B2.jpg" width="320" /> </a> <a href="https://4.bp.blogspot.com/-bylesaDkeV0/XbmLXNVS0pI/AAAAAAAACyE/fryNxGY7UM4gI8fD6QIho9VFVnlGX8DTQCLcBGAsYHQ/s1600/Higanbana%2B4.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1062" data-original-width="1600" height="212" src="https://4.bp.blogspot.com/-bylesaDkeV0/XbmLXNVS0pI/AAAAAAAACyE/fryNxGY7UM4gI8fD6QIho9VFVnlGX8DTQCLcBGAsYHQ/s320/Higanbana%2B4.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-15223946690438889552019-10-22T21:54:00.003+09:002021-06-19T14:02:03.595+09:00Малина да калина<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Вам люди жалуются? Мне жалуются. Да всем, наверное, приходится выслушивать жалобы родных, друзей и коллег на всяко-разный беспредел в их жизни. Я стараюсь подбодрить, приободрить и если получится, развеселить – с разным успехом, честно говоря. Да и вы наверное, тоже.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Но иногда слушаешь и думаешь: “Ох, мне бы твои проблемы!”, “Да разве это проблемы?" Как всегда, у кого-то суп жидок, у кого-то жемчуг мелок. Иногда даже хочется вопросить голосом царя Грозного из всеми любимого фильма – “Чего же тебе еще надо, собака”? – заменив, конечно, “собаку” на что-нибудь более политкорректное.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
К счастью, дебет с кредитом во вселенской бухгалтерии сходится, баланс всего и вся кое-как, но все же держится... в общем, я тоже, бывает, жалуюсь. И некоторым невезучим приходится слушать претензии на беспредел и передел жития моя. И многие, наверняка, думают – “Мне бы твои проблемы, Сүрен. У тебя же не жизнь – а малина вкусная и калина красная!”.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Поэтому, стараюсь больше не жаловаться, и вообще, фокус стараюсь держать на малине с калиной. Напоминаю себе Евтушенко и стараюсь быть благодарной за все хорошее. Ну и за нехорошее, на всякий случай, тоже – могло быть и хуже, и что ни случается – все ведь к лучшему.
</div>
<br />
<span style="color: blue;">Е. Евтушенко "Спасибо"</span>
<br />
<br />
... Кто родился – тот уже везучий.<br />
Жизнь – очко с беззубою каргой.<br />
Вытянутым быть – нахальный случай,<br />
будто бы к семнадцати король.<br />
<br />
В качке от черёмушного чада,<br />
пьяный от всего и ничего,<br />
не моги очухаться от чуда,<br />
чуда появленья своего.<br />
<br />
В небесах не ожидая рая,<br />
землю ты попрёком не обидь,<br />
ибо не наступит жизнь вторая,<br />
а могла и первая не быть.<br />
<br />
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/EdVfYrHaROs" width="560"></iframe>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
P.S. "Вытянутым быть – нахальный случай, будто бы к семнадцати король" – я раньше думала, что это означает то, что означает – стать королём в семнадцать лет. А оказалось, все не так просто. Цель карточной игры "двадцать одно" или "очко" (жаргонные названия) – набрать 21 очко. Игрок, набравший 21, сразу заявляет об этом и забирает свой выигрыш. 17 – почти самая проигрышная ситуация, потому что до 21 мало, но если взять ещё одну карту, то наверняка будет проигрыш. Но король – 4 очка, поэтому вытянуть к 17 короля – очень и очень редкая удача.
</div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-74631097516834783072019-04-30T01:25:00.000+09:002020-08-18T19:13:19.265+09:00Баран<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Приезжала погостить сестра из Монголии. Три месяца ласково звала меня овном, овцой или бараном – по настроению. Я так понимаю, баран – это как бы хуже чем овен. Впрочем, я не уточняла. И я не в обиде. Признаю, мне свойственны некоторые качества этих животных. Нет, на новые ворота я не пялюсь. Хотя бывают в стольном граде Токио такие ворота, на которые сам Бог велел пялиться – всем живым, а не только баранам. Но речь не о воротах. В общем, я бываю исключительно упорной в достижении целей исключительно глупых. Поэтому сестре надо, наверное, спасибо сказать, что зовет меня одним единственным бараном, а не целым стадом.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
На монгольском меня еще называли бы быком, не в том смысле, что могучий и сильный, а в том, что прет куда не надо (дөргүй бух шиг). На русском, кроме барана, меня называли бы, наверное, ослом. Ослом меня называли бы и на итальянском (testardo come un mulo) и на английском (as stubborn as a mule). Вот сижу сейчас, гуглю, в каких странах с какими животными меня бы сравнивали – превалируют парнокопытные. То есть, я несколько часов кряду сижу и читаю, как меня положено обзывать на разных языках мира. Сестра бы сказала, что это еще одно доказательство того, что ее младшая сестра баран, хотя ей других доказательств не надо, она это давно знает и как бы уже смирилась, но все равно грустно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
А впрочем, чего это я о баранах. Я ведь писать собиралась совсем о другом... но видимо, бараны отшибли память, поэтому ставлю точку.
<br />
<br /></div>
</div>
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-49039871639409123322019-04-21T03:36:00.003+09:002023-09-24T09:05:54.620+09:00Стэфано Бэнни “Зам гарах өвгөд”<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-dZUW_O5soaA/XLtmjTmPIkI/AAAAAAAACvM/f3b6l2x_57sLM3adL2Sx9N_d9pI-ZBUxgCLcBGAs/s1600/%25E7%2584%25A1%25E9%25A1%258C.png"><img border="0" data-original-height="962" data-original-width="680" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-dZUW_O5soaA/XLtmjTmPIkI/AAAAAAAACvM/f3b6l2x_57sLM3adL2Sx9N_d9pI-ZBUxgCLcBGAs/s320/%25E7%2584%25A1%25E9%25A1%258C.png" width="226" /></a>
<br />
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Итали зохиолч Стефано Беннигийн 1987 онд хэвлэгдсэн “Далайн ёроол дахь бар” нэртэй өгүүллэгийн түүврээс нэг өгүүллэг танилцуулъя. Беннигийн зохиолууд бол тэр чигтээ элэглэл юм. Хэтрүүлэг хэрэглэх аргаар тухайн үеийнхээ Италийн олон асуудлын тухай бичиж байсан ч уншихад өнөөгийн Монголын тухай бичсэн мэт.
</div>
<br />
<span style="color: blue;"><b>Стэфано Бэнни “Зам гарах өвгөд”
</b></span><br />
<span style="color: blue;"><b>Орчуулга: Сүрэн (итали хэлнээс)</b>
</span><br />
<span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: right;">
Өвгөд бол аялагч, хайгуулчид байх учиртай...
</div>
<div style="text-align: right;">
Томас С. Элиот
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
Хоёр өвгөн зам гарахаар завдаж байв. Учир нь замын нөгөө талд жижигхэн цөөрөмтэй улсын цэцэрлэг байсан юм. Алдо, Албэрто хэмээх энэ хоёр өвгөн тэр цэцэрлэгт очихыг маш их хүсэж байлаа.</div>
<div style="text-align: justify;">
Өвгөд зам гарахыг зорьж байсан боловч ид түгжрэлийн цаг таарсан учир машины урсгал тасрах шинжгүй байв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Гэрлэн дохио хайя гэж Алдог хэлэхэд найз нь, </div>
<div style="text-align: justify;">
- Сайхан санаа байна гэж дэмжив.</div>
<div style="text-align: justify;">
Хоёр өвгөн алхсаар замын гэрлэн дохионд очив. Гэвч их түгжрэлээс болж машинууд явган хүний гарц дээр хүртэл зогсож байлаа. Алдо хэдэн метр урагшлахыг оролдсон боловч дуут дохио, муухай үгсийн дуунаар даруй байрандаа буцав. Тиймээс “Хоёулаа бүх машин зогссон хормыг ашиглан зам гаръя” гэв. Даанч зам арай дэндүү түгжирсэн учир хоёр өвгөн хатаасан хар хайган загас шиг туранхай байсан хэдий ч багтаж гарах сиймхий олдсонгүй. Тэр бүү хэл, Алдог нэг машины шаврын хаалтад тээглэхэд эзэн нь байдгаараа уурлан бууж ирээд түүнийг сугадан татаж гаргасан боловч өргөсөн өвгөнөө хаана буулгахаа мэдэхгүй хажууд байсан машины хамар дээр суулгачхав.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Болохгүй, энд сууж болохгүй – гээд хоёр дахь машины эзэн өвгөнийг өргөснөө цаад эгнээний жижиг ачааны тэрэгний дээвэр дээр буулгачхав. Ийнхүү Алдо гурван машин дамжин, дамжих тоолонд энд тэндээ цохиулсаар юу юугүй замын нөгөө талд гарах дөхлөө. Даанч жижиг ачааны тэрэгний жолооч баруун гэрлээ анивчуулан харааж зүхсээр машинаа зам хөндлөн эргүүлж өвгөдийн анх байсан талд ирж зогсов.
