Бал мэдэх нь баавгай...

Бага ангид орос хэлний хичээл дээр багш үгний үндэс олуулах дасгал хийлгэхэд үнэн дуртай байж билээ. Бусдаас түрүүлж хийгээд онц дүн авах ай мөн кайфтай яа. Бусад хичээл дээр онц авахаас ч илүү кайфтай... учир нь багш онц тавихдаа орос хүүхдүүдэд "Та нар ичээч, Сүрэн та нараас илүү орос хэл мэдэж байна" гэж заавал хэлнэ. Одоо бодоход ангийн хүүхдүүдэд "Орос юм байж орос хэлээ сайн сурсангүй" гэж загнуулах ядаргаатай, дарамттай байсан байх... Гэхдээ дандаа тэгж онц аваад байхгүй л дээ, ангидаа хоёр өрсөлдөгчтэй, тэр хоёроос түрүүлэхийн тулд түмэн зүйл болно. Ингэхэд юу ярих гэж байлаа, сэдвээсээ хальчихсан бага ангийн баатарлаг туульсаа ярьчихсан сууж байна шдээ.

Үгний үндэс олох дасгалд дурладаг нь үгэн далайд умбаж, өөртөө бяцхан нээлт хийдэгт байлаа. Жишээ нь, "баавгай" буюу "медведь" гэдэг үг "мед" (зөгийн бал) болон "ведает" (мэдэх) гэсэн хоёр үгнээс бүрддэгийг мэдээд бөөн баяр. Винни-Пух тийм болоод л зөгийн баланд дуртай юм байна, баавгай зөгийн бал хаана байдгийг мэддэг юм байна гээд л хөөрөөд явчихна. Үгний цаана нэг л сонин ертөнц нуугдаж байх шиг... оньсого мэт бүгдийг нь тайлмаар санагдана. Энэ бүхэн зөвхөн бага ангид биш дунд, ахлах ангид ч анхаарал татдаг байлаа.

Мөн зариим үгний нууцыг нэлээд хожуу мэдсэн түүхтэй. Жишээ нь, орос хэлний "горизонт" (тэнгэрийн хаяа) гэдэг үг англи "horizon", герман "horizont"-тэй төстэй тул баруунаас зээлдсэн нь илт. Тэгээд л сонин санагдана. Машин техник, шинжлэх ухаантай холбоотой үг орос хэлэнд баруунаас орж ирсэн нь ойлгомжтой – Хаант орос хамжлагат ёсоо халж амжаагүй байхад Англид аль хэдийнээ хөрөнгөтний хувьсгал гарчихсан байсан юм чинь. Гэхдээ "небосвод" гэдэг үг байхад "тэнгэрийн хаяа" байхгүй нь хачирхалтай юмдаа гээд... Харин нэлээд хойно украйн хэлэнд "небокрай" (тэнгэр+зах) гэдэг оносон сайхан үг байдгийг мэдэж, орос хэл уугуул олон үгээ үгүй хийснийг давхар ойлгож билээ. Ер нь ахуйн хэрэглээний, жинхэнэ слав үгнүүд орос биш украйн хэлэнд илүү хадгалагдсан байдаг.

Үг хэлэнд тухайн ард түмний сэтгэлгээ, ертөнцийг үзэх үзэл нуугдсан байдгийг үгүйсгэх хүн үгүй болов уу. Зарим хүмүүс зөвхөн хятад, япон ханз үсэг л утгатай юм шиг ярьдаг ч тийм биш юм. Юу ч гэсэн эхний ээлжинд орос хэлний сонин жишээ:

　　любовь - люди Бога ведают
　　человек - чело (разум) + век = вечно развивающийся разум
　　совесть - совместная весть
　　благодарить - благо дарить
　　смиренный - с миром в душе
　　спасибо - Спаси Бог

　　сочувствие - совместное чувствование
　　доверие - до веры
　　уверенность - у веры
　　страдание - страда (урожай)