</div>
<div style="text-align: justify;">
Алдод ондоо санаа төрөхөд бараг үдэш болж байлаа. </div>
<div style="text-align: justify;">
- Би замын голд хэвтээд үхсэн дүр үзүүлнэ. Машинууд зогсох зуур чи гялс зам гараарай, би араас чинь босоод гялс гүйж гарна гэхэд найз нь,</div>
<div style="text-align: justify;">
- Одоо хоёулаа заавал зам гарна аа! гэлээ.</div>
<div style="text-align: justify;">
Ийнхүү Алдо замын голд хэвтэв. Гэвч хар өнгийн машин ирээд юун зогсох, түүнийг хүчтэй гэгч нь мөргөөд бараг замын нөгөө тал хүртэл үсэргэчхэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Тэсээрэй, миний найз чадна шүү! гэж Албэрто хашгирав.</div>
<div style="text-align: justify;">
Даанч том мотоцикл ирээд Алдог маш хүчтэй мөргөөд тэс ондоо зүг рүү өнхрүүлчхэв. Ийнхүү өвгөн гурав, дөрвөн удаа мөргүүлж дэвсээр хөх няц болон гараандаа буцаж буув. </div>
<div style="text-align: justify;">
- Одоо яах вэ? гэж найзаасаа асуутал Албэрто,</div>
<div style="text-align: justify;">
- Дугуй уная гэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
Ийнхүү хоёр өвгөн дугуй унасан ондоо өвгөн өнгөрөхийг отон хүлээж байгаад суудал дээр нь үсэрч гарав (гурвуулаа хорчийсон туранхайн учир тэгж чадсан хэрэг). Алдо, Алфредо хэмээх нэртэй гурав дахь өвгөний нуруунд гаансаа тулгаад,</div>
<div style="text-align: justify;">
- Зүүн тийш эргэ, үгүй бол хохь нь шүү! гэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Зүүн тийш? Би чигээрээ явах хэрэгтэй.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Яв! Үгүй бол тамхиар дүүргэж орхино шүү.</div>
<div style="text-align: justify;">
Алфрэдо сүрдүүлгийн утгыг сайн ойлгоогүй боловч айсны учир зүүн тийш эргэхийг завдлаа. Даанч гэнэт мерседес-бенц гарч ирээд онилж байсан мэт гурван өвгөнийг яг дундуур нь мөргөж орхив. Цагдаа ч ирэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Юу болов? – цагдаагийн асуултад мерседесийн жолооч</div>
<div style="text-align: justify;">
- Би бол улсын их хурлын гишүүн Дэ Балла(*) гэж хариулав.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Аа, тэгвэл та явж болно. Харин та гурав юу хэлмээр байна?</div>
<div style="text-align: justify;">
- Бид зам гармаар байсан юм.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Сонсооч хө! Орчин цагийн хөгшид гэж! Хэрээ мэдэхэд яана! Замаар ийм их машин явж байна, та нар өтөлж хөгширсөн байна.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Таныг гуйя, зам гаталгаж хайрла гэж Алдо гуйв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Бид цэцэрлэгт очих хэрэгтэй байна гэж Албэрто учирлав.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Үгүй бол намайг тамхиар дүүргэчихнэ гэж Алфрэдо үргэлжлүүлэв.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Ёстой үгүй шүү, та нарыг байсан газар чинь буцааж аваачина. Хаана байснаа хэлцгээ.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Тэнд гээд Албэрто гараараа зорьж байсан замын нөгөө талыг заав.</div>
<div style="text-align: justify;">
- Тэгвэл та нарыг тийш буцаана. Дахин зам гарах гээд үзээрэй, дэмий шүү.</div>
<div style="text-align: justify;">
Ийнхүү гурван өвгөн цагдаа даган зам гарч цэцэрлэгт очив. Тэнд үнэхээр үзэсгэлэнтэй цөөрөм байлаа. Гурван өвгөн цэцэрлэгт маш сайхан байсан учир дахин хэзээ ч замын нөгөө талд буцаж гараагүй юм.
<br />
<br />
----------------------------------------------------------------------------------
<br />
<br />
* balla гэдэг нэр үг "далан худалч", "худалч", "худал" гэсэн давхар утгатай.
<br />
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
</div>
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-67065727606541117242018-10-15T14:20:00.004+09:002022-09-18T13:11:29.900+09:00L'estate in Italia<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
Ийм нэгэн зун дуусаад, одоо л жинхэнэ утгаар намар эхлэх янзтай.
<br />
<br />
<iframe allow="autoplay; encrypted-media" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/2CZUY-bV0V0?rel=0&controls=0" width="560"></iframe>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Бие махбодь энд боловч сэтгэл санаа Италид, эртний цайз цамхаг, сүм хэрмийн дунд.
<br />
<br />
Рэжжио-Эмилия, Парма, Болонья, Фэррара, Арэццо, Читта ди Кастэлло, Фирэнцэ, Пэружиа, Ассизи, Ангьяри, Пьетралунга... сайхан зун байлаа. </div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-3822469375285576532018-09-22T14:10:00.002+09:002019-10-14T21:17:35.258+09:00The seventeenth of the middle month of autumn<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
It’s Tokyo, it’s August, and it’s hot as hell. I am talking with a friend about art. It’s not a subject I usually talk about – in fact, it’s a subject I usually do not talk about. But in August this city’s heat and humidity is such that strange things indeed do happen.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Anyway, somehow we end up talking about art. My friend is worked up about the idea that it’s borderless. Borderless in the sense that real art can touch and move any human being anywhere on our planet. According to him it can make anyone cry or smile or laugh – depending on the content. I can’t say that I entirely disagree, but one does not agree with a good friend on a hot summer night. So my stance is different. I am saying yes, anyone anywhere, but if you don’t know the history, culture and traditions of the art’s homeland – then sure, art might affect you, but not as much. It would be like a tap on your shoulder as opposed to a brick or Marx’s “Das Kapital” being dropped on your head – depending on your preference.
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
If someone has zero knowledge about the Bible and the history of Christianity, then all those masterpieces of the Renaissance, or maybe of the whole western world, would be nothing more than beautiful or just colorful paintings with no special meaning. Japanese woodblock prints, ukiyo-e, are beautiful but if you know the story behind the images they become even more magnetic and charming.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
My friend is nodding along, but still insists on his “Real art is real for anyone anywhere at any time” assertion. I guess he also considers agreeing with a good friend on a hot summer night to be bad manners. Or maybe it’s the blessed influence of all the beers he had and all the cocktails with ice cubes that I had. Anyway, a demand is made to produce evidence and that’s what I am going to talk about.
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">What is the painting about?</span></b>
<br />
<br />
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-5B8tkvZAN_U/W6XL8PoSRFI/AAAAAAAACsQ/RmayRv9Euqs0VM0yq3xY5rl5mPbfj5YKgCLcBGAs/s1600/%25D0%259D%25D0%25B0%25D0%25BC%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BD%2B%25D0%25B4%25D1%2583%25D0%25BD%25D0%25B4%2B%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BD%2B17.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="375" data-original-width="500" height="240" src="https://1.bp.blogspot.com/-5B8tkvZAN_U/W6XL8PoSRFI/AAAAAAAACsQ/RmayRv9Euqs0VM0yq3xY5rl5mPbfj5YKgCLcBGAs/s320/%25D0%259D%25D0%25B0%25D0%25BC%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BD%2B%25D0%25B4%25D1%2583%25D0%25BD%25D0%25B4%2B%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BD%2B17.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Not surprisingly, no one has the slightest idea. “Seems to be about something sad” is the closest answer I get.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
However, anyone who’s been to Mongolia knows that nomadic people in countryside live in gers (yurts) and in front of every ger there is a tethering post to tie-up horses, like in these pictures:
</div>
<br />
<br />
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-_Hm2gu43OTg/W6XML1zPw4I/AAAAAAAACsY/HOS310aNYl4R-YRnGJEa1ugS--iLyyMBACLcBGAs/s1600/Ger%2BUya%2B1.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="800" height="200" src="https://1.bp.blogspot.com/-_Hm2gu43OTg/W6XML1zPw4I/AAAAAAAACsY/HOS310aNYl4R-YRnGJEa1ugS--iLyyMBACLcBGAs/s320/Ger%2BUya%2B1.jpg" width="320" />
</a><a href="https://4.bp.blogspot.com/-dOU6yM92gY4/W6XML55lGpI/AAAAAAAACsg/fkL7M-8t6KgN5FndfZYrxe8ss1_ZrG1gACLcBGAs/s1600/Ger%2BUya%2B2.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1060" data-original-width="1600" height="200" src="https://4.bp.blogspot.com/-dOU6yM92gY4/W6XML55lGpI/AAAAAAAACsg/fkL7M-8t6KgN5FndfZYrxe8ss1_ZrG1gACLcBGAs/s320/Ger%2BUya%2B2.JPG" width="320" /></a>
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-x2ArEiMiWIk/W6XMMHYkJII/AAAAAAAACsc/TzrVm2YQArEJkJJupCChMDuUhq_XBgNuACLcBGAs/s1600/Ger%2BUya%2B3.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="339" data-original-width="509" height="200" src="https://3.bp.blogspot.com/-x2ArEiMiWIk/W6XMMHYkJII/AAAAAAAACsc/TzrVm2YQArEJkJJupCChMDuUhq_XBgNuACLcBGAs/s320/Ger%2BUya%2B3.jpg" width="320" /></a>
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-pcytHWVKsBk/W6XMMlrPhwI/AAAAAAAACsk/ZLkKvWjc8Ws0Rggti_sD8QB2-S7INp71gCLcBGAs/s1600/Ger%2BUya%2B4.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="483" data-original-width="760" height="200" src="https://4.bp.blogspot.com/-pcytHWVKsBk/W6XMMlrPhwI/AAAAAAAACsk/ZLkKvWjc8Ws0Rggti_sD8QB2-S7INp71gCLcBGAs/s320/Ger%2BUya%2B4.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Herds of horses in Mongolia roam free. No one shepherds them or keeps watch over them. Nomads know where their horses are depending on the season. Therefore, horses in Mongolia are naturally half-wild. They will not let you mount them from the wrong side (the left) and some will even bite if you approach them from the wrong side, and a horse’s bite hurts more than a dog’s because a dog will bite and let go, but a horse will bite and pull. They also don’t like it if someone approaches from behind, so be prepared to get kicked if you do. I remember being amazed when I first saw western movies with heroes getting on their horses no matter the side – left, right or even behind. Sometimes I even felt sorry for the horses in the movies because they looked too tame. But I digress. So there is a post where horses caught from the herd are tethered. A nomad’s family will ride them for their life necessities (grazing sheep, going after a lost cow, visiting neighbors etc.) for a couple of weeks, then release them back into the herd and take new ones. Which means, usually there are only two or three horses at the tethering post (but of course, the number depends on the size and wealth of the family).
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Anyway, back to the painting. One glance is enough for a Mongolian to see that there are many horses at the tethering post, which means there are many guests in the ger. And many guests means celebration – there must be quite a party going on inside. The horses look like they have been standing there for quite some time, so the occasion must be a special one.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Next, it’s obvious that the season of the painting is autumn or early winter. Hopefully, I don’t have to explain why summer is out of question. Some might say spring, but no – horses cannot look this beautiful and fat (in regard to livestock, “targan” or “fat” is a very good word) after a long harsh winter. Now let’s get closer to the painting and read its title. It says “The seventeenth of the middle month of autumn”, so we were right about the season. By the title we can also easily guess what kind of celebration is going on inside the ger.
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
But let me explain first that everyone is busy in summer time. Nomads have to prepare enough “white food” or dairy food to see them safely through autumn, winter and spring. They also have to cut sheep’s wool in June, cut enough grass in August, make leather, make bridles, reins and other kinds of harnesses, repair everything that needs to be repaired, and finish many, many other things during the short three months of sun and warmth. Therefore, people can catch their breath and rest a bit only around the beginning of autumn. That’s why all celebrations – weddings, children’s first haircutting ceremonies, various anniversaries – are traditionally held in autumn when there is enough white food and, of course, sheep have enough meat and fat on them.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
And weddings are a special matter. The seventeenth of the middle month of autumn is an auspicious day according to the Mongolian Lunar Calendar. There are lucky days and unlucky days in the Lunar Calendar and lucky days include days with Dashnyam and days with Baljinnyam. However, the seventeenth is a super lucky day because it has both – Dashnyam and Baljinnyam, so it’s called “double Nyam” day. This auspicious day has a strong symbolic meaning, and people believe that marrying on the seventeenth will bring long lasting happiness and prosperity. On this day the Wedding Palace in Ulaanbaatar opens earlier than the usual hours and closes way too late then the usual hours. The slogan of the day – Get married if you can!
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
A Mongolian would get all this information in a second or so and immediately understand what the painting is about – a broken heart. A man on a horse is heading towards the lonely hills by himself, his head low and behind him he is leaving a ger full of laughter, joy and songs. His horse walks slowly, sensing the mood of its master.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
He probably couldn’t avoid coming to the wedding, but couldn’t be there till the end either. “About something sad” – describes only the general mood of the picture. But to be precise, the painting is about an unrequited or unspoken love that has stumbled at the threshold of a new, white, and happy ger.
<br />
<br />
P.S. I won the argument.
<br />
<br />
P.S.S. Энэ бичлэгийн орос хувилбар <a href="https://surensuren.blogspot.com/2015/08/blog-post.html">энд</a>.
</div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-49285412165033243452018-08-20T05:04:00.002+09:002018-10-06T01:09:31.872+09:00Манан буданд хайр...<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://2.bp.blogspot.com/--YABL-2ePlg/W3nMmnAV3eI/AAAAAAAACsE/br24kpcNXzUZ4ma-Zqs30RzoLd1C4e54wCLcBGAs/s1600/Love%2Bin%2Ba%2Bmist%2B3.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="600" data-original-width="600" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/--YABL-2ePlg/W3nMmnAV3eI/AAAAAAAACsE/br24kpcNXzUZ4ma-Zqs30RzoLd1C4e54wCLcBGAs/s320/Love%2Bin%2Ba%2Bmist%2B3.jpg" width="320" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
"Love in a mist" буюу "Манан дундах хайр" нэртэй цэцэг байдаг ажээ. Үнэхээр хэзээ эхэлж, хэрхэн өрнөж, хэзээ яаж жаргахыг хэн ч тааж мэдэшгүй. Жаргах эсэхийг ч таамаглашгүй, үүрд зуурдыг ч мэргэлэшгүй. Манан дунд гэхдээ манарч явах сайхан даа. Харахад эмзэг туяхан атлаа хаана ч ургах чадалтай, хачин хүчтэй цэцэг гэнэ.
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
Есть, оказывается, такой цветок – "love in a mist", то есть "любовь в тумане". И ведь правда, все как в тумане. Никогда не знаешь, как начнется, как продолжится и как завершится. Да и завершится ли – тоже неизвестно. А цветы эти нежные и милые. На вид хрупкие, а на деле сильные.
</div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-42619462321113687442018-01-28T04:33:00.000+09:002020-06-01T22:35:36.617+09:00Д.Нацагдоржийн "Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй" шүлгийн тухай<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Д.Нацагдорж "Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй" шүлгээ хэдэн онд бичсэн бэ? Хагацахаасаа өмнө бичсэн үү, дараа бичсэн үү? Шүлгийн нэрийг "Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй" гэж бодох зөв үү? Ер нь Нацагдоржийн цаасан дээр буулгасан шүлэг, бидний мэддэг шүлгийн хооронд огт зөрөө байхгүй гэж итгэж болох уу? зэрэг асуултын хариуг Япон улсын Сэйсэн Жёгакүин их сургуулийн ректор, монгол судлаач эрдэмтэн Шибаяма Ютака багшийн өгүүллээс олж авахыг хүсье. Тэгээд нэгийг бодож нөгөөг эргэцүүлнэ биз ээ...
<br />
<br />
<span style="color: blue;">Шибаяма Ютака </span><br />
<span style="color: blue;">Орчуулга: Сүрэн (япон хэлнээс)
</span><br />
<span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><b>Монголын уран зохиолд канон тогтсон асуудал: </b></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><b>Д.Нацагдоржийн “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” шүлгийг шинжлэх нь</b>
</span></div>
<span style="color: blue;"></span><br />
<span style="color: blue;">Оршил
</span><br />
<span style="color: blue;"></span><br />
Канон (canon) гэдэг ойлголт нь сургууль, боловсролын хөтөлбөрт ашиглах зориулалт бүхий хүлээн зөвшөөрөгдсөн текст (text), мөн хэлэлцэн тайлбарлах хийгээд даган дуурайхад зохистой хэмээн бүх нийтээрээ ойлгож хэвшсэн текстийг хэлдэг. Эдүгээ канон бүрэлдэж тогтсон явцыг Зүүн Азид орчин үеийн үндэстэн улс бүрэлдэж бий болсон асуудал болон уран зохиолын асуудал болгон авч үздэг юм (*1) .
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Д.Нацагдоржийн хувьд, зохиол бүтээл хийгээд зохиолчийнх нь тухай ойлголт нийгэмд бүрэлдэж тогтсон явц бол тэр чигээрээ Монголд канон тогтсон явцтай нийцэж байсан болно. Түүний дийлэнх бүтээл өөд болсноос нь хойш Монгол улсад хэвлэгдсэн зохиолын түүврээр дамжин олон нийтэд хүрсэн юм. Зохиолын түүвэр гаргахын тулд зохиолыг нь гар бичмэлээс хэрхэн текстэнд шилжүүлсэн бэ гэдэг асуудал буюу гар бичмэлийг текст болгох явц нь Монголын үндэстний төрт-улс (nation-state) болон уран зохиол хоёрын харилцааг тусган харуулах толь болно. Тийм учир Нацагдорж болон канон тогтох явцтай холбоотой асуудал нь Нацагдорж судлал хийгээд Монголын уран зохиолын түүх хоёрын аль алиных нь хувьд нь маш чухал судалгааны сэдэв билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Энэхүү өгүүлэлдээ миний бие “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” хэмээх шүлгээр дамжуулан Нацагдоржийн гар бичмэл хэрхэн текст болж, хэрхэн канон болсон тухай эргэцүүлэхийг зорив.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;">1. “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” шүлгийн текст болон гар бичмэл
</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"></span><br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нацагдоржийн дийлэнх бүтээл нь гар бичмэл байдлаар хадгалагдан үлдсэн юм. Тийм учир амьд байхад нь хэвлэгдсэн 1935 оны шүлгийн түүврийг эс тооцвол Нацагдоржийн зохиолыг редакторлож хэвлэхийн тулд юуны түрүүнд гар бичмэлийг нь текстэнд шилжүүлэх буюу бичгийн текст болгох хэрэгтэй байв. Мөн 1945 оны монгол бичгээр хэвлэгдсэн түүврийг эс тооцвол өөд болсноос нь хойш Монгол улсад хэвлэгдсэн зохиолын бүх түүвэр нь кирил үсгээр хэвлэгдсэн учир монгол бичгээр бичсэн гар бичмэлийг нь кирил үсэгт хөрвүүлж буулгах хэрэгтэй байв. Дашрамд, Нацагдоржийн Өвөр Монголд хэвлэгдсэн зохиолын түүвэр нь хэдий монгол бичгээр бичигдсэн ч 1955 оны кирил үсгээр хэвлэгдсэн түүвэрт тулгуурлаж байсан учир кирил үсгийн нөлөө ихтэй түүвэр болсныг дурдах хэрэгтэй.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нацагдоржийн бичгийн болон ярианы хэл хосолсон уран бүтээлийг ярианы хэлэнд суурилсан бичгийн систем буюу кирил үсгийн зөв бичих дүрмийн дагуу буулгах ажил нь угтаа бол нэг ёсны орчуулга байсан гэхэд хэтрүүлэг эс болно. Нацагдорж 1933 оны Засгийн Газрын шийдвэрийн дагуу латин үсэгт шилжих ажилд гар бие оролцон зүтгэж байсан боловч түүний уран бүтээл өөд болсноос нь хойш хэдхэн жилийн дараа гэнэт шийдэгдсэн кирил үсгээр канончлогдсон нь нэг бодлын хувь заяаны тоглоом гэлтэй. Мөн эдүгээ монгол хүн бүрийн мэддэг Нацагдоржийн бүтээл нь монгол бичгээр бичигдсэн эхээсээ ямарваа нэгэн хэмжээгээр зөрөөтэй бөгөөд ном, сурах бичгийн хэл буюу кирил үсгийн зөв бичих дүрмийн дагуу буулгасан текст болохыг санах хэрэгтэй.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Кирил үсгээр буулгасан текст болон гар бичмэл хоёрын хоорондох харилцаа хамаарлыг мэдэхийн тулд “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” гэдэг нэрээр олноо танил болсон шүлгийг энэхүү өгүүлэлдээ шинжлэхийг зорив.
<br />
<br />
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-5CCXy4WYuzI/WmzXuOCvZVI/AAAAAAAACqY/29xgDyM3bGwztell3GfxmnC7XjbS2di5gCLcBGAs/s1600/Gergii%2Bhuuhdeesee%2Bhagatsahui%2BShulgiin%2BEh%2BZuun%2BTal%2B.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="719" data-original-width="991" height="464" src="https://3.bp.blogspot.com/-5CCXy4WYuzI/WmzXuOCvZVI/AAAAAAAACqY/29xgDyM3bGwztell3GfxmnC7XjbS2di5gCLcBGAs/s640/Gergii%2Bhuuhdeesee%2Bhagatsahui%2BShulgiin%2BEh%2BZuun%2BTal%2B.jpg" width="640" /></a>
<br />
<br />
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-fi-JZkrkyGw/WmzXypHPEGI/AAAAAAAACqc/-rzX0TNz_6YkmSg0FbObfnuXGefsfpGYgCLcBGAs/s1600/Gergii%2Bhuuhdeesee%2Bhagatsahui%2BShulgiin%2BEh%2BBaruun%2BTal.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1132" data-original-width="1600" height="453" src="https://2.bp.blogspot.com/-fi-JZkrkyGw/WmzXypHPEGI/AAAAAAAACqc/-rzX0TNz_6YkmSg0FbObfnuXGefsfpGYgCLcBGAs/s640/Gergii%2Bhuuhdeesee%2Bhagatsahui%2BShulgiin%2BEh%2BBaruun%2BTal.jpg" width="640" /></a>
<br />
<br />
Энэ шүлгийг Нацагдоржийн 1945, 1955 оны түүврүүдэд оруулаагүй бөгөөд 1961 оны түүвэрт анхлан багтааж, ардчиллаас хойш хэвлэгдсэн 1996 оны түүвэрт ч мөн оруулсан байна. Юуны түрүүнд 1996 он (зүүн багана) болон 1961 онд (баруун багана) (*2) хэвлэгдсэн шүлгийн хоёр хувилбарыг харьцуулж үзье (мөр бүрийг миний бие дугаарласан болно).
<br />
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="margin: 0px; text-indent: 22pt;">
<br /></div>
<br />
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse; border-image: none; border: medium; margin: 0px 0px 0px 26px;">
<tbody>
<tr style="mso-yfti-firstrow: yes; mso-yfti-irow: 0;">
<td colspan="2" style="background-color: transparent; border-image: none; border: 1px solid rgb(0, 0, 0); margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 70mm;" valign="top" width="265"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="MN" style="background: yellow; font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">1996
он</span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"></span></b></div>
</td>
<td colspan="2" style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: solid solid solid none; border-width: 1px 1px 1px 0px; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 70mm;" valign="top" width="265"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="MN" style="background: aqua; font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">1961 он</span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"></span></b></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 1;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">1</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Нимгэн зөөлөн зүрхэнд минь</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">1</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Нимгэн зөөлөн зүрхэнд минь</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 2;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">2</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Ширүүн хур асгарна<u></u></span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">2</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Ширүүн хур асгарна.<u></u></span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 3;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">3</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Миний гүн зовлонг</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">3</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Миний гүн зовлонг</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 4;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">4</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хэн хэрхэн мэднэ</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">4</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хэн хэрхэн мэднэ,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 5;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">5</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px; text-indent: 11pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Эцэг эх хоёулаа,</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">5</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px; text-indent: 11pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Эцэг эх хоёулаа,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 6;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">6</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Энхрий охинтой гурвуулаа</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">6</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Энхрий охинтой гурвуулаа</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 7;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">7</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Эндүүрч хоомгойдож бодвол,</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">7</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Эндүүрч хоомгойдож бодвол,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 8;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">8</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Энэ гурвуулангийн зовлоон.</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">8</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Энэ гурвуулангийн зовлоон,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 9;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">9</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сэтгэлийн мянган зовлонг</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">9</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сэтгэлийн мянган зовлонг</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 10;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">10<span style="background: yellow; margin: 0px;"></span></span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сэргээх юмгүй юм гэж үү?</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">10</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сэргээх юмгүй гэж үү?</span></u></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 11;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">11</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сар шиг охиноо ширтэж,</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">11</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Сар шиг охиноо ширтэж,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 12;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">12</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Санааны чамайгаа гайхна</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">12</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Санааны чамайгаа гайхна.</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 13;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">13</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Ганц охиноо бодоход</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">13</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Ганц охиноо бодоход</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 14;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center; word-break: break-all;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">14</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хайрлах сэтгэл ундарна</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">14</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хайрлах сэтгэл ундарна.</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 15;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">15</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Гаслант орчлон ийм тул</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">15</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Гаслант орчлон ийм тул,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 16;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">16</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хаанаас түүнийг тусална</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">16</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хаанаас түүнийг тусална.</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 17;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">17</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хайртай амраг хурц аа!</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">17</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хайртай амраг хурц аа!</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 18;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">18</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хагацах өдөр бас буй</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">18</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хагацах өдөр бас байжээ!</span></u></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 19;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">19</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хоёр сэтгэл гаравч,</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">19</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хоёр сэтгэл гаравч,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 20;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">20</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Гурван зүрх хайчлагдахгүй</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">20</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Гурван зүрх хайчлагдахгүй,</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 21;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">21</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Миний нэгэн сэтгэл</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">21</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Миний нэг сэтгэл,</span></u></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 22;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center; word-break: break-all;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">22</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Чиний хатан санаа</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">22</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Чиний хатан санаа</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 23;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">23</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Охины төрөлх мэдрэл</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">23</span></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Охины төрөлх мэдрэл</span></div>
</td>
</tr>
<tr style="height: 22.7pt; mso-yfti-irow: 24; mso-yfti-lastrow: yes;">
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-image: none; border-style: none solid solid; border-width: 0px 1px 1px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">24</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хэн нь хэзээ түрүүлнэм</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 29.8pt;" valign="top" width="40"><div align="center" style="margin: 0px; text-align: center;">
<u style="text-underline: double;"><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">24</span></u></div>
</td>
<td style="background-color: transparent; border-color: rgb(0, 0, 0); border-style: none solid solid none; border-width: 0px 1px 1px 0px; height: 22.7pt; margin: 0px; padding: 0mm 5.4pt; width: 168.65pt;" valign="top" width="225"><div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: "ms 明朝" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;"> </span><u><span lang="MN" style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 11pt; margin: 0px;">Хэн нь хэзээ түрүүлнэ?</span></u></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div style="margin: 0px;">
<br /></div>
<b></b><i></i><u></u><sub></sub><sup></sup><strike></strike></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Энэ хоёр текстийн хооронд шүлгийн мөрийн доор зураас зурж тэмдэглэсэн агуулгатай холбоотой 4 зөрөө, мөрийн дугаар доор давхар зураас зурж тэмдэглэсэн цэглэлтэй холбоотой 11 зөрөө байна. Гэвч аль аль нь нэг л гар бичмэлийг кирил үсэг рүү хөрвүүлж буулгасан текст юм. Үүнийг “Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академийн (цаашид “МУШУА”) Хэл зохиолын хүрээлэнгийн утга зохиолын тасагт хадгалагдаж буй бичмэл эхээс буулгасан” хэмээн аль алиных нь тайлбарт бичсэн байгаа нь нотолно.
<br />
<br />
Шүлгийн эхийг эдүгээ МУШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн архивд 00604 дугаарын доор хадгалж буй бөгөөд зохиолч шүлгээ дэвтэр, захианы цаасыг бодвол арай том хэмжээний зураасгүй дан цаасан дээр (бичгийн хэрэглээнд зориулагдаагүй цаас байх магадлал өндөр) бичээд эвхэж нугалаа юу даа гэмээр гар бичмэл ажээ. Шүлгийн 4 мөрийг 1 шад (stanza) болгоод, шад бүрийг ялгагдахуйц хэмжээний зай авч цэнхэр бэхээр бичсэн байна. Цаасны урагдаж үнгэгдсэн хэсэг нь бичиггүй боловч нугалсан хэсгээрээ нэлээд хуучирсан учир ирээдүйд бичиг нь гаргагдахгүй болж эх бичмэл үрэгдэх аюул буй. Энэхүү өгүүллийг бичихдээ миний бие 2005 онд скандсан тоон дата (digital data) ашигласан болно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<ul style="text-align: left;">
<li><div style="text-align: justify;">
Гар бичмэлийн 10-р мөрийг харахад 5 үгээр бичсэн бөгөд “юмгүй”-г монгол бичгийн дүрмийн дагуу “yagum-a ugei” гэж үгүйсгэх нөхцөлийг тусад нь бичсэн байна. Тийм учир энэ мөрийг кирил үсгийн зөв бичих дүрмийн дагуу 4 үгээр буулгасан 1961 оны хувилбар нь зөв буюу эх бичмэлдээ “үнэнч” юм. </div>
</li>
<li><div style="text-align: justify;">
18-р мөрийн тухайд, гар бичмэлийн сүүлийн үйл үг нь бичгийн хэлний “буй” учир 1996 оны хувилбар нь зөв буюу гар бичмэлд “үнэнч” байна. </div>
</li>
<li><div style="text-align: justify;">
21-р мөрийн “нэгэн сэтгэл” хийгээд “нэг сэтгэл” хоёрыг адил гэж болно. Бичгийн хэлэнд тооны дараа нэр үг орсон байвал “нэг” биш “нэгэн” гэж бичдэг ч 1961 оны хувилбар нь ярианы хэлэнд нэр үгийн өмнөх тооны “н”-ийг эс хэлдгийг тусгасан кирил үсгийн зөв бичих дүрмийн дагуу бичигдсэн байна. </div>
</li>
<li><div style="text-align: justify;">
24-р мөрийн сүүл буюу үйл үгийн төгсгөл нь гар бичмэл дээр “m”-ээр төгсөж байна. Үүнийг 1961 оны хувилбарт “түрүүлнэ” гэж бичсэн боловч одоо, ирээдүйн цагийн төгсөх нөхцөл буюу “mui”, “mu”-ээр төгсөөгүй учир “түрүүлнэм” гэж буулгасан 1996 оны хувилбар нь гар бичмэлдээ үнэнч юм. Гэхдээ гар бичмэлд байгаа асуултын тэмдгийг хадгалснаар 1961 оны хувилбар нь цэглэлийн хувьд үнэнч байна. </div>
</li>
<li><div style="text-align: justify;">
Гар бичмэлд цэг, таслал хоёрыг нэг тэмдэг буюу цэгээр илэрхийлсэн байна. Тийм болоод ч тэр үү, кирил үсэг рүү буулгахдаа цэг тавих газар таслал тавьж, таслал тавих газар цэг тавьсан явдал ажиглагдана. Мөн 5, 7, 11 зэрэг мөрийг харахад гар бичмэл дээр цэглэлийн тэмдэг байхгүй атал 1961, 1996 оны аль аль хувилбар нь таслал зохиож тавьсан байна. Харин 6-р, 22-р зэрэг мөрийн ард зохиолч таслал тавьсныг эсрэгээр орхигдуулсан байна.
</div>
</li>
</ul>
<br />
<div style="text-align: justify;">
Ерөнхийдөө ихэнх монгол уншигчдын хувьд 1996 оны хувилбартай харьцуулахад 1961 оны хувилбар илүү таалалд нийцэж, ярьж дассан ярианы хэлбэрт дөхөм санагдах болов уу. Тийм учир 1996 оноос хойш хэвлэгдсэн зарим түүвэрт 1961 оны хувилбарыг ашигласан биз ээ. Ер нь 1961 оны хувилбар нь кирил үсгээр бичигдэх орчин цагийн монгол хэлний дүрэм журмыг чухалчилсан юм. Харин 1991 оны хувилбараас шүлгийн эхийг монгол бичгээр бичсэн болохыг тусган харуулах эрмэлзэл ажиглагдана.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Уламжлалт монгол бичигт хандах энэхүү хандлагын ялгаа нь канончлох зорилгын ялгаанаас үүдэлтэй гэж болно. Кирил үсэгт шилжсэнээр эртний уламжлалыг шинэчилж, үндэстний соёлын шинэ өнцөг бий болгосныг дөвийлгөх хэрэгцээ байсан учир Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын үед бүх нийтийн боловсролын стандартыг чухалчлах сэтгэлгээ давамгайлж монгол бичигт албан ёсоор “хуучин бичиг” гэж хандах хэрэгтэй байв. Харин кирил бичигт тулгуурласан бүх нийтийн монгол хэлний сургалт тодорхой үр дүнд хүрсний дараа өрнөсөн ардчилал, Оросын нөлөөнөөс гарахыг зорьсон 90-ээд оны нийгмийн нөхцөл байдлын дунд монгол бичиг хийгээд уламжлалт бичгийн хэл нь эргүүлэн сэргээх ёстой үндэстний хэм хэмжээний үүрэг гүйцэтгэж байсан болно. Гэхдээ аль аль нь утга зохиолын хэлний хэм хэмжээг асуудал болгон чухалчилж байснаараа адил юм. Энэ нь 10-р мөрийн асуултын тэмдэгт хэрхэн хандаж, хэрхэн шийдэж буйгаас илэрхий байна (зураг 1).
<br />
<br />
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-JRyofF-MOBo/WmzU9Sdx0xI/AAAAAAAACpo/hZQ-s5Nu-VY0jnkqXHcVsCe1f5-WHstvwCLcBGAs/s1600/Zurag%2B1%2BSergeeh%2Byumgui%2Bgej%2Buu.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="237" height="400" src="https://1.bp.blogspot.com/-JRyofF-MOBo/WmzU9Sdx0xI/AAAAAAAACpo/hZQ-s5Nu-VY0jnkqXHcVsCe1f5-WHstvwCLcBGAs/s400/Zurag%2B1%2BSergeeh%2Byumgui%2Bgej%2Buu.JPG" width="59" /></a>
<br />
<br />
Зураг 1-ийг харахад гар бичмэлийн 10-р мөрний төгсгөлд зохиолч <span style="color: #cc0000;">дараалсан гурван асуултын тэмдэг тавьсан</span> нь хэний ч нүдэнд илт. Шүлгийн сүүлийн мөрийн төгсгөлд ч асуултын тэмдэг байгааг 1996 оны хувилбар үл тоож орхигдуулсан бол 1961 оны хувилбарт асуултын тэмдгийг тавьсан байна. Гэхдээ шүлгийн сүүлийн мөрийн ард нэг л асуултын тэмдэг байгаа юм. Тиймээс 10-р мөрийн төгсгөлд байгаа гурвын гурван асуултын тэмдгийг зохиолч зориудаар тавьсан хэрэг юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ардчиллаас хойшхи Нацагдоржийн анхны түүвэр буюу 1996 оны түүврийг хэвлэхийн тулд тэр үе хүртэлх арга барилыг бодвол илүү няхуур, илүү нарийн хандаж, эх зохиолыг аль болох гуйвуулахгүйгээр илүү “үнэнч”-ээр текст болгоё гэх зорилго, эрмэлзэл байсан нь лавтай. Ийнхүү гар бичмэлийг үнэн зөвөөр буулгахыг зорьсон редакторын чиг бодлого байсан атал юуны учир асуултын тэмдгийг хасан цөөлж шүлгийн текстийг дур зоргоор өөрчилсөн бэ?
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нацагдоржийн зохиол нь түүний бичсэн монгол бичгээр канон болоогүй, ард олныг соён гэгээрүүлэх хэрэгсэл болсон кирил үсгээр канончлогдсон юм. Энэ нь 1996 онд ч өөрчлөгдөөгүй хэвээр байв. 1996 оны түүвэр нь тэр хүртэлх Монголын уран зохиолын канон бүтээх явцад чиг баримжааны өөрчлөлтийг үзүүлсэн юм. Хэдий тийм боловч олон нийтэд зориулж Нацагдоржийн бүтээлийг байгаа эхээр нь буюу монгол бичгээр хэвлэж хүргээгүй болно. Мөн 1996 онд ч редакторын бодлого нь Нацагдоржийн гар бичмэлийг ямар ч өөрчлөлт засваргүй тэр чигээр нь буулгаж хэвлэх бус, бичгийн хэв маягийн шинэ хэм хэмжээ, шаардлагад нийцүүлэн буулгах явдал байжээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гар бичмэлд тодоос тод бичсэн “???” буюу гурван асуултын тэмдгийг 1996 оны түүвэрт каноны хэм хэмжээ талаас дүгнэхэд харш гэж үзэн хассан байна. Гэхдээ хэм хэмжээ нь зөвхөн зөв бичихийн дүрмээр тогтоогүй бөгөөд шүлгийн агуулгатай ч холбоотой байсан болно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;">2. “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” шүлгийн бичсэн он
</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"></span><br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Хэм хэмжээний үүднээс хөндлөнгөөс оролцсон явдал нь өмнө өгүүлсэнчлэн шүлгийн текстээр үл тогтоно. 1961 оны түүвэр ч 1996 оны түүвэр ч “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” шүлгийн ард бичсэн оныг “1936” гэж тавьсан байна. 1996 оны түүврийн төгсгөлд зохиолч гарт бичмэлдээ “1936 оны 7 сарын 23” гэж бичсэнийг ч дурдсан байна (*3). Өдий хүртэл миний бие болон бусад олон судлаачид шүлгийн энэ огноонд эргэлзэж байгаагүй билээ. Учир нь энэ шүлгийн агуулгыг Нацагдоржийн амьдралд тохиолдсон үйл явдалтай холбож ойлгодог бөгөөд тэрхүү үйл явдал хэзээ болсныг он цагаар хөөж эргэцүүлэхэд, шүлэг 1936 онд бичигджээ гэж үзэхэд асуудалгүй байсан юм. Үйл явдал гэдэг нь гэргий Нина, охин Ананда Ширитэйгээ хагацсан явдлыг хэлнэ. Нацагдорж тэдэнтэйгээ 1935 оны сүүл, 1936 оны эхэн үед хагацсан нь мэдэгдэж буй учир 1936 оны 7 сард бичсэн шүлэг гэж үзвээс амьдын хагацалд унасан эхнэр, охин хоёроо үгүйлж бичсэн шүлэг гэж дүгнэх нь зүйн хэрэг биз ээ (*4) .
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч элдэв бодлыг орхин гагцхүү гар бичмэлийг сайтар ажиглах аваас өөр нэгэн магадлал харагдах болов уу (зураг 2).
<br />
<br />
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-Sbwz7nRtkg0/WmzVxiTN22I/AAAAAAAACpw/dm68k51naSoUVceKGZCMJa9vjF86J0TYwCLcBGAs/s1600/Zurag%2B2%2BShulgiin%2Bognoo.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1516" height="400" src="https://2.bp.blogspot.com/-Sbwz7nRtkg0/WmzVxiTN22I/AAAAAAAACpw/dm68k51naSoUVceKGZCMJa9vjF86J0TYwCLcBGAs/s400/Zurag%2B2%2BShulgiin%2Bognoo.JPG" width="379" /></a>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бичмэлийн нугалаас хэсэг элэгдэж хуучирсан учир хоёр оронтой тоогоор бичсэн өдрийн хоёр дахь тоог гаргахад хэцүү боловч “23/VII” буюу 7 сарын 23 гэдэг нь алдаагүй мэт санагдана. Харин түрүү өгүүлсэн Нацагдоржийн амьдралтай холбоотой үйл явдлыг үл бодон гагцхүү зургийг харах аваас, бичсэн он нь 1936 биш <span style="color: #cc0000;">1935</span> гэж уншигдах бус уу?
Азаар, Нацагдоржийн тэмдэглэлийн дэвтэр өвлөгдөн үлдсэн юм. Энэ дэвтрийн тухай Ч.Жачины судалгаа байдаг бөгөөд бүрэн эхээр нь дижиталд хэлбэрт шилжүүлж хадгалсан дижитал дэвтэр ч бий (*5) . Нацагдоржийн бичгийн хэвийн онцлогийг дэлгэж харуулсан учир энэхүү дэвтрийг түүний бичгийн хэвийг таньж мэдэх түлхүүр болгон ашиглаж мөн болно. Жишээ нь, дэвтрийн энд тэнд төрөл бүрийн тоо бичсэн байна (зураг 3).
<br />
<br />
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-yUm2bs2k-Vs/WmzV93GSYuI/AAAAAAAACp0/aUHWrYSSTIEE2zn6B7ZQAp2r2f9aCp4tgCLcBGAs/s1600/Zurag%2B3%2BBichgiin%2Bhev%2B1.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="69" data-original-width="696" height="40" src="https://4.bp.blogspot.com/-yUm2bs2k-Vs/WmzV93GSYuI/AAAAAAAACp0/aUHWrYSSTIEE2zn6B7ZQAp2r2f9aCp4tgCLcBGAs/s400/Zurag%2B3%2BBichgiin%2Bhev%2B1.jpg" width="400" /></a>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
3-р зургний тоо буюу 55-аар эхэлж 65-аар төгсөх араб тоон дарааллыг харахад Нацагдорж 5-ын тоог бичихдээ япон хэлний “く” үсэгтэй төстэйгээр булангийн хэсгээс түрүүлж бичээд хөндлөн зураасыг сүүлд тавьдаг байсан нь харагдана. Мөн үзгээ дэвтрээс салгалгүй нэгэн бичилтээр 5-тын тоог бичих тохиолдолд зохиолч дугуй хэсгийг бичиж дуусангуутаа үзгээ өөдөө гулсуулж хөндлөн зураасыг нэгэн зэрэг татаж байгаа нь 58-ыг хэрхэн бичсэнээс нь харагдана. Шүлгийн гар бичмэлийн сүүлийг тоо 65-ыг харахад хамгийн лав бөгөөд тод бичсэн нь булангийн “く” үсэгтэй төстэй хэсэг юм. Мөн Нацагдорж 6-ийн тоог зүүн дээд өнцгөөс бичиж эхлэн тойргоор зангиддаг байсан бөгөөд тойрог нь зүүд доод хэсгээрээ тасрах явдал хэрхэвч үгүй. 6-ийн тоог засаж бичих тохиолдолд ч бичгийн энэ хэв нь өөрчлөгдөхгүй хэвээр байна (зураг 4).
<br />
<br />
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-w606xcZ2Rgg/WmzWxz4LyBI/AAAAAAAACqM/w8EBpEch3lYf4sMY4gOW5pKmT-fcar3JwCLcBGAs/s1600/Zurag%2B4%2BBichgiin%2Bhev%2B2.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="82" data-original-width="321" height="102" src="https://1.bp.blogspot.com/-w606xcZ2Rgg/WmzWxz4LyBI/AAAAAAAACqM/w8EBpEch3lYf4sMY4gOW5pKmT-fcar3JwCLcBGAs/s400/Zurag%2B4%2BBichgiin%2Bhev%2B2.jpg" width="400" /></a>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
4-р зургийн 75-аас 78 хүртэлх тоон эгнээг харахад, шүлгийн гар бичмэл дээрх 5-ын тоог бичих үед 75-тай төстэйгээр үзэг нь цаасны нугалаас хэсэгт хальтирсан гэж үзэж болох болов уу. Мэдээж, 5-ын тоо бичиж эхлээд 6 болгож зассан гэж маргаж болох ч 76-ийн 6-ааг хэрхэн зассаныг харахад гар бичмэл дээрх сүүлийн хоёр тоог 36 гэж унших нь зохиолчийн бичгийн хэвийн зүйд нийцэхгүй (unnatural) бөгөөд хүчилсэн мэт санагдана.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Энэ шүлэг 1936 онд бичигдсэн гэх тогтсон үзлийг эдгээр баталгаанд үндэслэн бүрмөсөн үгүйсгэх аргагүй байж мэднэ. Гэхдээ ямар ч байсан 1935 оны бичигдсэн байх магадлалтайг эргэцүүлж үзэх хэрэгтэй болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Цаашилбал, ер нь Нацагдорж бичсэн шүлгээ өөрийн биеэр “Гэргий хүүхдээсээ хагацахуй” гэж нэрлэсэн үү? Хөх бэхээр бичсэн шүлгийн эхэнд нэрийг нь чернилэн ягаан өнгийн харандаагаар сулхан бичсэн харагдана (зураг 5).
<br />
<br />
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-iytU1f0GH4U/WmzWOP2D5TI/AAAAAAAACp4/IcSqbYZ0yJEUeo87ZLxu8l7DgpZn4BQcgCLcBGAs/s1600/Zurag%2B5%2BShulgiin%2Bner.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="490" height="400" src="https://3.bp.blogspot.com/-iytU1f0GH4U/WmzWOP2D5TI/AAAAAAAACp4/IcSqbYZ0yJEUeo87ZLxu8l7DgpZn4BQcgCLcBGAs/s400/Zurag%2B5%2BShulgiin%2Bner.JPG" width="123" /></a>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Мөн шүлгийн төгсгөлд улаан өнгийн харандаагаар далайцтай таталж бичсэн тайлбар (comment) байна (зураг 6).
<br />
<br />
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-uqu6ky0rL20/WmzWZwGUh3I/AAAAAAAACqA/NN2PM21VCDQuFn1Mi817YUFjqTO1ABA4wCLcBGAs/s1600/Zurag%2B6%2BComment.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="871" data-original-width="465" height="400" src="https://4.bp.blogspot.com/-uqu6ky0rL20/WmzWZwGUh3I/AAAAAAAACqA/NN2PM21VCDQuFn1Mi817YUFjqTO1ABA4wCLcBGAs/s400/Zurag%2B6%2BComment.jpg" width="214" /></a>
<br />
<br />
Үүнийг Нацагдорж өөрөө бичсэн эсэхийг дүгнэхэд хэцүү ч гэлээ зарим үсэг нь түүний бичгийн хэвтэй дүйцэж буй юм. Харин чернилэн ягаан харандаагаар бичсэн шүлгийн нэр улаан харандаагаар бичсэн таталбараас тэс ондоо сэтгэгдэл төрүүлнэ. Нацагдорж шүлгийнхээ нэрийг ихэнхдээ хашилтанд хийж бичдэг байв. Засаж янзалсан тохиолдолд ч хашилтанд хийх нь олонтаа байж (*6) .
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Тиймээс чернилэн ягаан редакторын харандаагаар шүлгийн нэрийг хэн, хэзээ бичсэнийг лавтайя мэдэх аргагүй ч гэлээ, ямар ч байсан Нацагдорж шүлгээ бичихдээ өгсөн нэр биш гэдгийг баттайя хэлж болно. Түүнчлэн энэ шүлгэнд “гэргий” гэх үг байхгүйгээс гадна “охин” гэдэг үг байх ч “хүүхэд” гэх үг алга байна.
<br />
<br />
Улаан харандаагаар бичсэнийг 1996 оны түүвэрт тайлбарласнаар “Мунхаг барал хэмээгч орчлонт ертөнцийн эрлэг” гэж кирилээр буулгаж болно. Үүнийг хэн бичсэн нь үл мэдэгдэх боловч хэн ч байлаа гэсэн, шүлгийн сэдэв нь Нина, Ананда Ширитэй хоёртойгоо хагацаж салсан зовлон бус, эр хүний эргэлзээт байдал хэмээн дүгнэсэн ажээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
1961 оны түүврийг бүтээгчид 18-р мөрийн “буй”-г “байжээ!” болгож өөрчлөхдөө зохиолч 1936 онд эхнэр, охин хоёроосоо үүрд хагацсаныг мэдэж байсан учир амьдралынх нь тэрхүү баримтыг урьтал болгон үйл үгийн цагийг өөрчилснөөр үл барам таслалыг анхаарлын тэмдгээр сольжээ. Энэ нь, гар бичмэл дээрх огноо 1930 гэж буй атал судлаач Б.Содном “Харанхуй хад”-ыг Нацагдорж 1936 онд бичсэн гэж маргаж байсныг санагдуулна.
<br />
<br />
1996 оны түүвэрт 18-р мөрийн үйл үгийн цагийг хэдий зассан боловч шүлэг 1936 онд бичигдсэн гэж тайлбарлах аваас зохиолч эхнэр хүүхэдтэйгээ хагацаж салсны учир энэлэн шаналж, эргэн уулзахыг мөрөөдөж бичсэн шүлэг гэх үзэл цааш залгамжлагдана. Гэвч зохиолч 1935 оны зун эхнэр охин хоёртойгоо хамт байхдаа, хагацаж салаагүй үедээ бичсэн шүлэг гэвэл шүлгийн агуулга ч өөрөөр бууж ойлгогдоно. Амьдын хагацлын түмэн зовлонг амсаж, ахин уулзахыг мөрөөсөж бичсэн шүлэг биш гурвын гурван асуултын тэмдэг илэрхийлж буйгаар, охин үртэй эцэг хүний сэтгэлийн зовнил, эргүү мунхаг эр хүний эргүүлэг тавиланг эдэлж явааг илэрхийлсэн шүлэг ч байж магад. 12-р, 22-р мөрийн “чи” нь хэн бол, 17-р мөрийн “хайртай амраг” нь хэн бол гэх мэт чөлөөтэй ургуулан сэтгэх зам нээгдэнэ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч ийнхүү чөлөөтэйгээр төсөөлж бодох боломж нээгдвэл Нацагдоржийн канончлогдсон уран бүтээлд ёс суртахууны хэм хэмжээний үүднээс өгсөн үнэлгээнд өөрчлөлт орох болно. Тийм учир 1996 оны түүврийг бүтээхдээ асуултын тэмдэг хийгээд анхаарлын тэмдгийг хэрхэн шийдсэн бэ гэдэг нь зөвхөн зөв бичих дүрмийн асуудал бус, каноны хувьд шүлгийн агуулгыг хэрхэн ойлгох вэ гэдэг асуудалтай ч холбоотой байсан юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;">3. Канонизаци хийгээд гар бичмэлийг шинээр унших нь
</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"></span><br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс хийгээд өнөөгийн Монгол Улс дахь Нацагдоржийн үнэлгээний хооронд онц том ялгаа үгүй. Ямар үнэлгээ вэ гэдэг нь МУШУА-аас гадаад хүмүүст зориулж англи хэлээр гаргасан “Information Mongolia”-ийн дараах тайлбараас илэрхий:
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
“D. Natsagdorj (1906-1937), founder of the new Mongolian literature, was nurtured as a child on the literary oral tradition. In this lies the secret of his very popular and genuinely national poetry, which is always imbued with the ideas of the popular revolution and spirit of the period. The most vivid example is his immortal poem "My Motherland" in which he glorifies Mongolia - old, but born anew (*7) .”
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Дээхэн, англи судлаач ийнхүү бичиж байсан удаатай (*8) :
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
“Natsagdorj, one of the young people who studied in Germany in the 'twenties and who has been built up since his death in 1937 into the founder of modern Mongolian literature.”
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч ийнхүү бичсэн Бодэн хүртэл Монголд Нацагдоржийн бүтээл каноны байр суурьтайг үл тоомсорлож эс чадсан бөгөөд Монголын уран зохиолын түүвэртээ “modern short story”-ийн жишээ болгон Нацагдоржийн ганц өгүүллэг багтаасан нь “Ламбугайн нулимс” байв (*9) . Япон зэрэг гадаадын олон оронд Нацагдорж бол “орчин цагийн Монгол улсын уран зохиолыг үндэслэгч” бөгөөд зохиол бүтээлийг нь зохиогчийнх нь байр сууринд нийцэх хэмжээнд зохих ёсоор хүндэлж, канон хэмээн ханддаг.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Миний бие өөр нэгэн өгүүлэлдээ Нацагдоржийн үнэлгээ бүрэлдэж тогтсон явцын тухай тодорхой өгүүлсэн бөгөөд ерөнхий агуулгыг нь дараах маягаар товчхон хураангуйлж болно (*10) :
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
1950-ад оны үед нийт хүн амын бичиг үсэг тайлагдсан байдал сайжирч орчин цагийн уншигч бий болсноор БНМАУ-ын улс ардын боловсрол нь “улсын уран зохиолын түүх”-тэй байх хэрэгцээтэй тулгарч, мөн түүний үндэслэгчийн үүргийг үүрэх зохиолч хэрэгтэй болов. Тухайн үеийн улс төрийн нөхцөл байдлыг харгалзахад, Монголын орчин үеийн утга зохиолд хувь нэмрээ оруулсан хүмүүс дундаас тааламжгүй зохиолчдыг хасах шаардлага байсан учир улс төрийн өнгө харьцангуй бага Нацагдоржид тэрхүү том үүргийг үүрэх хувь ногдсон юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
1960-аад оны дулаарлаас үүдэн Монголд үндсэрхэг үзэл өрнөх хандлагатай байсанд ЗХУ-ын зүгээс хөндлөнгөөс хүчтэй оролцсон учир “Монголын уран зохиол”-ын тухай ярих үед үндэстний элементийг дөвийлгөхийг маш хатуу хязгаарласан болно. Мөн Нацагдоржийг Оросын болон ЗХУ-ын уран зохиолтой холбоотойгоор өндрөөр үнэлсэн бөгөөд чингэхдээ Нацагдоржийг Горький биш Пушкинтэй зүйрлэсэн билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
1980-аад он болж уран зохиол судлалд текст шүүмжлэлийн арга нэвтрэхэд зохил бүтээлийг нь өөрчилсөн асуудал ил гарч Нацагдорж “тэкстээ алдсан зохиолч”-ийн бэлгэ тэмдэг болов. Тэр нь цаашдаа үндэсний эрх чөлөө зэрэг ардчиллын асуудалтай холбогдсон юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Уран зохиолын мөн чанарын (literariness) тухай хэлэлцэх тохиолдолд “уран зохиолын үндэслэгч”-д үндэсний уламжлал болон орчин цагийн уран зохиолын хэм хэмжээ болох өрнийн уран зохиол хоёрыг холбох үүрэг ногдож байв. Тиймээс “социалист реализмын анхдагч” зэрэг улс төрийн шинж чанартай дүгнэлт хэллэгээс гадна, “өрнөдөд сурч боловсрон” үнэ цэнийг нь хүлээн авсан шинэчлэгч (modernist) байхын зэрэгцээ ардын аман зохиолын арга барилыг уран бүтээлдээ өргөнөөр ашигласан уламжлалт ёсоо даган баримтлагч (traditionalist)” гэх үзэл, мөн Монголын уран зохиолын түүхэн дэх цоо шинэ үзэгдэл буюу нэгдүгээр биеэс өгүүлэх зохиол бичсэн Нацагдоржиийн бүтээлээс романтизмын хандлага хайх үзэл ч гарч ирсэн юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Зөвлөлт Оросын улс төр, соёлын хавчлагаас мултарсан 1990-ээд оны үед Нацагдоржийн зохиол бүтээлийн үнэ цэнэ, утга учир нь социалист хэм хэмжээнээс үндсэрхэг үзлийн (nationalism) хэн хэмжээ рүү шилжин өөрчлөгдсөн ч Монголын уран зохиолын канон гэж үзэх байр сууринд өөрчлөлт ороогүй болно. Ийнхүү үйл явцын (process) үр дүнд Нацагдоржийн үнэлгээ үл ганхах бат бөх байр суурьтай болж түүний зохиол бүтээлийг монголчууд үндсэн үзлийн (foundational) үүднээс хүлээж авах болсон гэж болно.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Японы уран зохиолд канон тогтох явц “япон шинж”-ийн тодорхойлолттой холбоотой байсны адилаар Монголын уран зохиол дахь канон тогтох явц ч “монгол шинж”-ийн тодорхойлолттой холбогдоно. Тиймээс ч Монгол улс болон олон монгол угсаатны улс төр, нийгмийн нөхцөл байдлыг авч үзэхэд Нацагдоржийн тухай хэвшсэн үнэлгээнээс зөрнө гэдэг судлаач хувь хүний ижилсэлтэй (identity) холбоотой эмзэг асуудал бөгөөд конструктивизмаас (constructivism) эсрэг байр суурьнаас ярьж хэлэлцэхэд хэцүү байсан болов уу.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Гэвч канон бүрэлдэн тогтох явц гэдэг эцэс төгсгөлгүй процесс юм. Канончлогдсон текст үнэлгээ шинэчлэгдсэний үр дүнд каноноос хасагдаж магад. Мөн каноноос хасагдсан текст дахин канончлогдож магад. Монголын уран зохиолын түүхэнд эхний тохиолдолын жишээ нь Сэнгээ бөгөөд удаах тохиолдлын жишээ нь Ядамсүрэн нар юм.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Эдүгээ монголын уншигчид шинэ эрин үед шилжин оров. Сайн ч муу ч даяарчлал гүнзгийрч буй өнөө үед монгол хүмүүсийн хүлээж авах соёлын хүрээ өмнөх үетэй харьцуулашгүй хэмжээнд хүрсэн болно. “Харанхуй хад”-ын тухай анкет судалгаа харуулж буйгаар, орчин үеийн уншигчдад текст хэдийнээ нээлттэй болжээ (*11) 。
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Мэдээжийн хэрэг, Нацагдоржийн уран зохиолын үнэ цэнийг эрх баригч давхаргын хэрэгцээ шаардлага хангаагүй юм. Улс төр, нийгмийн тогтолцоо зэргээс огт хамааралгүйгээр, түүний уран зохиолыг нандигнан уншиж ирсэн хүмүүсийн хайр хүндлэл байсан учир зохиол бүтээл нь хойчийн үед өвлөгдөн үлдсэн болно. 21-р зуунд Нацагдоржийн бүтээлийн үнэ цэнийг лавлаж мэдэхийн тулд түүний текстийг төрөл бүрийн шалтгаанаар бий болсон үзэл суртлаас чөлөөлж, гар бичмэлийг нь байгаа байдлаар нь авч үзэх хэрэгтэй гэсэн бодолтой хүмүүс Монголд ч байна. 2006 онд хэвлэгдэхээр төлөвлөж буй Нацагдоржийн 3 боть бүтээлийн түүврийн нэг ботид гар бичмэлийнх нь зургийг багтаана гэж дууллаа. Ийнхүү гар бичмэлийг шинээр унших явдал нь Нацагдоржийн зохиол бүтээлд шинэ гэрэл гэгээ тусгах нь дамжиггүй билээ.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Зохиол бүтээлийг нь хэвлэн түгэхээс гадна Нацагдоржийн гар бичмэлийг хадгалж үлдэхийн тулд нэн даруй хичээж эхлэх хэрэгтэй байна. Түүхийн нугачааг даван туулсан эртний болон дундад зууны үеийн эх бичмэлтэй харьцуулахад орчин үеийн гар бичмэлүүд чанар муутай цаасан дээр бичигдсэний улмаас он цагийн өөрчлөлтийг давахгүйн дээр урлагийн өв хөрөнгийн хувьд хадгалах объект болгоход хэцүү учир үрэгдэж алга болох аюулд нэрвэгдэнэ. Энэхүү өгүүлэлдээ авч хэлэлцсэн <span style="color: #cc0000;">00604 дугаартай гар бичмэл ч нэлээд элэгдэж хуучирсан учир үнэт мэдээлэл нь яваандаа алга болж магад байна.
</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"></span><br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Түүнчлэн Нацагдоржийн гар бичмэл судлалын үр дүнг илүү нарийн, илүү баялаг болгохын тулд гар бичмэлийг нь бусад олон судлаач болон уншигчдад нээлттэй болгох хэрэгтэй болов уу. Гар бичмэлийг хадгалах хийгээд олон хүмүүст нээлттэй болгох гэдэг нэг бодлын зөрчилтэй мэт санагдаж мэдэх ч энэ хоёр зорилгыг биелүүлэхийн тулд 2006 оны зун Олон улсын монгол судлаач эрдэмтдийн хурал дээр өгүүлсэнчлэн, гар бичмэлийг нь дижитал хэлбэрт шилжүүлэн хадгалах нь үр дүнтэй арга хэмээн бодно (*12) .
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
10 сард бурхан болсон Хорлоогийн Сампилдэндэв эрдэмтний Нацагдоржийн гар бичмэлийг хадгалж үлдэхийг хүссэн халуун сэтгэл, дижиталчлах ажилд үзүүлсэн туслалцаа дэмжлэггүйгээр энэхүү өгүүллийг бичиж чадахгүй байсан болов уу. Сампилдэндэв гуайд гүнээ талархан залбирахын зэрэгцээ ажил үйлийг нь залган үргэлжлүүлэх залуу хүмүүс Нацагдоржийн гар бичмэлийн судалгааг улам лавшруулан гүнзгийрүүлнэ гэдэгт итгэж буйгаа илэрхийлье.
</div>
<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
*1 Haruo Shirane “<i>Canon Formation in Japan: Genre, Gender, Popular Culture, and Nationalism</i>”, Ivo Smits, Michael Hockx ed. <i>Reading East Asian Writing: The Limits of Literary Theory</i>, London, 2005
</div>
<div style="text-align: justify;">
*2 <i>Д.Нацагдорж Зохиолууд</i>, УБ., 1961, тал 190-191; <i>Дашдоржийн Нацагдорж Бүрэн Түүвэр</i>, УБ., 1996, тал 195
</div>
<div style="text-align: justify;">
*3 <i>Дашдоржийн Нацагдорж Бүрэн Түүвэр</i>, УБ., 1996, тал 568
</div>
<div style="text-align: justify;">
*4 А.Очир, Г.Дашням <i>Д.Нацагдорж: нийгэм, улс төр, эрдэм судлалын үйлс, амьдрал</i>, УБ., 1996
</div>
<div style="text-align: justify;">
*5 Ч.Жачин <i>Дашдоржийн Нацагдоржийн гар бичгийн судалгаа</i>, УБ., 2006
</div>
<div style="text-align: justify;">
*6 БНМАУ-ын ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн, <i>Д.Нацагдоржийн гар бичмэл</i>, УБ., 1988
</div>
<div style="text-align: justify;">
*7 Compiled and edited by the Academy of Sciences MPR, <i>Information Mongolia: the comprehensive reference source of the People's Republic of Mongolia</i>, Oxford, 1990, p.340
</div>
<div style="text-align: justify;">
*8 C. R. Bawden, <i>The Modern History of Mongolia</i>, London, 1968, p. 413
</div>
<div style="text-align: justify;">
*9 C.R. Bawden, <i>Mongolian Literature Anthology</i>, London, 2003, pp.813-816
</div>
<div style="text-align: justify;">
*10 Шибаяма Ютака, <i>Д.Нацагдоржийн үнэлгээний тухай</i>, Сэйсэн Жёгакүин Коллежийн судалгааны товхимол, No.17, 1998
</div>
<div style="text-align: justify;">
*11 Шибаяма Ютака “<i>Д.Нацагдоржийн “Харанхуй хад” өгүүллэгийн тухай</i>”, Монгол судлалын холбоо “Монгол судлал”, No.22, 2005 он
</div>
<div style="text-align: justify;">
*12 Yutaka Shibayama, “<i>Digitalization of Natsagdorj’s Kharankhui Khad</i>”, The 9th International Congress of Mongolists, Ulaanbaatar, 2006
</div>
<br />
<span style="color: blue;">Ашигласан ном, өгүүллийн жагсаалт</span>:
<br />
<ul style="text-align: left;">
<li>Гар бичмэл, дугаар 00604 (МУШУА-ийн Хэл зохиолын Хүрээлэнгийн архив) </li>
<li>Д. Нацагдорж Зохиолын түүвэр, УБ. , 1955 </li>
<li>Д. Нацагдорж Зохиолууд, УБ ., 1961 </li>
<li>Дашдоржийн Нацагдорж Бүрэн түүвэр, УБ., 1996 </li>
<li>Балдан Л., Оюн ухаанаараа сэтгэсэн ертөнцийг бүтээсэн хүн, УБ., 2002 </li>
<li>БНМАУ ШУА -ийн Хэл зохиол Хүрээлэн, Д. Нацагдоржийн гар бичмэл, УБ. , 1988 </li>
<li>Жачин Ч., Дашдоржийн Нацагдоржийн гар бичгийн судалгаа, УБ., 2006 </li>
<li>Лочин С., Д. Нацагдоржийн зохиолын эх бичгийн судлалын асуудалд, УБ., 1984 </li>
<li>Очир А., Дашням Г., Д. Нацагдорж: нийгэм, улс төр, эрдэм судлалын үйлс, амьдрал, УБ., 1996 </li>
<li>Сампилдэндэв Х., Монголын уран зохиолын түүхийн зарим асуудал, УБ., 1998 </li>
<li>Содном Б., Д. Нацагдоржийн намтар зохиол, УБ., 1966 </li>
<li>Окада Казүюки, Монголын зохиолчдын эвлэлийн хагарал, Токиогийн гадаад хэлний дээд сургуулийн эрдэм шинжилгээний ажлын хураангуй, No. 46, 1993 / 岡田和行「モンゴル作家同盟の分裂」(『東京外国語大学論集』46号、1993年 </li>
<li>Шибаяма Ютака, Д. Нацагдоржийн үнэлгээний тухай, Сэйсэн Жёгакүин Коллежийн судалгааны тойм, No.17, 1998 / 芝山豊「D.ナツァクドルジの評価をめぐって」(『清泉女学院短期大学研究紀要』第17号、1998年)
</li>
</ul>
</div>
</div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-61428471493196676542018-01-23T00:43:00.004+09:002021-06-19T14:03:50.930+09:00Өдрөөс өдөрт...<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-iHgGtzkQlTw/Wmn8nrSKTPI/AAAAAAAACoA/blZXIV9G2rQhRoq7TWpg5ucfc18jB00CgCLcBGAs/s1600/Uuriin%2BNaran.jpg" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="767" data-original-width="639" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-iHgGtzkQlTw/Wmn8nrSKTPI/AAAAAAAACoA/blZXIV9G2rQhRoq7TWpg5ucfc18jB00CgCLcBGAs/s320/Uuriin%2BNaran.jpg" width="267" /></a>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Давно не писала... блог мой, гляжу, местами запылился, а в углу скоро паутинка появится. Поэтому срочно берусь за чистку. Но чистить, то есть писать особо не о чем, поэтому копипэйст из дневника.
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">Токио, октябрь </span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2017/10/29
</span></b><br />
<b></b><span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: justify;">
Осень пожаловала... Но в этом году она не нагрянула неожиданно дождями и холодами, а пришла очень медленно. Даже хочется написать “приходила очень медленно”, но так не говорят: прийти м<b></b><span style="color: blue;"></span>ожно только разом, целиком и полностью, а приходить понемногу, помаленьку, по кусочку – это как-то не то.
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
Как мы иногда окунаем ногу в воду, чтобы узнать, стоит заходить или нет, так и осень в этом году пробовала воду, то послав дождь в один день, то ветер на другой, а в перерывах, пока она думала стояли теплые солнечные дни. Я мысленно просила ее думать и дальше, но в один день осень, видимо, все же решилась. И как это часто бывает когда кто-то на что-то наконец решается, все было отнюдь не просто: осень решила явиться к нам, как роковая женщина на бал – так, чтобы все ахнули и прижались к стенкам. В общем, тайфун у нас был – стена проливного дождя, ураганный ветер и беснующаяся стихия на три дня.
</div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
Осень... хочу уйти в спячку до месяца мая или хотя бы апреля. Но мало ли чего мне хочется – поэтому остаются только стихи. Осенью меня на них тянет, как в никакое другое время года. Сегодня небо серое и серое же настроение. Но под рукой есть томик стихов, а "значит все не так уж плохо на сегодняшний день".
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">Tokyo, October </span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2017/10/29
</span></b><br />
<b></b><span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: justify;">
Autumn is in full swing. But its arrival was slow this year. It seemed as though it couldn't make up its mind and, as we sometimes put one leg into water trying to decide whether to enter or not, Autumn was probing the water by sending rain one day and wind the next. And in between, while it was thinking, we had such sunny warm days that I begged Autumn to keep thinking for as long as possible, or better still – not to make up its mind until April or May, and then just give up the whole idea.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
But Autumn finally ditched the dithering and decided to come. And as if to make up for taking so long, Autumn decided to arrive like some <i>femme fatale</i> to the ball – to make such an extravagant entrance that all would gasp and press themselves against the walls. In other words, we had a typhoon – a wall of pouring rain and hurricane winds for three days.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Autumn… I want to hibernate, to go into a deep sleep until May or at least April. But unfortunately, in this reincarnation I'm not a bear or frog or snake… So what is left is poems. In Autumn I am drawn to them as in no other season. Today the sky is grey and the mood is kind of grey too. But with a good book in hand, even the greyest day of autumn is not that bad.
<br />
<br />
“...Хүн бүр өтгөсийг үдэж нялхсыг угтан <br />
Мянга мянган жил өчүүхэн ч чөлөө завгүй.”
</div>
<br />
“…Seeing the old off, welcoming the new <br />
Without a moment’s rest in thousands of years”
<br />
<br />
D. Natsagdorj
<br />
<br />
<b><span style="color: blue;">Токио, декабрь</span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2017/12/22</span></b>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Декабрь. Год подходит к концу, и поэтому хочу не хочу, но оглядываюсь. И что я вижу? Много всего: чем-то довольна и даже очень, чем-то просто довольна, чем-то недовольна, а чем-то совсем недовольна. Ну и ладно, как могла, так и прожила этот год. Я лет эдак через сорок, наверное, скажу "Ну да ладно, как могла, так и прожила эту жизнь".
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Все-таки хорошо было в детстве. Дни считала до Нового Года и каникул. Думалось только о том, что будет хорошего и веселого. Про год минувший не думала совсем и ни на что не оглядывалась. В детстве из старого года я, кажется, выходила, как лошадь из реки – стряхнула воду и пошла дальше. А сейчас не только стряхиваю воду, но и хорошенько отряхиваюсь, смотрю по сторонам, смотрю обратно на реку и медленно так переставляя ноги и думая о всякой всячине, бреду в новый год.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Нет, год был хороший. Были горы, были леса, самолеты и поезда. Был мороз, была жара и красно-желтая листва. Но самое главное – были очарования и как следствие, разочарования... Но все равно, желаю себе прожить и следующий год очарованной.
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">Tokyo, December</span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2017/12/22
</span></b><br />
<b></b><span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: justify;">
December... the year end is near, so like it or not, I have to look back. And what do I see? Many things: some were good, some very good and some not so good. Also some things were bad and some just downright awful. But well, I guess I spent this year as best as I could. Or to be honest, not “as best as I could”, but “as okay as I could”. Because if it was “as best as I could”, I should have been at least three kilos lighter (my version of the “best”) or five kilos heavier (mom’s version of my “best”). Forty or something years later I’ll probably say “Oh well, I spent this life as best as I could” and mean “as okay as I could”.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Things were so good and so different when we were little. I counted days till the New Year and winter holidays. All my thoughts were about interesting, fun and exciting things that were going to happen in the coming year. And there was no looking back – whatsoever. I used to come out of the old year like a horse from a river – shook off the water and just went ahead. Now I shake the water off, carefully look around and gaze back onto the river. Then slowly putting one foot in front of the other, plod towards the new year thinking about a thousand things.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Anyway, I’d say I had a good year. Families and friends, cities and skyscrapers, mountains and temples, planes and trains... winter was cold, spring was mellow, summer was hot, autumn was reddily-yellowly-greenly-orangely-bronzely-scarletly and just-out-of-scale insanely beautiful. But most importantly, there were enchantments and, unfortunately – disenchantments. However, I wish myself another enchanted year.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
P.S. Honestly, this autumn was so beautiful... But yeah, I guess every autumn must have been that beautiful if I had bothered enough to get on a train and visit the places I knew I should have. But getting off my ass was as hard as ever, and this year was no exception. Still, I had a good year.
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">Токио, январь </span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2018/01/03</span></b>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
Начало года... люди празднуют... а заодно надеются, предвкушают, предполагают, планируют. Одним словом – желают всякой всячины. Ну и я не исключение. Думаю о планах и целях на новый год. С некоторыми целями все понятно – они остаются неизменными из года в год. А с некоторыми ничего не понятно – даже с какого бока подступиться не знаю, поэтому пока только брожу вокруг да около, приглядываясь к этим бокам.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Но есть нечто другое, под что трудно подобрать слова. Целью, мечтой, желанием назвать трудно – потому что ничего определенного, вернее все неопределенно... Просто хочется чего-то... чего-то...
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Полагаю, именно в таком состоянии царицы в сказках посылали добрых молодцев с наказом “Иди туда – не знаю куда, принеси то – не знаю что”. Мне это всегда казалось вершиной, так сказать, женского каприза – дальше ведь просто некуда. А вот теперь, когда сказок уже не читаю, я этих барышень ой, как понимаю... и не капризная я ни разу. Вот только добрых молодцев под рукой нет – придется как всегда “сама, все сама”.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Жить в восемнадцатом году нашего века хорошо, но иногда – хочется в сказку.
</div>
<br />
<b><span style="color: blue;">Tokyo, January</span></b><br />
<b><span style="color: blue;">2018/01/03
</span></b><br />
<b></b><span style="color: blue;"></span><br />
<div style="text-align: justify;">
The beginning of a new year... a time when people are celebrating... and hoping, wishing, planning... And I am no exception – I am thinking about plans and goals for the new year. Some goals are certain – they remain the same year after year. Other goals are not so certain – I don’t even know where to start, so I am just beating around the bush, looking at those bushes from different angles.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
But there is also something that is hard to explain. It’s difficult to attach precise words like goal, aim, dream or hope – because nothing is clear or everything is unclear. I just want... want to...
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
I suppose, it was this state of mind in which fairy tale tsarinas ordered brave young men to “Go there – I don’t know where, and bring that – I don’t know what”. I always thought this to be the height of women’s caprice, because – could it get more capricious than that? But now, when the fairy-tale-reading-time of my life is long over, I kind of understand those ladies – and I am not capricious, not a bit. But sadly, there are no heroic handy men around to send somewhere with this task, so as always it is up to "me, myself and I”.
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
It’s nice to live in the eighteenth year of this century, but once in a while, a fairy tale looks nicer.
<br />
<br />
P.S. No offence to my Russian friends, but I used to think that the Russian women are the most capricious ones because only Russian fairy tales had these tsarinas ordering to “Go there, I don’t know where and bring that, I don’t know what.”
</div>
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6283434274862011166.post-54247987996449201842017-11-12T03:50:00.000+09:002019-05-17T01:49:00.313+09:00Намар<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-OzgwqkGe124/Wgc_W1EoVPI/AAAAAAAACmg/yBNiV-ZJjSI1cnjM6Sbj4wqs8zbthXBiwCLcBGAs/s1600/P1010418.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="960" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-OzgwqkGe124/Wgc_W1EoVPI/AAAAAAAACmg/yBNiV-ZJjSI1cnjM6Sbj4wqs8zbthXBiwCLcBGAs/s320/P1010418.JPG" width="240" /> </a><a href="https://4.bp.blogspot.com/-kiECB7qD3Bg/Wgc_Wt1ucXI/AAAAAAAACmc/Jg0qUmiNqaM7LHWS_WaDHEtE4GWo8ObrQCLcBGAs/s1600/P1010393.JPG" imageanchor="1"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="960" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-kiECB7qD3Bg/Wgc_Wt1ucXI/AAAAAAAACmc/Jg0qUmiNqaM7LHWS_WaDHEtE4GWo8ObrQCLcBGAs/s320/P1010393.JPG" width="240" /> </a>
<br />
<br />
Намуухан, нарлаг, намрын сайхан өдөр байлаа.
<br />
<br />
Навчис нь шарласан мод найгас хийн мэндлээд байх шиг, нааш ир гэж дуудаад байх шиг, намайг хар даа гэж шивнээд байх шиг, нар шиг байна уу гэж асуугаад байх шиг...
<br />
<br /></div>
Сүрэнhttp://www.blogger.com/profile/08300019766818486728noreply@blogger.com2